Temat pracy – „Do tej książki wrócę”.

Jak ująć ten temat? Dlaczego właśnie ta, a nie inna książka jest godna opisania, jest „miejscem” czytelniczych powrotów?

 

Przykład I

  • Wstęp – informacja o książce (kto i kiedy ją napisał, jakim jest gatun­kiem, jak się z nią zetknąłeś).
  • Główna przyczyna mojej sympatii do utworu. Np żywa akcja.
  • Ocena innych cech utworu:
    • bohaterowie,
    • czas i miejsce,
    • język, styl,
    • konstrukcja.
  • Czy jest w tej książce coś, co oceniam źle?
  • Zakończenie.

Przykład II

  • Wstęp – krótkie wprowadzenie w akcję, czas i miejsce.
  • Twój stosunek do utworów tego typu.
  • Treść czy forma – która z tych cech decyduje o twojej sympatii do utworu, która jest wg. ciebie ważniejsza.
  • Co ciekawego dostrzegłeś:
    • w fabule,
    • w formie.
  • Słabe strony utworu.
  • Zakończenie.

Przykład III

  • Wstęp – informacja o autorze i okolicznościach powstania dzieła.
  • Krótki opis zawartości treściowej utworu (gatunek).
  • Analiza składników konstrukcji:
    • czas + przestrzeń,
    • bohaterowie,
    • fabuła,
    • narracja.
  • Ocena
  • Zakończenie – podsumowanie analiz – własne zdanie.

Przykład IV

  • Wstęp – o sobie i swoich zainteresowaniach.
  • Jestem czytelnikiem, który lubi…
  • Akcja i postacie (czy coś mnie zaciekawiło).
  • Problematyka – motywy tematyczne, pytania, wnioski, jakie wynikają z utworu.
  • Jakie mam własne zdanie o tym problemie?
  • Czy książka coś mi dała, czegoś nauczyła?

Otóż obojętnie, który schemat wybierzesz, musisz pamiętać, że sens czyta­nia polega na tym, że wraz z relaksem, z przyjemnością, czytelnik nabywa mądrości, tematów do przemyśleń, przeżywa wzruszenia. I to przede wszy­stkim trzeba wyeksponować i przeanalizować. Ukochaną książką nie musi powieść. Może to być książka naukowa, biografia, dokument, literatura faktu czy science fiction – najlepiej, by rzeczywiście dotyczyła dziedziny, którą się pasjonujesz. Wówczas łatwo ci będzie ją zareklamować i ocenić.

 

Różne typy literatury znajdują różne motywacje.

Spróbujmy na konkret­nych przykładach:

  • „Dywizjon 303” ukazuje inny świat. Wprowadza czytelnika w czasy II wojny światowej. Prezentuje wyczyny polskich lotników, buduje wzorzec patrioty. czło­wieka walki, odwagi, poświęcenia.
  • Literatura science fiction wciąga, bo lubimy uciekać od codzienności. Uciekamy więc w inne światy, dziwne, zamieszkałe przez roboty, położone na innych planetach, światy, w których czas ma inne cechy niż na starej, poczciwej Ziemi.
  • Powieść historyczna ma także swoich zwolenników. Przecież:
    • ukazuje i odtwarza inną epokę,
    • powołuje do życia i opisuje postacie historyczne,
    • mogę dzięki niej poznać dawne obyczaje, stroje, itp.
  • Powieść przygodowa – nie tylko przenosi nas w świat przygody, lecz ureal­nia marzenia czytelników. Informuje o egzotycznych krajach. Reprezentuje postawy ludzi wobec niebezpieczeństwa eksponuje trwałe uczucia ludzkie, takie jak przyjaźń, odwaga, żądza przygód.

Może zdarzyć się tak, że książki, które czytamy, proponują koncepcje i filozofie życiowe, szczególnie nam odpowiadające. Jest czymś takim opty­mizm Pollyanny. Czymś podobnym jest ”pomyślę o tym jutro” Scarlett Ohara, prawość i szlachetność wodza Winnetou. A zatem książka pomaga nam wybrać w życiu jakąś drogę. Jeśli tak, jeśli znalazłeś taką wskazówkę – mu­sisz to opisać. Koniecznie.

 

Umieć ocenić książkę

Musimy skupić się na poszukiwaniu wartości, które zdecydowały o tym, że lubimy tę książkę. Przecież: kto czyta – wie dlaczego to czyni! A im więcej czyta, tym lepiej rozeznaje się w jakości gatunku, wartościach literatury. Zapewne słyszycie i mówicie:

– lubię książki młodzieżowe,
– lubię sagi rodzinne,
– lubię baśnie… lub kryminały…

Są to pierwsze zdania oceniające. Teraz należy zapy­tać: co jest przyczyną tego, że nie znoszę kryminałów a przepadam za literaturą faktu? Uwielbiam książki o młodzieży! Dlaczego?

Gatunek

Czyli co wybraliśmy: powieść, zbiór opowiadań? Może nowelę? Gatunek nie pozostaje bez wpływu na gust czytelniczy.
Tu potrzebne są twierdzenia:

  • Lubię opowiadania, gdyż gatunek ten umie podjąć ciekawą fabułę w krótkiej formie i nie unika refleksji.
  • Często wybieram powieści historyczne, aby dzięki fikcyjnym postaciom poznać tło historyczne epoki.
  • Nowela to gatunek, który mi odpowiada. Akcja jest silnie zarysowana, jednowątkowa i szybko zaspokajam swoją ciekawość.
  • Lubię formę pamiętnika. Może dlatego, że przy tej formie czuje się bliskość narratora, można lepiej go poznać, panuje atmosfera szczerości.

Bohater

Bo w tych książkach bohaterowie to my i nasi rówieśnicy. Przeżywają nasze kłopoty, w ich rado­ściach i smutkach znajdujemy własne, czyli utożsamiamy się z postaciami lektury. Oto tajemnica ich uroku. A lubimy się utożsamiać, „widzieć się” w skórach i szatach heroin, różnych „miss” i szalejących na motorach młodzień­ców. Można śmiało napisać: lubię tę książkę, bo utożsamiam się z jej bohater­ką, bo chciałabym być taka jak ona, bo ona realizuje moje marzenia. Są to zdania szczere i podnoszą poziom pracy, są poprawne a nie wstydliwe. Jeśli kocham kryminały – to np dlatego, że:

  • …lubię łamigłówki, sam próbuję „rozwiązać” zagadkę kryminalną. Im trud­niejsza zagadka, im bardziej zagmatwana sprawa, tym lepsza lektura.
  • …lubię tę książkę ze względu na skomplikowaną akcję, ze względu na fakt, że wymaga ode mnie aktywnego myślenia. Lubię „wyścigi” z bohaterem prowadzącym śledztwo.

Nie ma również nic złego w fakcie, że imponuje nam bohater kryminału – wielki komisarz, błyskotliwy detektyw czy szalony reporter – amator. Jest on wzorem – skupia cechy, które uwielbiamy. Świetnie! Piszemy zatem:

– Do tej książki wracam, gdyż główny bohater jest obiektem mojego uwielbienia. Chciałbym posiadać jego cechy…

Kolejny schodek umiejętności ocen – mówienie o utworach trudnych.

Co to znaczy „trudny”? Dlaczego w zestawach lektur szkolnych jest tak mało książek fajnych a tak dużo „trudnych”. I czy można w takim nieszczęsnym dziele znaleźć „coś” wspaniałego? Jasne! Przecież musi być powód, dla którego to dzieło jest cenione, opracowywane. Zapewne jest to:

  • Ciekawy problem lub ujęcie jakiejś istotnej sprawy (prawdy, miłości, dobra, zła, psychologii itd).
  • Realizacja ważnych postulatów.
  • Sprawy, czyny, które budzą refleksję…
  • Informacje o czymś ciekawym.
  • Tragizm lub śmieszność.
  • Inne ujęcie naszego świata.

Znaleźć i rozpracować taki problem – to już naprawdę ambitna praca z literaturą.
Potrzebne będą następujące zdania wprowadzające:

  • Utwór ten (nowela, powieść) zwraca uwagę czytelnika na ciekawy problem: Rozbudził moją wyobraźnię…
  • Wywołał refleksje i przemyślenia…
  • Znalazłem tu szereg ciekawych informacji:
  • Porusza problemy, które zawsze mnie frapowały.
  • Przyniósł odpowiedź na nurtujące mnie pytania:…

 

Oceń kompozycję

Co oceniać, mówiąc o kompozycji?
Koncentrujemy się na następujących elementach:

  • Świat przedstawiony – miejsce, w którym rozgrywa się wszystko. Jest to świat i czas, w którym żyją i działają bohaterowie. Nie bój się użyć terminu: czasoprzestrzeń.
  • Postacie. Ile ich jest? Jedna, kilka czy bardzo wiele? Czy są współczesne, czy ubrane w kostiumy dawnych epok? Historyczne czy fikcyjne? Może zachodzi przypadek bohatera zbiorowego?
  • Akcja – fabuła – czyli ciąg wydarzeń. Może być tajemnicza, nasycona dramatycznymi momentami, chronologiczna lub niejasna.
  • Narracja – jakiej mowy, języka używa narrator? Mówi o sobie czy o innych? Czy wprowadza dużo dialogów? Czy jest wszechwiedzący?

 

Zaczynamy tak:

  • Szczególną wartość tej lektury upatruję w jej budowie…
  • Cechą bardzo ciekawą tej powieści jest narracja. Narrator jest bogiem – stwarza cały świat, wie wszystko o postaciach – nawet to, czego one same nie wiedzą.
  • Powieść obfituje w wielką ilość dialogów, brak natomiast odautorskiego komentarza. Bardzo mi się to podoba. Mogę sam zająć stanowisko, bez cudzych ukierunkowań.

 

Jak zakończyć pracę?

  • Nie jest to może utwór idealny, lecz..
  • Są na pewno inne, ciekawsze lektury, może kiedyś do nich dotrę. Dziś pierwsze miejsce na mojej liście zajmuje ten tytuł…
  • Jeszcze raz utwierdzam się w przekonaniu…
  • Kiedyś nie znałem tej książki. Nie zapomnę tej chwili, gdy przeczytałem ją pierwszy raz. Wiem, że nie ostatni!
  • Jak to dobrze, że mamy prawo wyboru tego, co czytamy!
  • Czy zachęciłam czytelnika do przeczytania tej książki? Myślę, że tak.

 

Twój notes sformułowań

Dlaczego lubię tę książkę?

Wybrałam więc tę pozycję, bo:

  • ze względu na temat – jestem fanem literatury wojennej,
  • ze względu na pisarza – jestem wielbicielem talentu Márqueza,
  • ze względu na jej nowatorstwo – doceniam kreatywność,
  • ze względu na bohatera – przepadam za czarnymi charakterami,
  • bo szukam informacji o bohaterach wojny,
  • bo lubię świat fantazji,
  • bo na moją wyobraźnię działa świat przeszłości,
  • bo jestem fanem powieści historycznych.

Uwaga!
Ukochaną książką nie musi być powieść. Może to być książka naukowa, biografia, dokument, literatura faktu czy science fiction – najlepiej, by rzeczywiście dotyczyła dziedziny, którą się pasjonujesz. Wówczas łatwo Ci będzie ją zareklamować i ocenić.

 

Zdania o kompozycji

  • Mamy do czynienia z klasycznym wzorcem powieści (sonetu, noweli)…
  • Utwór odbiega nieco od typowego schematu powieści.
  • Autor dokonał modyfikacji gatunku.
  • Twórca realizuje założenia przypisane gatunkowi.
  • Jest to modelowy przykład gatunku.
  • Miniaturę poetycką autorki cechuje lapidarność myśli.
  • Dzieło można nazwać minipowieścią…
  • Ten utwór to realistyczny obraz z przeszłości.
  • Poetka stworzyła w swojej powieści precyzyjny świat.
  • Autor celowo (przypadkiem) łamie konwencje gatunku.
  • Dramat oświeceniowy nawiązuje do reguł klasycznych, wskrzesza je, powraca do antycznej koncepcji teatru.
  • Ta komedia nie odbiega od ustalonego przez klasyków wzorca.
  • Dramat, o którym mowa, jest dziełem nowatorskim.
  • Powieść należy do reprezentatywnych przykładów realizmu.

 

Rada

Pisząc o książce, dobrze jest używać nazwy gatunku, który reprezentuje, nurtu, typowych dla autora terminów.

Zamiast „książka” lepiej brzmi:

• powieść drogi,
• powieść podróżnicza,
• nowela,
• antypowieść

czy nawet:

• historyczny fresk,
• panorama Warszawy,
• niezwykła parabola,
• przykład postmodernizmu,
• dzieło realizmu,
• kunszt sztuki prozatorskiej,
• wybitny utwór krótkiej formy narracyjnej…

Zobacz:

Jak pisać o książce

Książka – temat pewniak egzaminacyjny

Tematy z książką

Jak pisać o… Książka, której nie lubię

Jakich przeżyć wewnętrznych dostarczyły ci przeczytane niedawno utwory literackie?

Książka – cytaty