Pamiętaj, że istnieją dwa modele rozprawek: z tezą lub hipotezą.
Rozprawka z tezą
- Masz 100 proc. pewności, że jest tak czy siak.
- Teza to pewnik, co do którego nie masz absolutnie żadnych wątpliwości.
- Teza podana w temacie jest dla Ciebie oczywista, bezdyskusyjna. Może jednak negować powszechną opinię czy opinię wyrażoną w cytacie.
- Teza wyraża Twoją opinię, zdanie na dany temat, którego jesteś pewien, ale Twój kolega może mieć inną opinię w tej kwestii.
- Argumenty całkowicie potwierdzają postawioną przez Ciebie tezę.
- Teza najczęściej będzie miała formę zdania orzekającego.
Teza to takie stwierdzenie, w którym stawiamy sprawę w oczywisty sposób.
- Tak, warto mieć przyjaciela…
albo: - Nie, nie warto.
- Tak, warto czytać książki…
albo: - Nie, nie warto.
Do tezy trzeba dobrać argumenty, czyli przykłady, które potwierdzą tezę na końcu wypracowania.
Model rozprawki z tezą
1. WSTĘP
2. TEZA
3. ARGUMENTY
4. POTWIERDZENIE TEZY
Przykładowe tezy
- Miłość jest największą wartością w życiu człowieka.
- Praca ludzi wzbogaca.
- Największym szczęściem jest mieć wielką pasję.
Gdzie szukać tezy?
Teza może być w temacie wypowiedziana wprost, np.:
„Mitologia odwiecznym źródłem inspiracji twórczej (to właśnie teza). Uzasadnij słuszność tego stwierdzenia” (to fragment polecenia).
Tezę możesz odnaleźć w przytoczonym cytacie, np.:
„L. Teliga udowodnił, że » jeśli się naprawdę czegoś pragnie, jeśli się do tego dąży, laur zwycięzcy musi do nas należeć« (to właśnie w tym cytacie podana jest teza). Uzasadnij słuszność tego stwierdzenia” (to fragment polecenia).
Czasem trzeba tezę sformułować samemu – wybrać odpowiedź na postawione pytanie, np.:
„Jeśli nie szata zdobi człowieka, to w czym tkwi jego wartość?”
Przykładowe słownictwo do tezy
W pełni zgadzam się, że…
Powszechnie sądzi się, że… Jednak ja zajmuję w tej sprawie inne stanowisko… / …jednak ja mam na ten temat inne zdanie…
Moja teza brzmi…
Nie mogę się zgodzić z tezą…
Dobra egzaminacyjna rada!
Jeśli w temacie zostaniesz poproszony o uzasadnienie słuszności jakiegoś stwierdzenia, nie ryzykuj – nie neguj tej opinii. Np. w temacie: „Świat bez sportu byłby uboższy. Uzasadnij słuszność tego stwierdzenia” absolutnie nie próbuj przekornie udowadniać, że sportu na świecie mogłoby nie być. Nawet jeśli nie znosisz WF-u, nigdy nie oglądasz igrzysk czy olimpiad, w wypracowaniu egzaminacyjnym musisz się przemóc i poszukać argumentów potwierdzających podaną tezę.
Możesz pozwolić sobie na własny pogląd (postawić tezę w formie zaprzeczenia), jeśli w temacie pojawią się sformułowania:
- wyraź swoją opinię…,
- ustosunkuj się do cytatu…,
- odnieś się do stwierdzenia…,
- rozważ, czy…,
- przedstaw swoje przemyślenia.
Tematy z tezą
Napisz rozprawkę, w której uzasadnisz, że „śmiech niekiedy może być nauką”.
Nie masz wyboru – musisz postawić tezę: Śmiech może być nauką.
Czy pomoc bliźnim może być źródłem szczęścia?
Możliwe są dwie tezy – potwierdzająca i negująca, ale tę drugą odradzamy:
1. Pomoc bliźnim jest źródłem szczęścia.
2. Pomoc bliźnim – choć piękna i szlachetna – nie zawsze uszczęśliwia (to właśnie ta ryzykowna teza).
Mitologia odwiecznym źródłem inspiracji twórczej.
Ani waż się zaprzeczyć! Już od podstawówki uczysz się, że mity są inspirujące dla tak wielu artystów, że zaprzeczenie tej tezie byłoby dla Ciebie kompromitujące. Teza podana jest w temacie, możesz ją tylko wzmocnić przytaknięciem:
Tak, z całą pewnością mitologia od wieków inspiruje artystów.
Uzasadnij słuszność stwierdzenia, że ten, kto nie czyta, przeżyje tylko swoje życie, czytający przeżyje więcej.
Nie protestuj – pisz, że czytanie wzbogaca, nawet jeśli nie znosisz czytać (spróbuj sam siebie przekonać w takiej rozprawce). Przykładowa teza:
Życie człowieka, który nie czyta, jest często zwykłe i szare, natomiast życie czytającego wzbogacają niezwykłe historie i światy poznane w książkach.
„To, co naprawdę się liczy, to odnaleźć swoje powołanie”. Czy Nick Jarow ma rację?
Możliwe są dwie tezy, ale druga jest zbyt ryzykowna:
1. Tak, zgadzam się z Jarowem, że człowiek powinien dążyć do poszukiwania swojego powołania.
2. Moim zdaniem, można żyć, nie znając swojego powołania albo wręcz żyć mu na przekór.
Czy człowiek może kupić wszystko, co mu zapewnia szczęście?
Tu także teoretycznie możliwe są dwie tezy, ale drugą odradzamy:
1. Nie mam żadnych wątpliwości, że pewnych wartości człowiek nie kupi, choćby był najbogatszym człowiekiem świata.
2. Uważam, że posiadając ogromną fortunę, można mieć i kupić wszystko.
Wolność jest istotną wartością w życiu człowieka.
Nie zaprzeczaj – nie znajdziesz przykładów, że można żyć szczęśliwie w zniewoleniu. Przykładowa teza:
W pełni zgadzam się, że wolność stanowi istotną wartość w naszym życiu.
Świat bez sportu byłby uboższy.
Nie podważaj tej tezy, lecz powtórz, wtrącając swoją opinię.
Zarówno ja, jak i moi koledzy zdecydowanie uważamy, że świat bez sportu byłby bardzo ubogi.
Warto poznawać dorobek naszych przodków.
Nawet nie zastanawiaj się nad inną tezą. Ta jest jedyną słuszną:
Jako człowiek kulturalny, poważnie myślący o swojej przyszłości, zdecydowanie potwierdzam, że warto poznawać dorobek przodków.
L. Teliga udowodnił, że „jeśli się naprawdę czegoś pragnie, jeśli się do tego dąży, laur zwycięzcy musi do nas należeć”.
Nie masz wyboru – musisz sformułować np. taką tezę:
Marzenia o zwycięstwie oraz rzeczywiste próby ich spełnienia muszą doprowadzić w końcu do zwycięstwa, zarówno w sporcie, jak i w życiu.
To człowiek człowiekowi jest potrzebny do szczęścia.
Choć można znaleźć przykłady zaprzeczające tej opinii, została Ci ona narzucona w tym temacie, dlatego teza może brzmieć:
Wiele przykładów z literatury, historii i sztuki potwierdza tezę, że do szczęścia człowiekowi potrzebny jest inny człowiek.
Wędrowanie pozwala odkryć prawdę o sobie i innych ludziach.
Nie masz wyboru – szukaj argumentów do takiej tezy:
Przykład, który rozważę, potwierdzi, że podróże i wędrówki pozwalają nam odkryć prawdę o sobie.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/praca-domowa-jezyk-polski/jak-napisac-dobra-rozprawke-w-krotkim-czasie
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/praca-domowa-jezyk-polski/10-rad-dla-piszacych-rozprawke