Zadanie 31
Stanisław Grochowiak
Mobile
O, zejdź mi w sonet – jest sztywny i złoty,
Jakby to Calder ciął wiatr i listki;
Rękę przesuniesz, a zmieni się wszystki,
Nowe utworzy dla Ciebie ogrody. (…)
Kroczysz przez sonet – przez kroje blaszane,
A one zawsze zwrócone w twą stronę
Piją energię z twych lekkich oddechów…
Bo to są wizje zaledwie nazwane,
Bo są to formy nieledwie znaczone;
Tyle umieją – co zginąć w pośpiechu…
Sprawdź w encyklopedii, kto to był Calder. Jak rozumieć pojawienie się w wierszu Stanisława Grochowiaka tego artysty?
Odpowiedź:
Aleksander Calder (1898-1976) to słynny amerykański rzeźbiarz, tworzący kompozycje abstrakcyjne, głównie metalowe. Tworzył struktury ruchome, zwane mobilami, i statyczne – stabile. Znając dorobek twórczy Caldera, łatwiej zinterpretować wiersz. Rzeźby mobile to rzeźby ruchome, komponowane przeważnie z płytek, kulek, drutów, prętów metalowych poruszane mechanicznie lub przez naturalny ruch powietrza. Grochowiak w wierszu nawiązuje więc do twórczości Caldera, by w ten sposób porównać uczucia i związaną z nimi twórczość do rzeźb tworzonych przez amerykańskiego artystę.
Określ sytuację komunikacyjną wiersza.
Odpowiedź:
Wiersz Grochowiaka to przykład liryki miłosnej. Mamy tu do czynienia z liryką bezpośrednią, w której podmiot ujawnia swe liryczne „ja” w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Adresatem jest kobieta – obiekt miłości podmiotu.
Jak zbudowana jest analogia między poezją a rzeźbieniem?
Odpowiedź:
Wiedząc już, kto to był i na czym polegała twórczość Caldera – łatwiej zrozumieć nam pojawiające się w wierszu analogie między rzeźbą – blaszaną, sztywną, ale jednocześnie reagującą na podmuchy wiatru i sprawiającą wrażenie lekkiej konstrukcji. Używając określeń idealnie pasujących do tworów Caldera, podmiot mówi o sonecie, który chce napisać dla swej ukochanej. Poezja – jak blacha w twórczości rzeźbiarza – reaguje na najmniejsze poruszenie ze strony ukochanej podmiotu.
Pod jej wpływem zmienia się i kształtuje. Poezja – jak materiał rzeźbiarski – jest w stanie stworzyć „nowe ogrody”, specjalnie dla i pod wpływem adresata słów.
W jaki sposób podmiot liryczny mówi o miłości?
Odpowiedź:
Choć w cytowanym fragmencie nie pada słowo „miłość”, łatwo z kontekstu odczytać, że cały wiersz podporządkowany jest nadrzędnej idei uczucia, które potrafi zmienić świat i sprawić, że staje się on otwarty i zależny od pragnień, zachowania, przychylności ukochanej osoby. Jednocześnie miłość u Grochowiaka jest czymś enigmatycznym, podlegającym zmianom, czymś, co trudno jest uchwycić i sklasyfikować, jak ruchome rzeźby Caldera. .
Zobacz: