Tematem rozprawki są bardzo często książki i bohaterowie literaccy.
Nawet jeśli lektury szkolne nie przypadły Ci do gustu, radzimy (zwłaszcza przed egzaminem) zrobić przegląd bohaterów i zastanowić się, czym mogli zasłużyć sobie na uznanie czytelników.
Żelazny punkt
Dobrze, gdy będziesz miał swojego ulubionego bohatera literackiego i ulubioną książkę. Nikt nie narzuca Ci lektury ani postaci, na którą będziesz się powoływać, by argumentować tezę rozprawki. Przy tematach takich jak np.: „Uzasadnij słuszność stwierdzenia, że ten, kto nie czyta, przeżyje tylko swoje życie, czytający przeżyje więcej”* nie ma złych przykładów. Może pojawić się tu nawet ukochana baśń z dzieciństwa. Ważne jest tylko to, jakich argumentów użyjesz, powołując się właśnie na tę książkę lub postać z niej.
Nie lubię czytać!
A co, jeśli czytanie zupełnie Cię nie interesuje? Możesz z tematów zahaczających o Twoje czytelnictwo sprytnie wybrnąć. Przypomnij sobie książki, które miały wpływ na życie nie Twoich, a książkowych bohaterów, a czasami nawet je odmieniły:
Książki w książkach
- A… B… C… – Joanna, młoda nauczycielka, mimo zakazu zaborcy uczyła dzieci języka polskiego. Czytanie polskich książek, nauka alfabetu i języka polskiego – to był prawdziwy przejaw patriotyzmu.
- Latarnik – polski emigrant po wielu latach tułaczki znalazł wreszcie swój kąt, swoje miejsce, gdzie zamierzał spędzić resztę życia. Dostał posadę latarnika na małej, atlantyckiej wyspie. Pewnego dnia to spokojne życie zburzyła tajemnicza przesyłka, w której Polak znalazł książkę – Pana Tadeusza. Skawiński tak się zaczytał i wzruszył, że zupełnie zapomniał o swoich obowiązkach. Przez niego przepływający statek prawie rozbił się o skały. Bohater stracił posadę.
- Don Kichot – romantyczne książki o błędnych rycerzach sprawiły, że Don Kichot postanowił wcielić w życie wszystko to, co w nich wyczytał. Chciał naprawić świat i wyruszył w drogę. W oczach innych uchodził za wariata – nie dostrzegał, że fikcja literacka zupełnie nie przystaje do rzeczywistości.
- Ikar – w Warszawie, ogarniętej walkami II wojny światowej, ulicą idzie zaczytany chłopak – Michaś. Jest tak pochłonięty lekturą, że nie zauważa, kiedy z chodnika schodzi na ulicę, wprost pod koła nadjeżdżającego pojazdu gestapo. Po chwili chłopiec zostaje aresztowany przez niemieckich żołnierzy.
Co, kto i gdzie?
Przypomnij sobie kilka ulubionych książek. Albo chociażby te, w których orientujesz się najlepiej, które uważnie przeczytałeś, zostały solidnie omówione na lekcji. Zastanów się, co takiego jest w nich szczególnego, dlaczego te tytuły cenisz bardziej od innych? Zastanów się też nad bohaterami, którzy zapadli Ci w pamięć. Co sprawiło, że ich polubiłeś, związałeś się z nimi? Co więcej udało Ci się przeżyć dzięki temu, że coś przeczytałeś? Może razem z bohaterami miałeś okazję przenieść się w zamierzchłe czasy? Może czułeś się tak, jakbyś z nimi podróżowali? Pomyśl, co zostało w Tobie z przeczytanych lektur – czy coś w Tobie zmieniły? Dały Ci może do myślenia?
Możesz wybrać coś z kanonu lektur szkolnych, ale i dowolna książka będzie tutaj na miejscu. Niech to jednak będzie coś z szeroko pojętej klasyki, a nie głupawe romansidło, nikomu nieznana powieść czy komiks.
A więc długopis i kartka w dłoń – sporządź listę ulubionych książek, nowel, opowiadań, nawet wierszy. Do każdego tytułu dopiszcie bohaterów utworu.
Prawdziwa kopalnia argumentów
Mitologia jest składnicą tematów, które podejmują twórcy różnych epok. Naprawdę, nawiązania do mitologicznych bohaterów spotykamy bardzo, bardzo często. Nie lekceważcie więc lekcji z mitologii!
Oto bohaterowie mitologii i utwory, w których znajdziecie nawiązania do nich.
1. Dedal i Ikar:
- opowiadanie Ikar Jarosława Iwaszkiewicza,
- wiersz Wciąż o Ikarach głoszą Ernesta Brylla,
- wiersz Prawa i obowiązki Tadeusza Różewicza,
- wiersz Dedal i Ikar Zbigniewa Herberta,
- wiersz Ikar Stanisława Grochowiaka.
2. Prometeusz:
- wiersz Stary Prometeusz Zbigniewa Herberta,
- dramat III cz. Dziadów Adama Mickiewicza,
- dramat Kordian Juliusza Słowackiego.
3. Syzyf:
- powieść Syzyfowe prace Stefana Żeromskiego.
4. Nike:
- wiersz Nike z Samotraki Leopolda Staffa,
- wiersz Nike Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej,
- wiersz Nike która się waha Zbigniewa Herberta.
Uważaj na pułapki
- W rozprawce nie streszczajcie książki, o której wspominacie (to rozprawka, nie streszczenie!).
- Nie piszcie charakterystyki bohatera, o którym wzmiankujecie, bo akurat dobrze go zapamiętaliście…
- Nie zbaczajcie z tematu! Pamiętajcie o tezie, która zazwyczaj zawarta jest w temacie.
Rozprawkę wzbogacą
Wykorzystajcie związki frazeologiczne i wyrażenia, które odnoszą się do książek (mól książkowy – ktoś wiecznie czytający książki, niewidzący poza nimi świata; pochłaniać, pożerać, połykać książki – czytać szybko, chciwie).
Uwaga na termin! Archetyp
Jeśli wspominasz w rozprawce o postaciach z np. Mitologii Jana Parandowskiego, z pewnością przyda Ci się to pojęcie. Archetyp to prawzór ludzkich zachowań i sytuacji. Przykładem jest np. Prometeusz – archetyp buntownika.
Przypomnienie
Podstawowe wiadomości o rozprawce:
1. W rozprawce uzasadniacie swoje poglądy i przekonania co do przedstawionej w temacie tezy.
2. Rozprawka składa się z trzech zasadniczych części:
a) tezy,
b) argumentów potwierdzających tezę,
c) zakończenia, podsumowania.
3. Język rozprawki jest bardzo charakterystyczny – wystarczy pamiętać typowe dla niego sformułowania. Kiedy zgadzacie się ze stanowiskiem zawartym w temacie pracy, możecie np. użyć zdań:
- W pełni zgadzam się z tezą zawartą w temacie pracy…,
- Nie mogę nie zgodzić się ze stwierdzeniem…
4. Rozprawka jest zbiorem uporządkowanych argumentów. To ważne – uporządkowanych! Nieprzemyślane i chaotycznie wymieniane argumenty na poparcie tezy obniżają wartość pracy.
Jak odpowiednio dobrać argumenty?
Możesz np. w brudnopisie wypisać sobie wszystko, co pasuje do tematu pracy i mogłoby stanowić argumenty na poparcie tezy. A teraz wybierzcie cztery, góra pięć argumentów, tych najważniejszych, najtrafniejszych. Gdyby było ich więcej, wprowadziłyby tylko w pracy niepotrzebny bałagan.
A jak uporządkować argumenty, by stwarzały wrażenie dobrze dobranych i przemyślanych? Możesz uporządkować je tematycznie lub według hierarchii ważności.
5. Bardzo ważny jest też sposób, w jaki w pracy pojawiają się kolejne argumenty. Odradzamy bardzo sztuczne i szkolne: „Moim pierwszym argumentem na potwierdzenie tezy jest… Kolejny argument to…). Zamiast tego użyj np. takich sformułowań:
- Wydaje mi się…
- Jestem przekonany…
- Świadczy o tym chociażby to, że…
Zobacz:
Jakich przeżyć wewnętrznych dostarczyły ci przeczytane niedawno utwory literackie?