Znajomość tych pojęć na pewno przyda się przy interpretacji.

  • Aluzja literacka – nawiązanie w utworze literackim do innego dzieła, postaci, zjawiska lub motywu literackiego, będące świadomym zamierzeniem autora.
  • Anakolut – wypowiedź celowo niepoprawna, np. zdanie urwane lub zlepek kilku zdań zbudowanych czy zestawionych wbrew regułom logiki i składni.
  • Anakreontyk – nazwa pochodzi od poety greckiego Anakreonta, krótki wiersz o radosnym nastroju, wysławiający urodę życia, miłości i biesiady.
  • Animalizm – zespół cech przynależnych zwierzętom, zwierzęcość, także przenośnie: zmysłowość.
  • Animizacja (ożywienie) – nadanie rzeczom lub zjawiskom przyrody cech istot żywych. Służy dynamizacji obrazu poetyckiego. Na przykład „szare sosny w polu rozbiegane”, „czas mknie”, „ziemia oddycha”.
  • Antropomorfizacja (uczłowieczenie) – przypisywanie siłom i zjawiskom przyrody, a także przedmiotom martwym cech właściwych ludziom.
  • Artystyczny styl – ukierunkowany na walory estetyczne i urodę tekstu, cechuje go bogate słownictwo i przewaga środków poetyckich nad innymi środkami językowymi.
  • Autor wiersza – może, ale nie musi być tożsamy z podmiotem lirycznym. Jeżeli mówi w pierwszej osobie, to najczęściej jest tożsamy – wtedy jest to liryka bezpośrednia; autor może być jednak ukryty za sytuacją liryczną, opisem bądź „podstawionym” bohaterem czy podmiotem lirycznym – wtedy jest to liryka pośrednia.
  • Ballada – utwór synkretyczny, wywodzi się ze średniowiecznej tradycji ludowej, popularna zwłaszcza w romantyzmie. Łączy opowieść fabularną, elementy dialogowe z nastrojowością i liryzacją przyrody. Dominuje w niej fantastyka, groza i tajemniczość.
  • Bohater liryczny – postać w utworze, o której się opowiada (jak w prozie bohater literacki). Może być nim literackie „ty”, do którego autor się zwraca, albo np. Ojczyzna (w Inwokacji w Panu Tadeuszu).
  • Decorum – wypracowana w starożytności i charakterystyczna dla klasycyzmu zasada zgodności stylu z tematem; o rzeczach poważnych pisze się stylem podniosłym (patetycznym), o rzeczach trywialnych stylem niskim. Stosowanie zasady decorum prowadzi do zachowania czystości gatunków i stylów.
  • Dialog – jest to rozmowa co najmniej dwóch osób na określony temat, to podstawowy wyznacznik dramatu, ale jest często obecny w liryce, np. w sielankach, balladach.
  • Dygresja – odbiegnięcie od tematu, fragment tekstu tematycznie bezpośrednio niezwiązany z resztą utworu, wzbogaca naszą wiedzę o świecie dzieła literackiego lub o autorze.
  • Dystych – strofa dwuwersowa z układem rymów parzystych aa, bb, cc.
  • Egzotyzm – jest to wprowadzenie do utworu literackiego elementów (np. leksykalnych i tematycznych) zaczerpniętych z innych kultur i tradycji.
  • Eklektyzm – to zjawisko w sztuce polegające na wybiórczym traktowaniu elementów różnych stylów, niekoniecznie powiązanych w spójną całość.
  • Ekspresjonizm – jeden z kierunków awangardy z początku XX wieku, jego wyznacznikiem była ekspresja, czyli wyrażanie własnego wnętrza i przeżyć. Dążył do wizyjności, dynamiki i „poetyki krzyku”. Operował kontrastem i skrajnościami. Liczyła się prawda uczuć i siła wyrazu; np. Hymny Kasprowicza.
  • Elipsa – zdanie lub wyrażenie będące skrótem, w którym pominięta jest jakaś część składniowa (np. orzeczenie), jest celowa w dążeniu do ekonomiczności wypowiedzi. Obecna zwłaszcza w odmianie potocznej języka.
  • Epigramat – krótki, zwięzły (od 4 do 6 wersów) utwór wywodzący się z greckich napisów na budowlach czy nagrobkach, o tematyce często pochwalnej lub refleksyjno-filozoficznej.
  • Epitet – jeden z ważniejszych tropów stylistycznych, zazwyczaj jest określeniem rzeczownika. Sam epitet może być przymiotnikiem, imiesłowem, rzeczownikiem. Wzbogaca tekst, ozdabia go. Tu np. „pełne słodyczy liście sykomoru”, „rząd chorowitych nepotów”.
  • Erotyk – wiersz miłosny, zazwyczaj eksponujący zmysłową formę miłości, zachwyt nad pięknem kobiecego ciała; może też zawierać problematykę filozoficzną – np. Kazimierz Przerwa-Tetmajer Ja, kiedy usta ku twym ustom chylę…
  • Franciszkanizm – filozofia obecna zwłaszcza w młodopolskich wierszach Staffa i Kasprowicza. Pochodzi od św. Franciszka z Asyżu (XIII wiek). Głosi pochwałę prostego wiejskiego życia, postuluje pokorę, miłość do człowieka i całego stworzenia.
  • Eufemizm – słowo lub wyrażenie zastępujące słowo lub wyrażenie dosadne, wulgarne. Na przykład „nie koloryzuj” zamiast „nie łżyj”.
  • Eufonia – sztuka celowego doboru elementów brzmieniowych języka, np. w wierszu. Jej głównym przejawem jest instrumentacja głoskowa (pewne głoski powtarzają się z większą częstotliwością, np. „o szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny” – Staff).
  • „Formy nieczyste” – tak często określano poezję Różewicza, włączanie do języka poetyckiego gatunków i stylów niejednorodnych, np. publicystycznego, potocznego, terminów fachowych, także wstawek gazetowych. Tradycyjnie rozumiana poetyckość wchłania struktury „niepoetyckie”.
  • Funeralna poezja – związana ze śmiercią i rytuałami pogrzebowymi, wywodzi się z napisów nagrobnych. Mogą to być takie gatunki, jak epitafium, tren – bardziej rozbudowany, rapsod. Narodziła się w antycznej Grecji.
  • Groteska – kategoria estetyczna, której wyznacznikami są m.in. wyolbrzymienie, przejaskrawienie, deformacja bądź karykatura, absurd, parodia i przeplatanie się przeciwieństw: komizmu i tragizmu czy grozy i trywialności.
  • Hiperbola (przesadnia) – takie przedstawienie jakiegoś zjawiska, że jego wygląd, działanie, znaczenie ulega wyolbrzymieniu. Zawsze jest znakiem silnych emocji. Na przykład „oczy twe nie są oczy, ale słońca jaśnie” (J. A. Mor­sztyn).
  • Intonacja – zmiany wysokości tonu mowy. Ma na celu wyodrębnienie i zróżnicowanie pewnych segmentów wypowiedzi, a także podkreślenie ich znaczenia.
  • Inwersja (np. składniowa) – przestawny szyk wyrazów w zdaniu, niezgodny z obowiązującymi normami, ma podkreślić doniosłość wypowiedzi.
  • Ironia – kategoria estetyczna ukazująca sprzeczność między dosłownym znaczeniem tekstu a jego ukrytym przesłaniem. Tekst dosłowny i ukryty mają znaczenia przeciwstawne. Ironia to inaczej drwina, w ostrej formie – sarkazm. Tu np. „cesarz zresztą lubi odwagę cywilną (…) do pewnych rozsądnych granic”, „to w gruncie rzeczy człowiek tak jak wszyscy i już bardzo zmęczony sztuczkami z trucizną”, „nieustanne szachy”.
  • Kalambur – gra słów oparta na wykorzystaniu wieloznaczności wyrazów lub ich podobieństwie. Zmiana brzmienia często niesie ze sobą zmianę znaczenia.
  • Klauzula (od łac. clausula – zamknięcie) – końcowy odcinek wersu, charakteryzuje go stała budowa oraz jednolity układ akcentów i taka sama intonacja.
  • Klasycyzm – w dzisiejszym rozumieniu dialog z kulturą śródziemnomorską, zwłaszcza antykiem, Biblią i renesansem. Ten nurt cechuje dążenie do chłodu, obiektywizmu oraz intelektualizmu, a także nawiązania do tekstów dawnych epok. Typowy na przykład dla tekstów Zbigniewa Herberta czy poezji Jarosława Marka Rymkiewicza.
  • Konceptyzm – prąd literacki w baroku, bliski marinizmowi. Tworzenie wiersza opierało się na koncepcie, czyli oryginalnym pomyśle zaskakującym odbiorcę. Główny przedstawiciel to Luis de Góngora w Hiszpanii.
  • Lakoniczność – jest to cecha stylu, inaczej zwięzłość, konkretność, lapidarność. Nazwa pochodzi od dawnej Lakonii (Sparty), gdzie obowiązywała zasada skrótowości i precyzji wypowiedzi.
  • Lingwizm (poezja lingwistyczna) – popularna w latach 70. XX wieku, charakteryzuje ją szczególne nakierowanie na język, demaskowanie jego konwencji i stylów, jak również gry językowe, zabawa metaforami i brzmienie (patrz np. Białoszewski, Nowa Fala).
  • Liryka
    Podział liryki
    a) ze względu na sposób obecności podmiotu lirycznego:
    • pośrednia,
    • bezpośrednia,
    • zwrotu do adresata,
    • zbiorowego wyznania;b) ze względu na tematykę:
    • miłosna,
    • patriotyczna,
    • religijna,
    • filozoficzna.
  • Synkretyczne gatunki
    • Sielanka (liryka + przewaga dramatu)
    • Ballada (liryka + epika + dramat)
    • Powieść poetycka (epika + liryka)
    • Poemat dygresyjny (epika + elementy liryki w warstwie dygresyjnej)
  • Struktura czasowa liryki
    Jest to zawsze czas teraźniejszy, nawet jeśli treścią wiersza są wspomnienia (przeszłość) czy marzenia (przyszłość).
  • Sytuacje liryczne – podział
    • sytuacja monologu lirycznego – w postaci czystej
    • sytuacja narracyjna (elementy dialogu bohaterów lirycznych)
  • Wyznaczniki liryki
    • obecność podmiotu lirycznego
    • afabularność (świat uczuć, refleksji uogólnień filozoficznych)
    • monolog (liryczny)
  • Liryka inwokacyjna – ważniejszy jest w niej adresat (liryczne „ty”) niż nadawca (liryczne „ja”), jest wyznaniem mającym często charakter próśb, apelu, wezwania, manifestu, charakteryzuje ją wyraźnie zarysowana „groźna” sytuacja liryczna (np. Czesław Miłosz – Który skrzywdziłeś…).
  • Liryka roli – rodzaj liryki, gdzie „ja liryczne” ukryte jest za słowami, monologiem jakiejś postaci. Stanowisko autora nie ujawnia się bezpośrednio. Może być albo tożsame z poglądami bohatera (np. Urszuli Kochanowskiej Leśmiana) albo zupełnie kontrastowe (w Trenie Fortynbrasa Herberta).
  • Liryka zbiorowa – celem wypowiedzi jest określenie sytuacji wspólnej wszystkim ludziom, skłania do uogólnień na temat ludzkiego losu czy wartości; podmiot liryczny wyrażony w liczbie mnogiej – „my”, „nam”np. w Bogurodzicy czy Mazurku Dąbrowskiego.. Wypowiedź dotyczy wspólnych doświadczeń określonej grupy – np. narodu. Podmiot liryczny utożsamia swoją postawę z poglądami grupy – np. liryka pokoleniowa (Kolumbowie).
  • Liryka zbiorowa – wypowiedź liryczna ma na celu stworzenie sytuacji wspólnej wszystkim ludziom i skłonienia do filozoficznej refleksji nad losem ludzkim; podmiot liryczny wypowiada się w liczbie mnogiej, np. w Bogurodzicy czy Mazurku Dąbrowskiego.
  • Liryka bezpośrednia
    Największa „jawność” podmiotu lirycznego, zaimki „ja” i „mnie”, formy czasownikowe w pierwszej osobie. Również ton wypowiedzi odkrywa liryczne wyznanie. „Ja” liryczne jest w centrum wypowiedzi, świat zewnętrzny jest widziany przez subiektywną kreację podmiotu lirycznego, przeważa funkcja ekspresywna języka.
  • Makaronizowanie – wplatanie w tekst wypowiedzi w różnych językach, najczęściej w łacińskim i francuskim. Makaronizm był figurą typową dla baroku sarmackiego w XVII w.
  • Maniera literacka – wtórne użycie cech stylu stworzonego w danej epoce. Polega na wyolbrzymieniu i przejaskrawieniu pewnych jego elementów. Jest zaprzeczeniem oryginalności. Może się odnosić do nurtu, twórczości pisarza lub konkretnego dzieła. O manierze możemy mówić w przypadku np. twórczości epigonów polskiego romantyzmu krajowego.
  • Marinistyczna poezja – główny nurt poezji barokowej (Giambattista Marino, Jan Andrzej Morsztyn). Cechuje ją bogactwo ozdobników, zaskakujących konceptów, wielość środków stylistycznych. Głównym celem poety jest zdumienie odbiorcy, wzbudzenie jego podziwu dla kunsztu twórcy.
  • Marynistyczna poezja – związana tematycznie z morzem, podróżami i przygodami morskimi.
  • Metafora (przenośnia) – jeden z podstawowych tropów stylistycznych. Polega na przeniesieniu znaczeń w zestawionych ze sobą wyrazach; wyrazy wpływają na siebie wzajemnie, modyfikują znaczenia, rodzą nowe, bogatsze. Metafora służy głównie oryginalności ujęcia, walce z utartymi schematami. Tu np. „oczy idealnie puste”, „nie dadzą mi za to złotego łańcucha ten żelazny wystarczy”, „podbródek… zając mej twarzy”.
  • Metafora spiętrzona – charakterystyczna dla Awangardy Krakowskiej, zwłaszcza dla twórczości J. Przybosia. Tworzy ją kilka porównań, epitetów, prostszych metafor – te środki stylistyczne zazębiają się. Na przykład „na świadectwach, wzbici w radość, odlecieli uczniowie”.
  • Metonimia (zamiennia) – rodzaj metafory. Nazwa przedmiotu lub zjawiska zostaje zastąpiona przez nazwę innego, będącego z nim w ścisłym związku. Jest wiele odmian metonimii, np. wprowadzenie: przyczyny zamiast skutku – „zginął od kuli”, skutku zamiast przyczyny – „śmierć w ampułce”, autora zamiast dzieła – „słuchać Mozarta”, rzeczy zamiast zawartości – „sala gwizdała”.
  • Morał – zwięzłe sformułowanie, może być w formie sentencji, podsumowuje przesłanie utworu, zawiera pewną prawdę uniwersalną, typowe dla zakończenia w bajce.
  • Motto – znane od starożytności; cytat z jakiegoś utworu poprzedzający inny utwór, często jest do niego kluczem interpretacyjnym, zawiera w zwięzłej formie jego przesłanie, np. w balladzie Mickiewicza Romantyczność mottem jest cytat z Hamleta Szekspira.
  • Obrazowanie poetyckie – jest to zespół obrazów poetyckich. Istnieją 3 sposoby obrazowania poetyckiego:
    • realistyczne – odbicie rzeczywistości,
    • przekształcające – posługiwanie się elementami rzeczywistości, ale nadawanie im nowych układów i konfiguracji,
    • fantastyczne – tworzenie nowych związków między rzeczami, a także nowych kształtów rzeczy (np. poezja Leśmiana).
  • Oksymoron – zestawienie ze sobą wyrazów wykluczających się, przeciwstawnych, kontrastowych. Ulubiona figura stylistyczna barokowej poezji dworskiej. Na przykład „czarna jasność”, „żywy trup”, „kocham nienawidząc”.
  • Oktawa – strofa 8-wersowa. Najczęściej pisana 11-zgłoskowcem, o układzie rymów abababcc popularna w romantycznym poemacie dygresyjnym (np. Beniowski Juliusza Słowackiego).
  • Oniryzm – technika budowania akcji lub sytuacji lirycznej na podobieństwo snu. Zostają zakłócone relacje czasoprzestrzenne i przyczynowo-skutkowe, wprowadza się fantastykę i wizyjność.
  • Onomatopeja – naśladowanie różnych zjawisk pozajęzykowych za pomocą dźwięków mowy, np. „w ryk rozszalałe huczą dzwony” (najprostszy sposób: używanie wyrazów dźwiękonaśladowczych, instrumentacja głoskowa).
  • Parabola (przypowieść) – gatunek pochodzi z Biblii, jest to opowieść o podwójnej warstwie znaczeniowej. Warstwa dosłowna to zazwyczaj epicka opowieść fabularna, ukryta pod nią warstwa metaforyczna mówi o uniwersalnych prawdach i zagadnieniach. Popularna szczególnie w literaturze (także prozie) XX wieku (np. Proces, Dżuma).
  • Paradoks – zaskakujące, szokujące odbiorcę sformułowanie, sprzeczne z ogólnie uznanymi twierdzeniami, ujawnia nieoczekiwaną prawdę filozoficzną lub moralną.
  • Paralelizm składniowy – jest to powtarzanie zdań o identycznej budowie składniowej, typowe na przykład w wersetach biblijnych czy w marinistycznych wierszach Morsztyna.
  • Parnasizm – kierunek w poezji francuskiej w II połowie XIX wieku. Dążył do wirtuozerii, charakteryzował się klasyczną formą, chłodem i intelektualnym obiektywizmem.
  • Personifikacja (uosobienie) – rodzaj metafory, szczególny rodzaj animizacji. Jest to przedstawienie rzeczy, zjawisk przyrody, stanów abstrakcyjnych jako działających i czujących postaci ludzkich. Na przykład „rozliczne kwiatki Wiosna rodzi” (Jan Kochanowski), „Dąb bałwochwalczo wierzy w Tymian” (Bolesław Leśmian).
  • Perswazja – działanie impresywne, odwołujące się przede wszystkim do uczuć słuchaczy, mające najczęściej na celu przekonanie ich do stanowiska autora i narzucenie im poglądów autora.
  • Peryfraza (omówienie) – to rodzaj metafory polegający na zastąpieniu słowa oznaczającego dany przedmiot, czynność lub cechę przez charakterystykę pośrednią, lub metaforę. Na przykład „przybytek wiedzy” zamiast „szkoła”.
  • Piosenka – gatunek w poezji niepoddany rygorom i konwencjom. Składa się najczęściej ze strofek, może zawierać refren. Gwarantuje ściślejszy i bardziej bezpośredni kontakt z odbiorcą niż wiersz. Jest wygodna dla prezentowania bardzo różnorodnej tematyki – piosenki Edwarda Stachury.
  • Podmiot liryczny – inaczej podmiot wypowiedzi lirycznej; jest to fikcyjna osoba stworzona na użytek tej wypowiedzi, wyraża ona swoje przeżycia, doznania, poglądy i refleksje.
  • Podmiot liryczny czynności twórczych – termin ten wprowadził Janusz Sławiński, oznacza on nadawcę, autora, postać nadrzędną w stosunku do podmiotu literackiego, to on decyduje o całości dzieła i jego kształcie.
  • Poemat – zwykle dłuższy, wierszowany utwór poetycki o charakterze epickim lub epicko-lirycznym. Nowoczesny poemat (np. Spadanie Tadeusza Różewicza) może być pisany wierszem białym, bezrymowym, zawierać odniesienia do filozofii czy polityki.
  • Porównanie – polega na uwydatnianiu właściwości jakiegoś zjawiska poprzez zestawienie go z innym, o podobnych cechach, składa się z dwóch członów spojonych wyrazami „jak”, „jako”, „jakby”, „niż”.
  • Przemilczenie – jest to pozostawienie fragmentu tekstu jako „pustego miejsca”, którego sensu czytelnik powinien się domyślić na podstawie kontekstu. Techniką tą posługiwał się m.in. Norwid.
  • Przerzutnia – to przeniesienie części składowej lub znaczeniowej zdania do następnego wersu. Urozmaica tok wypowiedzi.
  • Reifikacja (urzeczowienie) – nadanie istotom żywym cech przedmiotów martwych, rzeczy.
  • Rym – zgodność brzmienia zakończeń wyrazów dwóch lub więcej wersów. Wyróżniamy rymy:
    • żeńskie – półtorazgłoskowe, np. wiosny – radosny,
    • męskie – jednozgłoskowe, np. fal – dal.
  • Sonet – kunsztowny w budowie utwór liryczny, składa się z 14 wersów. Dwie pierwsze strofki 4-wersowe (kwadryny) mają charakter opisowy, dwie następne 3-wersowe (tercyny) – refleksyjny. Dwa ostatnie wersy filozoficzne zamykają w puencie utwór. Prawdopodobnie pochodzi ze średniowiecznej Sycylii, najpopularniejsze są dwie odmiany: sonet włoski i francuski. Sonety pisali m.in. Petrarka, Szekspir, Sęp Szarzyński, Mickiewicz, Iwaszkiewicz, Staff.
  • Synekdocha – celowe zastosowanie nazwy jednego przedmiotu czy pojęcia zamiast drugiego, np. tęga głowa zamiast: mądry człowiek, odmiany synekdochy: pars pro toto (część zamiast całości, np. właśnie owa tęga głowa) lub totum pro parte (całość zamiast części).
  • Synekdocha – rodzaj metonimii oparty na zależnościach ilościowych między zjawiskami lub rzeczami (część zastępuje całość albo całość część) „od takich modłów bieleje włos” (włos zamiast włosy), „kędy wąż śliską piersią dotyka się zioła” (wąż zamiast węże).
  • Synkretyzm – mieszanie gatunków i rodzajów literackich, także poetyki. Gatunki synkretyczne to m.in. sielanka (liryka i dramat), ballada (liryka, epika i dramat), powieść poetycka (epika i liryka).
  • Sytuacja liryczna – jest to sytuacja, w której egzystuje i wypowiada się podmiot liryczny, to tło uwydatniające treść liryku, można ją też rozumieć jako kontekst wypowiedzi (słów) podmiotu lirycznego.
  • Średniówka – przedział, przer­wa intonacyjna wewnątrz wersu, najczęściej występuje w wierszu sylabicznym, dłuższym niż ośmiozgłoskowiec.
  • Tercyna – strofa trzywersowa rymowana aba bcb, najczęściej pisana 11-zgłoskowcem lub 13-zgłoskowcem. Jest składową częścią sonetu, w którym trzecia i czwarta zwrotka (tercyny właśnie) mają zazwyczaj charakter refleksyjny.
  • Testament poetycki – utwór poetycki stylizowany na testament. Zawiera najczęściej ostatnią wolę poety, pożegnanie się z najbliższymi, niesie też przesłanie dla współczesnych bądź potomnych (np. Testament mój Juliusza Słowackiego).
  • Topos – z greckiego obraz – stały motyw, wątek, stereotypowe wyobrażenie. Pojawia się na przestrzeni wielu epok, pochodzi zwykle z mitologii, np. arkadia – pasterska kraina szczęśliwości, topos dworku szlacheckiego jako symbolu polskości.
  • Trawestacja – odmiana parodii, przerobienie utworu literackiego, zazwyczaj z poważnego i podniosłego na żartobliwy, z patetycznego na niski, wulgarny. Pozostaje w ostentacyjnej sprzeczności z charakterem treści naśladowanego dzieła.
  • Turpizm – od łac. turpis, turpe – brzydki – termin wprowadzony w latach 50. przez Przybosia, określa programowe eksponowanie w poezji brzydoty, kalectwa, choroby, motywów zniszczenia, rozkładu. Popularny w baroku – groteskowy kontrast z pięknem i w modernizmie – służył ekspresji i miał szokować. Powrócił w poezji powojennej.
  • „Ty” liryczne – w liryce inwokacyjnej adresat (człowiek, wartość lub inne pojęcie abstrakcyjne), do którego odnosi swoje rozważania podmiot liryczny. W Inwokacji Pana Tadeusza jest nim Litwa.
  • Układ rozkwitania – sposób konstrukcji wypowiedzi poetyckiej wprowadzony przez Tadeusza Peipera. Element początkowy wiersza (słowo czy zdanie) zostaje rozbudowany określeniami precyzującymi i wzbogacającymi, czyli „rozkwita”, nabierając pełniejszych znaczeń.
  • Wiersz biały – bezrymowy (ale respektujący zasady danego systemu wersyfikacyjnego), jego poetyckość jest podkreślona układem składniowym lub intonacyjnym.
  • Wiersz „bohaterski” (czyli heksametr) – w antycznej Grecji klasyczny 6-stopowy i 16-zgłoskowy wiersz, który był zarezerwowany dla eposu. To także nowożytny wiersz biały, zbudowany według tej samej miary.
  • Wiersz toniczny – nierównozgłoskowy o regularnie rozłożonych akcentach, popularny w Młodej Polsce.
  • Wiersz sylabotoniczny – równozgłoskowy, o regularnie rozłożonych akcentach. Układy następujących po sobie sylab akcentowanych i nieakcentowanych to stopy metryczne. Wzorowane są na językach starożytnych, opartych na iloczasie.
  • Wiersz wolny – bezrymowy, nierespektujący zasad sylabotonizmu ani (często) interpunkcji, jego poetyckość zaznacza się zazwyczaj poprzez środki (tropy) poetyckie.
  • Wiersz zdaniowy – typowy dla poezji średniowiecznej wiersz bezprzerzutniowy, w którym wers równa się zdaniu lub jego logicznej części np. Bogurodzica.
  • Zdrobnienie (spieszczenie) – ma silne zabarwienie emocjonalne dodatnie. Może wyrażać czułość i życzliwość, np. główka, kotek, cieplutko lub ironię i lekceważenie, np. stosuneczki.
  • Zgrubienie – najczęściej ma zabarwienie ujemne, wyraża zazwyczaj niechęć i pogardę, np. brudas, tłuścioch, ptaszysko.

Zobacz:

Praca z tekstem

Praca z tekstem. Kategorie tekstów.