1.
Zacząć od “oświadczenia” – np. w sprawie tezy, którą będziemy udowadniać. Jest to wstęp dość uniwersalny. Używamy go w wielu formach wypowiedzi pisemnej, bez względu na rodzaj tematu można “oświadczać”:
- Bardzo lubię książki (filmy), takie jak…
- Nie przepadam za utworami tego typu, ale…
- Rzadko czytam. Tym razem…
- Lubię bohaterów podobnych do…
- Wybieram takiego i takiego bohatera…
- Będę w tej pracy omawiać…
- Chciałbym opisać…
- Mam własną opinię w sprawie określonej w temacie.
- Moje zdanie na temat, który wybrałem, jest następujące…
- Praca ta będzie rejestrem rozmyślań na temat…
- Chciałbym uporządkować tu swoje przemyślenia.
- Piszę tę pracę, bo muszę dać wyraz swoim wątpliwościom…
Taki wstęp jest…
dobry i bezpieczny, godzien zapamiętania. Jego wadą jest to, że nie jest może zbyt efektowny. Niewątpliwa zaleta – od razu ukierunkowuje tok Twojego myślenia. Dobry do tematów wolnych, półwolnych i porównawczych oraz “pytających” typu Czym była wierność ideałom dla bohaterów prozy Stefana Żeromskiego, a czym jest ona dla Ciebie?
Idealny wstęp do tematu, takiego jak: Kobieta, jej życie, problemy i pragnienia w literaturze wybranych epok.
2.
Motywacja wyboru tematu – jeśli można było wybrać – czyli zaczynamy od wyjaśnienia, dlaczego ten właśnie temat wybraliśmy (to także rodzaj oświadczenia).
- Najbardziej zainteresował mnie temat drugi. Lubię pisać prace konkretne.
- Lubię twórczość Fredry, dlatego wybieram temat trzeci.
- Temat X to temat dla mnie. Dlaczego? Bowiem mam smykałkę do tematów wolnych.
- Problem zawarty w tym temacie zawsze mnie intrygował.
- Często rozważałem problem, który porusza temat X.
- Cieszę się, że mogę opisać swoje przemyślenia.
- Temat X zmusza mnie do analiz – pracy, którą lubię.
Taki wstęp jest…
W gruncie rzeczy dość osobisty, a takie na ogół spotykają się z uznaniem nauczycieli. Co bardzo ważne – to wstęp uniwersalny.
3.
Pojęcie – problem. Jeśli temat zawiera pojęcie, wymaga, abyśmy coś udowodnili. Coś wyjaśnili. Do czegoś się ustosunkowali. Śmiało możemy zacząć od wyjaśnienia – czym to “coś” jest.
- Wierność. To słowo oznacza pewną postawę człowieka. Może to być wierność ideałom, wierność w miłości i przyjaźni, wierność wobec drugiego człowieka. Polega na…
- Prometeizm – to pojęcie, które pochodzi od mitu o Prometeuszu. Opowiada o… Przedstawia… Obrazuje…
- Przyjaźń – jest to według mnie jedno z najważniejszych uczuć ludzkich. Przyjaźnić się to znaczy…
- Bohaterstwo – ta postawa ludzka polega na… pociąga za sobą następujące czyny i cechy…
Taki wstęp jest…
Nadaje się tylko do pewnej grupy tematów; na szczęście dość licznie reprezentowanej. Wymaga przygotowania i przemyślenia. Nie warto podawać definicji jakiegoś ważnego pojęcia nie poddanej wcześniejszej “obróbce myślowej”. Możesz odwołać się do znanych Ci przysłów i sentencji, potocznego rozumienia danego pojęcia, np. gdy piszesz o mądrości, możesz przytoczyć przysłowie Lepiej się z mądrym zgubić niż z głupim znaleźć.
4.
Prezentacja postaci. Przydatna przy charakterystykach lub opisach postaci. Jest to wstęp po prostu, niewymagający wielkich filozofii. Może być wręcz skrócony.
- Imię, nazwisko, adres literacki – Stanisława Bozowska, główna postać utworu Żeromskiego pt. “Siłaczka”, nauczycielka wiejskich dzieci. Jest postacią, którą podziwiam…
Inaczej:
- Stasia Bozowska – nauczycielka wiejskich dzieci. Jedna z ulubionych przeze mnie postaci. Na kartkach opowiadania pt. “Siłaczka” powołał ją do życia Stefan Żeromski.
Jeszcze inaczej:
- Osoba, którą chcę opisać, to…
- Oto zbiór danych o moim ulubionym bohaterze…
- Oto krótki życiorys postaci…
Pamiętaj o określeniach typu: ankieta personalna, zestaw danych, zestaw informacji, życiorys, spis cech, wywiad. Można pół żartem, pół serio (i zupełnie serio) używać ich przy podawaniu informacji.
5.
Czas i przestrzeń. Wstęp sprawdza się przy opowiadaniach. Technika określania miejsca lub czasu akcji ma wiele zalet. Czytelnikowi wyjaśnia, gdzie się znalazł i czego może się spodziewać. Uporządkuje teren do wprowadzenia postaci i akcji. Pozwoli popisać się wyobraźnią.
- Miejscem wydarzeń, które opisuję, jest… (stare zamczysko).
- Rzecz dzieje się w roku… w miejscu… (1000), (straszliwym).
- Anno Domini – co znaczy roku Pańskiego 2999.
- Znajdujemy się… Jest rok…
- Trudno określić dokładnie czas tych wydarzeń. Miejscem ich stał się/ stało się/ stała się… (dwór, ogród, miasto, planeta).
- Miejsce – kosmos. Czas – przyszłość. W takich realiach rozgrywa się akcja tego opowiadania.
- Rozpocznę od określenia miejsca i czasu akcji…
- Sceną opisanych tu wydarzeń jest wielkie miasto…
- Niech porą tego, co się wydarzy, będzie wiosna 1999.
- Przestrzeń wiejska kojarzy się z wakacjami.
- Na wstępie opiszę scenerię wydarzeń…
- Gdzie? Daleko. Kiedy? Dawno. Ważne – że naprawdę…
- Działo się to (tu i tu).
- Nie pamiętam już, kiedy to było. Na pewno w lecie.
- Takie miejsce, jak… prowokuje do zwierzeń.
- Cudownym tłem wydarzeń jest stary las…
Taki wstęp jest…
Piękny i ciekawy, jednak mało uniwersalny. W szkole częściej niż opowiadania piszemy rozprawki i charakterystyki. Jeśli piszesz esej, także możesz skorzystać z tej ściągawki – uwaga, nie każda z tych propozycji będzie właściwa dla eseju.
6.
Zacząć od pytania. Na przykład temat, który jest twierdzeniem, zamienić w pytanie. Praca będzie odpowiedzią na to, postawione we wstępie, pytanie.
Czy rzeczywiście przyjaźń jest uczuciem najważniejszym? Osobiście wyżej cenię sobie miłość. Sąd swój wyjaśnię w dalszej części pracy.
- Właściwie jaka jest moja filozofia życiowa?
- Co sądzę o życiu?
- Czy istnieje “recepta na życie”?
- Gdzie by tu wybrać się w taką podróż?
- Czym jest podróż w czasie i przestrzeni?
- Jak wyobrażam sobie taką podróż?
- Czy myślałeś, poeto, że twoje dzieła będą tak popularne?
- Twórco Pana Tadeusza, jak czułbyś się w XX wieku?
- Bohaterko powieści (tytuł), czy zgodzisz się, bym cię opisał? Pytam, bo jesteś dla mnie osobą żywą.
Taki wstęp jest…
Wygodny. Rozwinięcie jako wielka odpowiedź jest nawiązaniem do tematu. Uwaga! Pytanie organizujące pracę musi być z tematem ściśle związane. Jeśli bowiem temat dotyczy powieści, nie można np. zapytać: dlaczego nie lubię dramatu? Chyba że odpowiedź jest natychmiastowym, entuzjastycznym wykrzyknikiem: bo kocham powieść! Wtedy – inna sprawa.
7.
Zacząć od cytatu. Jest to wstęp zgrabny, ambitny – często wręcz elegancki. Po umieszczeniu we wstępie cytatu możemy wyrazić własny pogląd:
- Uważam, że słowa te wspaniale ujmują problem.
- Te słowa odzwierciedlają moje poglądy.
- Zgadzam się z autorem tej wypowiedzi.
- Powyższy cytat niemal wyczerpuje temat.
- Często przypominam sobie te słowa.
- Przytaczam tę myśl jako koronny argument… itp.
Taki wstęp jest…
Efektowny. Można zacząć od cytatu zamieszczonego w temacie pracy, do którego i tak koniecznie trzeba się odnieść. Można więc to uczynić już na początku pracy. Byłoby świetnie, gdyby przyszedł Ci do głowy także inny cytat, z omawianego w pracy dzieła, a najlepiej z zupełnie innej beczki.
We wstępie
- Powinieneś jak najlepiej “sprzedać” siebie: dowieść, że myślisz niebanalnie, masz sporą wiedzę, zainteresowania, bogatą wyobraźnię, posługujesz się sprawnym stylem.
- Nie bój się wtrętów osobistych, które dowiodą, że nie traktujesz wypracowania jako znienawidzonej konieczności, ale że masz na omawiany temat własne zdanie.
- Podobnie jak w zakończeniu tu właśnie jest miejsce na to, by zobaczyć jakiś problem czy utwór w szerszym kontekście. Spoglądając na konkretne zagadnienie z lotu ptaka, pamiętaj jednak, żeby nie odejść zbyt daleko od tematu!
- Dobrze, jeśli pojawi się tu jakieś ważne nazwisko – historyka literatury, filozofa czy znanego pisarza. A ściślej: nie samo nazwisko, ale jakaś teza stawiana przez tę osobistość, zasłyszane zdanie, choćby z wywiadu czy artykułu, tytuł znanej książki. To propozycja dla tych, którzy lubią być na bieżąco i czytają nie tylko szkolne podręczniki…
Nie wiesz, jak zacząć – użyj sformułowań:
- Co sądzę o tezie zawartej w temacie…
- Zacznę od ujawnienia własnej opinii…
- Zgadzam się z myślą zawartą w temacie…
- Twierdzenie pana X wydaje mi się zaskakujące…
- Mamy do czynienia z wyjątkowo trudnym zagadnieniem…
- Temat… to prawdziwe wyzwanie…
- Temat… wymaga przede wszystkim uporządkowania…
- Na początek sprecyzuję własne poglądy…
- Pojęcie zawarte w temacie jest nieścisłe. Zacznę więc od sprecyzowania. Jak rozumiem termin abstrakcja?
- Mamy do czynienia z wyjątkowo bogatym materiałem…
- Swój przegląd literackich przykładów zacznę od…
- Cytat w temacie skłania do refleksji nad twórczością autora…
- Nie obawiam się zaprzeczyć przeczytanym przed chwilą słowom…
- Motyw… Nie było epoki, w której nie pisano by o nim.
- Literatura jest kopalnią przykładów na temat…, ale ja zacznę od innych tekstów kultury…
Zobacz: