Wypracowanie o książce
Proponowane schematy pracy
Schemat I
- Wstęp – informacja o książce (kto i kiedy ją napisał, jakim jest gatunkiem, w jaki sposób się z nią zetknąłeś).
- Główna przyczyna twojej sympatii do utworu. Np. żywa akcja.
- Ocena innych cech utworu:
- bohaterowie,
- czas i miejsce,
- konstrukcja.
- Czy jest w tej książce coś, co oceniasz mniej entuzjastycznie?
- Zakończenie.
Schemat II
- Wstęp – krótkie wprowadzenie w akcję, czas i miejsce.
- Twój stosunek do utworu tego typu.
- Treść czy forma – która z tych cech decyduje o Twojej sympatii do utworu, która jest według Ciebie ważniejsza.
- Co ciekawego dostrzegłeś:
- w fabule,
- w formie.
- Słabe strony utworu.
- Zakończenie.
Schemat III
- Wstęp – informacja o autorze i okolicznościach powstania dzieła.
- Krótki opis zawartości treściowej utworu (gatunek).
- Analiza składników konstrukcji:
- czas + przestrzeń,
- bohaterowie,
- fabuła,
- narracja.
- Ocena – podsumowanie analiz – własne zdanie.
Schemat IV
- Wstęp – o tobie i twoich zainteresowaniach. Jesteś czytelnikiem, który lubi…
- Akcja i postacie (czy coś Ciebie zaciekawiło).
- Problematyka – motywy tematyczne, pytania, wnioski, jakie wynikają z utworu.
- Jakie masz własne zdanie o tym problemie?
- Czy książka coś Ci dała, czegoś nauczyła?
Ocena książki
Najlepiej skupić się na poszukiwaniu wartości, które zdecydowały o tym, że lubimy tę książkę. Przecież: kto czyta – wie, dlaczego to czyni! A im więcej czyta, tym lepiej rozeznaje się w jakości gatunku, wartościach literatury. Zapewne słyszycie i mówicie:
• Lubię książki młodzieżowe,
• Lubię sagi rodzinne,
• Lubię baśnie… lub kryminały…
Są to pierwsze zdania oceniające. Należy wykonać tylko mały skok na wyższy poziom i zapytać: co jest przyczyną tego, że nie znoszę kryminałów, a przepadam za literaturą faktu? Uwielbiam książki o młodzieży! Dlaczego? Bo w tych książkach bohaterowie to my i nasi rówieśnicy. Przeżywają nasze kłopoty, w ich radościach i smutkach znajdujemy odbicie własnych problemów, czyli utożsamiamy się z postaciami lektury. Oto tajemnica ich uroku. Można śmiało napisać: Lubię tę książkę, bo utożsamiam się z jej bohaterką, bo chciałabym być taka jak ona, bo ona realizuje moje marzenia. Są to zdania szczere i podnoszą poziom pracy, są poprawne, a nie wstydliwe. Jeśli kocham kryminały – to np. dlatego, że:
• …lubię łamigłówki, sam próbuję rozwiązać zagadkę kryminalną. Im trudniejsza zagadka, im bardziej zagmatwana sprawa, tym lepsza lektura.
• …lubię tę książkę ze względu na skomplikowaną akcję, ze względu na fakt, że wymaga ode mnie aktywnego myślenia. Lubię „wyścigi” z bohaterem prowadzącym śledztwo.
Mówimy czasem:
• lubię książki wojenne,
• lubię książki miłosne.
Wybrałam więc tę pozycję, bo odpowiada mi temat (dziedzina), której dotyczy. Bo szukam informacji o bohaterach wojny. Bo lubię świat fantazji. Bo na moją wyobraźnię działa świat przeszłości – jestem fanem powieści historycznych.
Ulubiona sfera tematów – to drugi argument w sprawie wyboru.
Trzeci schodek umiejętności ocen – mówienie o utworach trudnych. Co to znaczy „trudny”? Dlaczego w zestawach lektur szkolnych jest tak mało książek fajnych, a tak dużo „trudnych”? I czy można w takim nieszczęsnym dziele znaleźć coś wspaniałego? Jasne! Przecież musi być powód, dla którego to dzieło jest cenione, opracowywane. Zapewne jest to:
• Ciekawy problem lub ujęcie jakiejś istotnej sprawy (prawdy, miłości, dobra, zła itd.).
• Realizacja ważnych postulatów.
• Sprawy, czyny, które budzą refleksję…
• Informacje o czymś ciekawym.
• Tragizm lub śmieszność.
• Inne ujęcie naszego świata.
Znaleźć i rozpracować taki problem – to już naprawdę ambitna praca z literaturą. Potrzebne będą następujące zdania wprowadzające:
• Utwór ten (nowela, powieść) zwraca uwagę czytelnika na ciekawy problem…
• Rozbudził moją wyobraźnię…
• Wywołał refleksje i przemyślenia…
• Znalazłem tu szereg ciekawych informacji…
• Porusza problemy, które zawsze mnie frapowały.
• Przyniósł odpowiedź na nurtujące mnie pytania…
Różne typy literatury znajdują różne motywacje.
Spróbujmy na konkretnych przykładach:
- Literatura science fiction wciąga, bo lubimy uciekać od codzienności. Uciekamy więc w inne światy, dziwne, zamieszkane przez roboty, położone na innych planetach, światy, w których czas ma inne cechy niż na starej, poczciwej Ziemi.
- Powieść historyczna ma także swoich zwolenników.
Przecież:
– ukazuje i odtwarza inną epokę,
– powołuje do życia i opisuje postacie historyczne,
– można dzięki niej poznać dawne obyczaje, stroje itp.
- Powieść przygodowa – nie tylko przenosi nas w świat przygody, lecz urealnia marzenia czytelników. Informuje o egzotycznych krajach. Reprezentuje postawy ludzi wobec niebezpieczeństwa, eksponuje trwałe uczucia ludzkie, takie jak: przyjaźń, odwaga, żądza przygód.
Może zdarzyć się tak, że książki, które czytamy, proponują koncepcje i filozofie życiowe. A zatem książka pomaga nam wybrać w życiu jakąś drogę. Jeśli tak, jeśli znalazłeś taką wskazówkę – musisz to opisać.
Rada:
Pisząc o książce, dobrze jest używać nazwy gatunku, który reprezentuje, nurtu, typowych dla autora terminów.
Zamiast książka lepiej brzmi:
• powieść drogi,
• powieść podróżnicza,
• nowela,
• antypowieść
czy nawet:
• historyczny fresk,
• panorama Warszawy,
• niezwykła parabola,
• przykład postmodernizmu,
• dzieło realizmu,
• kunszt sztuki prozatorskiej,
• wybitny utwór krótkiej formy narracyjnej…
Propozycja dla ambitnych – oceń kompozycję
Gatunek
Czyli co wybraliśmy: powieść, zbiór opowiadań? Może nowelę? A może epopeję Pana Tadeusza? Gatunek nie pozostaje bez wpływu na gust czytelniczy.
Tu potrzebne są twierdzenia:
• Lubię opowiadania, gdyż gatunek ten umie podjąć ciekawą fabułę w krótkiej formie i nie unika refleksji.
• Często wybieram powieści historyczne, aby dzięki fikcyjnym postaciom poznać tło historyczne epoki.
• Nowela to gatunek, który mi odpowiada. Akcja jest silnie zarysowana, jednowątkowa i szybko zaspokajam swoją ciekawość.
• Lubię formę pamiętnika. Może dlatego, że przy tej formie czuje się bliskość narratora, można lepiej go poznać, panuje atmosfera szczerości.
Co omawiać, co oceniać, mówiąc o kompozycji?
Koncentrujemy się na następujących elementach:
- Świat przedstawiony – miejsce, w którym rozgrywa się wszystko. Jest to świat i czas, w którym żyją i działają bohaterowie. Nie bój się użyć terminu: czasoprzestrzeń.
- Postacie. Ile ich jest? Jedna, więcej, kilka czy bardzo wiele? Czy są współczesne, czy ubrane w kostiumy dawnych epok? Historyczne czy fikcyjne? Może zachodzi przypadek bohatera zbiorowego?
- Akcja – fabuła – czyli ciąg wydarzeń. Może być tajemnicza, nasycona dramatycznymi momentami, chronologiczna lub niejasna.
- Narracja – jakiej mowy, języka używa narrator? Mówi o sobie czy o innych? Czy wprowadza dużo dialogów? Czy jest wszechwiedzący?
Zaczynamy tak:
• Szczególną wartość tej lektury upatruję w jej budowie…
• Cechą bardzo ciekawą tej powieści jest narracja. Narrator jest bogiem – stwarza cały świat, wie wszystko o postaciach – nawet to, czego one same nie wiedzą.
• Powieść obfituje w wielką ilość dialogów, brak natomiast odautorskiego komentarza. Bardzo mi się to podoba. Mogę sam zająć stanowisko, bez cudzych ukierunkowań.
Jak zakończyć pracę o ukochanej lekturze?
• Są na pewno inne, ciekawsze lektury, może kiedyś do nich dotrę. Dziś pierwsze miejsce na mojej liście zajmuje ten tytuł…
• Jeszcze raz utwierdzam się w przekonaniu…
• Kiedyś nie znałem tej książki. Nie zapomnę tej chwili, gdy przeczytałem ją pierwszy raz. Wiem, że nie ostatni!
• Jak to dobrze, że mamy prawo wyboru tego, co czytamy!
Dlaczego lubię tę książkę:
• ze względu na temat – jestem fanem literatury wojennej,
• ze względu na pisarza – jestem wielbicielem talentu Márqueza,
• ze względu na jej nowatorstwo – doceniam kreatywność,
• przez bohatera – przepadam za czarnymi charakterami,
• jest dla mnie ucieczką w świat fantazji.
Zobacz:
Jakich przeżyć wewnętrznych dostarczyły ci przeczytane niedawno utwory literackie?