Plan napisania Pana Tadeusza pojawił się w czasie pobytu poety w Wielkopolsce, w Poznańskiem, gdy dotarł tam na krótko przed zakończeniem powstania listopadowego. Pisał swoje „poema wiejskie” w Paryżu w latach 1832-1834. Wiele przyczyn musiało złożyć się na pragnienie stworzenia tego dzieła.
Były to:
- wielka tęsknota za krajem dzieciństwa – Litwą,
- pragnienie przypomnienia i obudzenia nadziei, która towarzyszyła uczestnikom kampanii napoleońskiej,
- utrwalenie i rozsławienie obyczajów, życia wiejskiego, ideałów Polski szlacheckiej (dawnej świetności),
- myśl, by rozpropagować i przywołać piękno litewskiej ziemi, przypomnieć historię Polski – poruszyć serca i sumienia rodaków, wyrazić optymizm dotyczący przyszłości Polski, przywołany wraz z atmosferą epoki Napoleona (pesymizm i rozczarowanie kolejną nieudaną próbą ujawnia się dopiero w Epilogu dołączonym do poematu), uświadomić, że polskość nie zaginie, dopóki będą istnieć domy, w których będą kultywowane polskie tradycje i obyczaje.
Uwaga
Początkowo miał być Pan Tadeusz humorystyczną opowieścią o wiejskim życiu polskiej szlachty, niewielką sielanką na wzór Hermana i Doroty Goethego, ale z czasem rozrosła się do rozmiarów epopei narodowej. Chyba rzeczywiście było to też ulubione dzieło Mickiewicza, który z chęcią powracał w wolnych chwilach do pisania „Tadeuszka”.
Zobacz:
Jak Mickiewicz opisuje szlachtę w Panu Tadeuszu?