- Czesław Miłosz to trzeci po Reymoncie i Sienkiewiczu laureat literackiej Nagrody Nobla (otrzymał ją w 1980 r.).
- Twórczość Miłosza jest bogata – twórca nie ogranicza się do poezji, równie ważną domeną jego działań jest też proza i przekłady.
- Był profesorem języków i literatur słowiańskich w Berkeley w USA. W latach 90. na stałe zamieszkał w Krakowie. Zmarł 14 sierpnia 2004 r.
Cały obszar jego życia spróbujmy podzielić sobie według epok i wydarzeń, które następowały, bo przecież zaczął tworzyć Miłosz jeszcze przed wojną.
Dwudziestolecie międzywojenne
Urodzony w Szetejniach w 1911 r. (powiat kiejdański na Litwie), w r. 1929 zdaje w Wilnie maturę i podejmuje studia na wydziale prawa. Wiąże się tu z grupą poetycką o katastroficznym programie – Żagary (1931-1934). Nie jest to zresztą jedyna tendencja w młodzieńczej twórczości Miłosza.
Pogrupujmy owe wczesne motywy:
- poglądy katastroficzne (wizja upadku świata, niepokoju, kołowania w obłędnym, dążącym do katastrofy tańcu),
- skłonność ku klasycznym formom i tematom (dyskurs, klasyczne próby porządkowania świata),
- wiersze prorocze tzw. profetyczne – przewidujące przyszłość, wojnę, emigrację (np. W mojej ojczyźnie, do której nie wrócę),
- utrwalenie litewskich krajobrazów, krainy dzieciństwa, która będzie powracać w późniejszych utworach.
Wojna
Miłosz działał w latach wojny w Warszawie, pseudonim konspiracyjny poety brzmiał Jan Syruć. Podziemie, walka, wojenny żywot przyniósł wiele obserwacji i doświadczeń:
„Poeta ma być obiektywnym świadkiem swojej epoki”. Ten wniosek stał się mottem twórczości wojennej. Po wojnie w latach 1946 – 1950 poeta pracował w polskiej ambasadzie w USA.
1950 – emigracja, wyjazd z Polski
Francja, a od 1960 r. – Berkeley w USA. Od tej pory był twórcą emigracyjnym, wliczanym w poczet „wrogów ustroju”, poetą, o którym się głośno w Polsce nie mówiło. Przełomem staje się rok 1980 – rok literackiej Nagrody Nobla przyznanej Miłoszowi. Po roku 80. nastąpiła intensyfikacja wydawnictw poezji i prozy Miłosza, a w latach 90. poeta mógł nareszcie odwiedzić ojczyznę.
Wymieńmy kilka cech twórczości poetyckiej Miłosza
Pamiętajmy, że są to także przyczyny, dla których międzynarodowa komisja Nagrody Nobla zdecydowała się przyznać laur polskiemu poecie:
- Poezja Miłosza zakorzeniona jest w śródziemnomorskiej tradycji kulturowej. Jej materią często są wartości pochodzące z kultury i historii antyku.
- Silna jest w poezji Miłosza tradycja biblijna – zbiór zasad chrześcijańskich jako kodeks praw człowieka, zbiór przypadków opisanych w Biblii jako mądrość o człowieku.
- Miłosz był poetą natury. Obszary przyrody, pejzaż litewski jako święta kraina dzieciństwa są także źródłem poszukiwań prawdziwych wartości.
- Czesław Miłosz – poeta kultury i poeta doctus – umysł renesansowy, a jednak współczesny – zajmował się w swojej twórczości człowiekiem, jego systemem wartości, sposobami na życie.
- Miłosz wciąż szukał wartości trwałych – poszukiwał ich w antyku, w Biblii, w tradycji romantycznej, w historii i we współczesności.
Motywy twórczości Miłosza
- Katastrofizm we wczesnej twórczości (związek z Żagarami).
- Motyw Litwy, krainy dzieciństwa.
- Piękno pejzażu.
- Motyw emigranta tęskniącego za ojczyzną.
- Poszukiwanie trwałych wartości etycznych w odwołaniu do kultury śródziemnomorskiej, sztuki i historii.
- Obrona wartości wielką misją poety i poezji we współczesnym świecie.
Motywy poezji Miłosza
- „Wielki powrót” do skarbów tradycji ludzkości.
- Temat etyczny – wierności kodeksowi moralnemu.
- Temat poety – obrońcy moralności, obarczonego misją walki ze złem.
- Człowiek wobec historii.
- Człowiek wobec natury, piękna przyrody.
- Mit utraconej Arkadii dzieciństwa
Zobacz: