Co łączy rozprawkę z rozprawą?
To, co misia z niedźwiedziem, malucha z ciężarówką, domek z wieżowcem… Rozprawka jest po prostu mniejszą formą rozprawy naukowej. Też ma jakiś problem do rozwiązania i musi odpowiedzieć na bardzo ważne pytania. Jest jednak krótsza i łatwiejsza. No, ale coś wspólnego z rozprawą ma…

I może wyglądać tak:

1. Uzasadnij, że przyjaźń i walka były treścią życia Alka, Rudego i Zośki.
2. Dobra komedia powinna bawić, uczyć i wychowywać. Czy „Zemsta” A. Fredry spełnia te zadania?
3. Czy zgadzasz się z Małym Księciem, że na wszystko należy „patrzeć sercem”, bo „najważniejsze jest niewidoczne dla oczu”?

 

Rodzaje rozprawki

Czy widzisz jakąś różnicę między podanymi powyżej tematami? Może niewyraźnie, ale jednak czujesz, że coś je różni – oczywiście poza lekturami. O co chodzi? O różne rodzaje rozprawek. A to jest bardzo ważne, bo w zależności od tego, o jaką rozprawkę nam chodzi, inaczej będziemy ją pisać. Brzmi strasznie, ale jest prostsze niż się wydaje. Żeby było jeszcze prościej, podzielimy je i nazwiemy po swojemu.

1. Typ pierwszy: „Nie mam wątpliwości”

Nie wahasz się, nie masz trudności z odpowiedzią. Od początku wiesz, o co Ci chodzi i musisz to potem tylko dobrze uzasadnić. Rozpoznać ją można po temacie:

  • Najczęściej nie ma pytania. Trzeba tylko uzasadnić, że to, co jest w temacie, to prawda. – Starość bywa dobrym nauczycielem dla młodości. „Stary człowiek i morze” oraz „Latarnik” prezentują bohaterów, od których wiele się można nauczyć. Rozprawka.
  • A jeśli pytanie pojawi się, to tak naprawdę trzeba na nie odpowiedzieć twierdząco. – Miło śmiać się beztrosko, ale pożyteczniej śmiać się i uczyć. Czy nauczyłem się czegoś czytając „Zemstę” A. Fredry? Po pierwsze, na takie pytanie aż wstyd odpowiedzieć przecząco. Po drugie, pierwsza część tematu wyraźnie wskazuje, że powinieneś się jednak czegoś nauczyć…

Schemat takiej pracy będzie wyglądał następująco:

  • A. Temat: Udowodnij, że świat jest piękny.
  • B. Teza: czyli problem, który nie jest wcale wielkim problemem, bo z góry wiemy, o co nam chodzi.
  • C. Argumenty: My wiemy, że świat jest piękny, ale musimy to jeszcze udowodnić. Tłumaczymy więc osobie, która naszą pracę przeczyta, że świat jest piękny, ponieważ… (A. świeci słońce, B. ludzie są sympatyczni, C. istnieją lody czekoladowe…).
  • D. Potwierdzenie tezy: W zakończeniu innymi słowami ujmujemy to, co już było w tezie, czyli potwierdzamy, że świat jest piękny.

 

2. Typ drugi: „Nie jestem pewien”

Wprawdzie masz swoje zdanie, ale wciąż pojawiają się wątpliwości: czy inna odpowiedź na pytanie nie jest lepsza, mądrzejsza i bardziej przemyślana? Praca, chociaż będzie zmierzać do udowodnienia, że masz rację, może więc zawierać po drodze argumenty przeciwstawne. Inaczej mówiąc, wciąż jeszcze zastanawiasz się.

  • Jak oceniasz wybór drogi życiowej dokonany przez bohaterów „Siłaczki” S. Żeromskiego? – Właściwie znasz odpowiedź na to pytanie, ale wiesz, że jest jeszcze inna możliwość. Pochwalisz Siłaczkę, bo na to zasłużyła, ale czasami korci Cię, by trochę skrytykować ją za idealizm. I to wszystko właśnie znajdzie się w Twojej rozprawce.
  • Czy warto „zdobywać góry” i ambitnie dążyć do celu? Uzasadnij w formie rozprawki na podstawie zachowań znanych bohaterów literackich oraz własnych przemyśleń. – Pewnie odpowiesz, że warto, ale w czasie uzasadniania może pojawić się jakaś wątpliwość, więc ją też wpleciesz w wypracowanie.

I dlatego schemat tej rozprawki będzie wyglądał tak:

  • A. Temat: Czy lubię morze?
  • B. Teza: „Lubię morze, choć czasami wolę góry.”
  • C. Argumenty: „Dlaczego lubię morze?”
  • D. Kontrargumenty: „Ale dlaczego czasami wolę góry?”
  • E. Podsumowanie: „Gdybym miał wybierać miejsce swojego zamieszkania, to jednak wybrałbym morze, ponieważ dostrzegam w nim więcej zalet niż w górach”.

 

3. Typ trzeci: „Muszę się nad tym poważnie zastanowić”

Te rozprawki są najtrudniejsze, ponieważ tematy niczego nie podpowiadają. Tu nie ma już jasnych poleceń: uzasadnij, udowodnij, wskaż. Nikt nie sugeruje, że powinniście coś potwierdzić. Nie wystarczy powiedzieć „zgadzam się” albo „mam przeciwne zdanie”. Trzeba zastanowić się nad swoimi odczuciami, przemyśleć temat bardzo indywidualnie. W tych rozprawkach liczy się osobiste zaangażowanie i własne zdanie. Cudze opinie mogą być uzupełnieniem, nie podstawą. Dlaczego? Ponieważ wygląda to tak:

  • Walka młodzieży polskiej z rusyfikacją w „Syzyfowych pracach” S. Żeromskiego, a Twoje rozumienie obowiązku wobec ojczyzny. – Pierwsza część jest oczywista, wszyscy wiemy jak walczyła młodzież w tej lekturze. Ale druga część to już prawdziwa zagadka…
  • Gdy myślę wojna… Rozwiń wypowiedź, odwołując się do poznanych utworów literackich, innych źródeł informacji oraz do własnych przemyśleń. – Choćbyś nie wiem jak próbował tego unikać, na ten temat musisz pisać samodzielnie, od siebie.

Te rozprawki nie mają jakiegoś prostego schematu, ponieważ każdy z tych tematów stawia przed piszącym zupełnie inne zadanie. Czasami trzeba opowiedzieć się po którejś ze stron konfliktu (kto miał rację?). Innym razem nie będzie takiej podpowiedzi, a nasze stanowisko wynikać będzie z przemyśleń nad lekturą i życiem.

Do rozprawki o „Syzyfowych pracach” plan mógłby wyglądać tak:

  • A. Temat
  • B. Walka młodzieży polskiej z rusyfikacją – część poświęcona omówieniu lektury (nie streszczeniu!)
  • C. Jak ja rozumiem patriotyzm?
  • D. Czy moje rozumienie patriotyzmu bardzo różni się od tego, jak pojmowali go uczniowie w carskiej szkole?

A do tematu wojennego zupełnie inaczej:

  • A. Temat
  • B. Gdy myślę wojna… przychodzą mi na myśl następujące utwory: „Kamienie na szaniec” A. Kamińskiego, „Medaliony” Z. Nałkowskiej, „Bagnet na broń” W. Broniewskiego, „Alarm” Słonimskiego itd.
  • C. Gdy myślę wojna… przypominają mi się opowiadania babci, która przeżyła powstanie warszawskie.
  • D. Gdy myślę wojna… przypominam sobie nudne akademie szkolne w rocznice zakończenia wojny, wizyty na cmentarzu żołnierzy polskich i głupie żarty moich kolegów.
  • E. Zakończenie: Co czuję, gdy myślę wojna. Czy wywołuje to we mnie jakieś emocje? Współczuję, czy obojętnie wzruszam ramionami?

 

Argumentacja

Co zrobić, żeby nasza rozprawka przekonała nauczyciela? Jak uzasadnić swoje zdanie? Jakimi słowami uargumentować tezę?

 

I. Wstępy, tezy, hipotezy

W tej części przedstawiamy problem, nad którym potem będziemy się biedzić.

1. „Nie mam wątpliwości”.

  • W pełni zgadzam się z opinią, że przyjaźń jest w życiu człowieka równie ważna jak miłość.
  • Starość bywa nauczycielem dla młodości. Tę prawdę potwierdza nie tylko życie, ale także literatura, z której przykłady przytoczę na potwierdzenie mych rozważań.
  • Wielokrotnie przekonałem się, że powiedzenie „Miłość buduje, niezgoda rujnuje” jest prawdziwe.

2. „Nie jestem pewien”.

  • Moim zdaniem, Siłaczka jest osobą zasługującą na podziw. I będę jej bronić, choć są ludzie, którzy myślą inaczej i trudno nie zgodzić się z niektórymi ich argumentami.
  • Uważam, że Prometeusz jest postacią godną naślado­wania. Ale jego postawa ma również słabe strony, o czym nie wolno zapomnieć, nawet jeżeli chcemy brać z niego ­przykład.
  • Jestem zwolennikiem spędzania wakacji nad morzem, choć rozumiem również, że ktoś zachwyca się górami.

3. „Muszę się poważnie nad tym zastanowić”.

  • Co jest ważniejsze: dobro ojczyzny czy szczęście osobiste? Czy można w ogóle jednoznacznie rozstrzygnąć ten dylemat? Każdy może mieć na ten temat własne zdanie, ale nie sądzę, by można było powiedzieć, że jedna ze stron ma absolutną rację. Moim zdaniem…
  • Ten problem od wieków spędza sen z oczu wielu osobom. Zastanawiają się nad nim pisarze, filozofowie, kapłani, a także zwyczajni ludzie. Ja również zabiorę głos w dyskusji…
  • Ambicja to pojęcie dwuznaczne. Może oznaczać pragnienie podnoszenia swoich kwalifikacji i osiągania coraz wyższej pozycji społecznej, zgodnie z umiejętnościami i wiedzą. I wtedy jest zjawiskiem pozytywnym. Ale może też być dążeniem po trupach do celu, bez poszanowania innych ludzi. Ja widzę to tak…

 

II. Argumenty i kontrargumenty

1. Zgadzam się.

  • Argumentem przemawiającym za tym, że Siłaczka miała rację, jest okazywany jej szacunek prostego ludu.
  • Innym dowodem potwierdzającym słuszność jej postępowania są wyrzuty sumienia Pawła Obareckiego, który dostrzegł swoją słabość.
  • Uważam, że Stasia dobrze zrobiła, poświęcając się czynieniu dobra, ponieważ dzięki jej staraniom być może kilkoro dzieci uniknęło losu tysięcy biednych, opuszczonych i zaniedbanych rówieśników. I może był wśród nich jakiś przyszły pisarz lub odkrywca.

2. Nie zgadzam się.

  • Stasia Bozowska wypełniała misję, ale czyniła to z narażeniem zdrowia i życia. A tego nie można pochwalać.
  • Pracowała ponad swoje siły i w końcu przegrała życie. To był jej błąd, którego nie można usprawiedliwiać powołaniem. Najważniejsze powinno być jednak życie ludzkie.
  • Zrezygnowała ze szczęścia osobistego w imię idei szerzenia oświaty wśród najbiedniejszych. A być może razem, wspierając się wzajemnie, stworzyliby coś równie wielkiego i nie narażaliby się na śmierć z wyczerpania.

 

III. Zakończenia

  • Mam nadzieję, że z mojego wywodu jasno wynika, że życie jest piękne.
  • Wszystkie przytoczone powyżej argumenty potwierdzają jedynie słuszność tezy, że przyjaźń jest w życiu człowieka potrzebna tak samo jak miłość.
  • Powyżej starałam się wykazać, że morze jest bardziej atrakcyjne na wakacyjny wypoczynek niż góry.
  • Jak wynika z przytoczonych argumentów, starość jest dobrym nauczycielem dla młodości.
  • Podsumowując moje rozważania chcę stwierdzić, że bohater miał rację.
  • To oczywiste, że życie jest piękne. Potwierdzają to zresztą przytoczone przeze mnie dowody.
  • Uznanie społeczne, jakim cieszył się bohater, dopełniają całości i potwierdzają moją tezę, iż jest to postać bardzo pozytywna.

 

IV. Słówka, słówka, słówka…

A przed Tobą zestaw uniwersalnych sformułowań, które przydadzą się w każdej rozprawce – obojętne, jaki temat wybierzecie.

  • Jestem odmiennego zdania niż większość moich kolegów.
  • Ja jednak pozwolę sobie wyrazić opinię, która jest niezgodna z tym, co zwykle pisze się o tym bohaterze.
  • A ja mimo wszystko nie popieram zachowania tego człowieka.

 

V. Wprowadzanie kolejnych argumentów

  • Po pierwsze…, po drugie…, po trzecie…
  • Rozpocznę swoje rozważania od najsilniejszego argumentu…
  • Kolejnym argumentem, który przemawia na korzyść tej postaci, jest…
  • Nie sposób pominąć jeszcze jednego argumentu…
  • Na potwierdzenie tej tezy mogę podać następujące przykłady (dowody)…
  • Ale to nie wszystko. Jest jeszcze jeden dowód na to, że mam rację…
  • Następne wydarzenie w życiu tego bohatera również świadczy na jego korzyść. A było to…
  • Moje rozważania byłyby niepełne, gdybym nie przytoczył jeszcze jednego argumentu…
  • Jeżeli ktoś jeszcze ma wątpliwości, mogę dodać kilka przykładów…
  • Zwrócę uwagę na bardzo ważny fakt z życia bohatera, który przemawia na jego korzyść.
  • Jeżeli i to nie przekonało niedowiarków, służę kolejnymi argumentami.
  • Jeżeli mimo wszystko ktoś ma jeszcze wątpliwości, przytoczę kolejny dowód na potwierdzenie mej tezy.
  • A jednak bohater pokonał wszystkie przeszkody. Również tę, o której nie można nie wspomnieć…

 

Jak napisać dobrą rozprawkę w krótkim czasie (na egzaminie)

Skup się i przystąp do pisania z zegarkiem w ręku – jeśli dobrze rozplanujesz czas, na pewno zdążysz.

1. Krok pierwszy – analiza tematu
Jeśli wydaje Ci się, że jeżeli od razu zaczniesz pisać, to zaoszczędzisz czas, jesteś w ogromnym błędzie! Przed przystąpieniem do pisania bardzo, bardzo uważnie wczytaj się w treść polecenia – bo dokładne zrozumienie tematu to podstawa. Często jest tak, że polecenie zawiera dokładne instrukcje – ile ma być argumentów i jakiego typu. Jeśli tego nie doczytasz – praca w ogóle nie będzie się klasyfikowała do sprawdzenia. Za rozprawkę możesz otrzymać najwięcej punktów, dlatego poświęć wypracowaniu najwięcej uwagi i starania – szkoda byłoby je stracić w głupi sposób. Pamiętaj – co nagle, to po diable – zanim więc złapiesz za długopis, dokładnie przeczytaj, czego się od Ciebie wymaga.

2. Krok drugi – plan
Do dyspozycji masz brudnopis – korzystaj z niego! Nie musisz, oczywiście, pisać na brudno, a potem przepisywać pracy, ale stworzenie planu wypracowania to podstawa! Wykorzystaj brudnopis na przemyślenie, co chcesz powiedzieć, o czym będziesz pisać. Wynotuj tytuły książek, filmów, obrazów, piosenek, które pomogą Ci w argumentacji i zobrazowaniu problemu.
Przykłady, postacie, które przyszły Ci do głowy na zilustrowanie tezy, wypisz w brudnopisie. A do czystopisu przepisz tylko wybrane, te najbardziej pasujące, najbardziej na temat.

3. Krok trzeci – wstęp
We wstępie masz postawić tezę, którą potem będziesz udowadniać, wykorzystując argumenty. Niech początek będzie konkretny.

4. Krok czwarty – rozwinięcie
Tu możesz się rozpisać. Ale pamiętaj, by poszczególne argumenty, akapity, informacje logicznie się ze sobą łączyły.

5. Krok piąty – zakończenie
Pamiętaj, żeby nie był powtórzeniem wstępu! Jeśli np. we wstępie postawiłeś kilka pytań, w zakończeniu powinno znaleźć się rozwiązanie sygnalizowanego problemu.
Pamiętaj: zakończenie to po prostu podsumowanie.

6. Krok szósty – ostatni rzut oka
To bardzo ważne – nigdy nie oddawaj pracy bez jej sprawdzenia! Zawsze zostaw sobie kilka minut na jej przeczytanie i ostatnie poprawki. Za ortografię i interpunkcję możesz zarobić trzy punkty. Nie śpiesz się więc przy dopieszczaniu pracy. Jeśli ją przeczytałeś i poprawiłeś przecinki, powtórzenia, i błędy ortograficzne i zostało jeszcze trochę czasu – przeczytaj pracę jeszcze raz. Może poprzednio jakaś usterka Ci umknęła.
Na co zwracać uwagę? Unikaj niechlujnego słownictwa, wyrazów potocznych, powtórzeń. Sprawdź, czy poprawnie zastosowałeś związki frazeologiczne, dobrze odmieniłeś wyrazy i połączyłeś zdania.

 

Punkty za kompozycję

Możesz złapać dodatkowe punkty. Za co? Za dobrą, klarowną i proporcjonalną kompozycję pracy.

  • za wyraźny podział na wstęp, rozwinięcie i zakończenie (z zachowaniem odpowiednich proporcji: część środkowa to zasadnicza, główna część pracy);
  • za zgrabne połączenie, nawiązywanie do poszczególnych części.
  • za to, że tekst nie jest chaotyczny, za logiczne uporządkowanie, udowodnienie, że przemyślałeś i wiesz, o czym piszesz.

Uwaga! Forma wypowiedzi musi zgadzać się z formą żądaną w poleceniu! Przez cały czas pamiętaj – piszesz rozprawkę – nie list, charakterystykę czy sprawozdanie.

Rady!

  • Nie fantazjuj – wyraźnie nawiązuj do tematu!
    Do argumentów możesz wykorzystać przykład, który pojawił się w poleceniu bądź innych pytaniach testowych. Podaj co najmniej dwa własne przykłady (z literatury, filmu, własnego życia). Pamiętaj, że przykłady mają uzasadniać tezę! Nie przesadzaj z liczbą kontrargumentów. To logiczne, że powinno być ich mniej niż argumentów na potwierdzenie tezy. Podsumowanie powinno, oczywiście, wynikać z rozważań w wypracowaniu.
  • Dużo wcale nie znaczy dobrze – nie pisz wszystkiego, wybierz te argumenty, które najlepiej zobrazują Twoje stanowisko.
  • Zachowaj odpowiednie proporcje: nie rozgaduj się we wstępie i zakończeniu. Nie znaczy to, że w obu częściach masz napisać jedno zdanie. Niech to będzie kilka zdań – ale konkretnych.
  • Podstawowa zasada – nie traktuj wypracowania jak życiowej twórczości, w której musisz powiedzieć wszystko, co wiesz. Podejdź do tego jak do konkretnego zadania, za które masz otrzymać maksymalną liczbę punktów!

 

Zobacz:

https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/praca-domowa-jezyk-polski/rozprawka-2

Rozprawka

Rozprawka – jak zadbać o spójność?

Jak utrzymać spójność pracy?

Przebieg pracy nad rozprawką

Rozprawka – tematy z tezą

Rozprawka – przydatne zwroty

Rozprawka. Czego nie wolno Ci robić, pisząc rozprawkę?

Sztuka pisania rozprawki

https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/praca-domowa-jezyk-polski/10-rad-dla-piszacych-rozprawke