1. Czyje losy uświadamiają Cezaremu Baryce okrucieństwo i tragizm rewolucji?
a) matki
b) młodej Ormianki
c) własne
d) najlepszego przyjaciela
1. Odpowiedź: a), b)
Komentarz:
Młody Cezary Baryka początkowo zachwyca się rewolucją. Biega na wiece i przyjmuje za swoje wszystkie tezy rewolucjonistów. Ale tragiczne losy dwóch kobiet: własnej matki i młodej, pięknej Ormianki uświadamiają mu okrucieństwo rewolucji, jej niesprawiedliwość społeczną i wysokie prawdopodobieństwo niewinnej śmierci.
2. Które z poniższych utworów to wyłącznie utwory Stefana Żeromskiego?
a) Popiół i diament, Uciekła mi przepióreczka, Dzieje grzechu
b) Generał Barcz, Rozdzióbią nas kruki, wrony…, Przedwiośnie
c) Ludzie bezdomni, Popioły, Zmierzch, Zapomnienie
d) Syzyfowe prace, Wierna rzeka, Turoń
2. Odpowiedź: c), d)
Komentarz:
Stefan Żeromski to jeden z najważniejszych i największych polskich powieściopisarzy. Jego utwory po prostu trzeba znać! Należy pamiętać, że twórczość tego pisarza wykracza poza ramy jednej epoki. W punkcie b) mamy powieść Generał Barcz autorstwa Juliusza Kadena-Bandrowskiego (to z niej pochodzi słynne określenie o odzyskaniu przez Polskę niepodległości: radość z odzyskanego śmietnika. W punkcie a) z kolei zaplątała się powieść Jerzego Andrzejewskiego.
3. Tytuł powieści Przedwiośnie oznacza:
a) metaforę młodości i naiwności głównego bohatera
b) metaforę sytuacji Polski tuż po odzyskaniu niepodległości
c) nawiązanie do tytułów poszczególnych tomów Chłopów Władysława Reymonta
d) trudno powiedzieć
3. Odpowiedź: b)
Komentarz:
Przedwiośnie to pora roku typowa dla naszej strefy klimatycznej, często określana też jako “przednówek”. To okres przejściowy pomiędzy zimą i wiosną, kiedy stopniałe śniegi bezlitośnie obnażają brzydotę i szarość świata, ale są jednocześnie zapowiedzią obudzenia przyrody i nadejścia wiosny. Tytuł powieści stanowi metaforę sytuacji politycznej i społecznej w Polsce po odzyskaniu niepodległości i odwołuje się do odbudowy państwowości.
4. Ostatnia część Przedwiośnia nosi tytuł:
a) Szklane domy
b) Wiatr od wschodu
c) Marsz na Belweder
d) Rozdarta sosna
4. Odpowiedź: b)
Komentarz:
Ostatnia część powieści opisuje losy Cezarego Baryki po powrocie do Warszawy. Na bohatera duży wpływ mają w tym czasie Szymon Gajowiec i Antoni Lulek – uosabiają oni dwie różne koncepcje odbudowy Polski. Ostatnia scena książki to słynny marsz na Belweder, którego sens wielokrotnie autor musiał tłumaczyć.
5. Stefan Żeromski w Przedwiośniu:
a) próbuje przekonać społeczeństwo do rewolucji
b) krytycznie odnosi się do idei rewolucji
c) opisuje rewolucję i nie ujawnia swojego zdania
d) broni idei rewolucji
5. Odpowiedź: b)
Komentarz:
Stefan Żeromski na kartach powieści z pewnością nie nakłania nikogo do rewolucji. Obraz rewolucji w Baku jest przecież tragiczny i przerażający. Pewne sygnały w powieści można natomiast odczytywać jako krytyczną ocenę pisarza dla tego typu rozwiązań. Takim tropem jest na przykład nazwisko komunisty Antoniego Lulka. Zaczerpnięte zostało ono z botaniki, gdzie oznacza zioło o trujących właściwościach. Być może ma to wskazać przekonanie pisarza o szkodliwości idei rewolucyjnej? Warto też zwrócić uwagę na ostatnią scenę powieści – marsz na Belweder. Wielokrotnie po wydaniu książki Żeromski musiał się z niej tłumaczyć, ponieważ zarzucano mu na jej podstawie akceptację dla idei rewolucji, z czym nie ma ona nic wspólnego.
6. Absurd to nic innego jak:
a) kategoria estetyczna polegająca na zawieszeniu reguł prawdopodobieństwa i mimetyzmu
b) wizja świata niemająca odpowiednika w rzeczywistości
c) deformacja rzeczywistości
d) brak sensu w dziele literackim
6. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Absurd jest jedną z kategorii organizujących materię fabularną powieści Ferdydurke. Od absurdu powieść się zaczyna: jest nim niewątpliwie przecież umieszczenie w szkole trzydziestoletniego Józia. Absurdalny jest również język, z pięknym zdaniem, które jest ukoronowaniem absurdu i wymówką dla wszystkich uczniów nielubiących poezji: Wielka poezja, będąc wielką i będąc poezją, nie mogąc nas nie zachwycać, więc zachwyca. Druga ważna kategoria określająca Ferdydurke to groteska. Jej cechy to: kreacjonizm, odstępstwo od normy, brak logicznego związku pomiędzy poszczególnymi elementami świata przedstawionego i zderzenie kontrastowych elementów (np. tragicznych i komicznych, podniosłych i trywialnych). Kolejny zabieg dokonany w powieści to parodia, czyli naśladowanie określonego pierwowzoru w celu prześmiewczym lub demaskatorskim (taki charakter ma na przykład słynna lekcja polskiego z profesorem Bladaczką w roli głównej).
7. Gombrowiczowskie przyprawianie gęby to:
a) narzucenie drugiej osobie modelu postępowania
b) popadnięcie w niedojrzałość
c) uwięzienie w Formie
d) powrót do czasów dzieciństwa
7. Odpowiedź: a) i c)
Komentarz:
Gombrowicz w swojej powieści wykłada własną filozofię Formy, która jest przyczyną skostnienia i martwoty świata. Okazuje się, że ucieczka przed Formą nie jest możliwa, bo łamiąc jeden stereotyp, natychmiast popadamy w następny. Wszyscy przywdziewamy maski i kostiumy, ponieważ chcemy spełniać oczekiwania innych. Jedyna ucieczka przed przyprawieniem “gęby” to “upupienie”, czyli popadnięcie w niedojrzałość, która jest obszarem uwolnionym od Formy.
8. Które z poniższych tytułów to dzieła Witolda Gombrowicza:
a) Iwona, księżniczka Burgunda
b) Pamiętnik z okresu dojrzewania
c) Dzienniki
d) Pornografia
8. Odpowiedź: a), b), c), d)
Komentarz:
Poglądy Witolda Gombrowicza gorszyły niejednego miłośnika romantycznych mitów narodowych, z którymi autor Ferdydurke zaciekle walczył. Był wielokrotnie odsądzany od czci i wiary, ponieważ ośmielił się burzyć narodowe mity, które pozwalały narodowi polskiemu leczyć własne kompleksy. Dziś już nikt nie odmawia mu miejsca w gronie największych polskich pisarzy, a jego trzytomowe Dzienniki uznawane są za jedno z najwybitniejszych dzieł literatury XX wieku, które stworzyło normę powojennej polszczyzny literackiej i stanowi klucz do wielu zagadek Gombrowiczowskiej poetyki i światopoglądu.
9. Oprócz Gombrowicza do pisarzy nurtu alternatywnego zaliczamy:
a) Brunona Schulza
b) Stefana Żeromskiego
c) Marię Dąbrowską
d) Witkacego
9. Odpowiedź: a), d)
Komentarz:
Do pisarzy nurtu alternatywnego zaliczamy tych pisarzy, którzy zdecydowanie przeciwstawili się konwencji realistycznej w literaturze. Fascynowały ich nowe środki wyrazu, takie jak absurd, groteska, parodia. Oprócz Witolda Gombrowicza zaliczamy do tego nurtu także Brunona Schulza (jako jeden z pierwszych wydał pozytywne opinie o Ferdydurke), Franza Kafkę, Witkacego i Michaiła Bułhakowa.
10. Na jakie Formy natrafia Józio w dworku Hurleckich?
a) Formę cioci i wujaszka
b) Formę parobka
c) Formę nowoczesności
d) Formę romantycznego porwania
10. Odpowiedź: a), b), d)
Komentarz:
Józio uciekł na wieś, zmęczony Formą w domu Młodziaków. Od razu wpadł jednak w sidła innych Form: Formę cioci i wujaszka, Formę parobka, schemat panicza starającego się o rękę panienki, konwencję romantycznego porwania. Towarzyszący mu Miętus bezskutecznie próbował przełamać schemat parobka: nakłaniał, aby ten koniecznie dał mu w gębę. Nic z tego jednak nie wyszło, bo przyjaźni Miętusa z parobkiem natychmiast zostały narzucone Formy: homoseksualnych skłonności i “czerwonego panicza” (czyli komunisty) bratającego się z ludem.
11. Jaką książkę napisał Józio, zanim trafił do szkoły?
a) bajki dla dzieci
b) Pamiętnik z okresu dojrzewania
c) Ferdydurke – stąd tytuł utworu
d) tom poezji
11. Odpowiedź: b)
Komentarz:
Józio, trzydziestoletni bohater, napisał książkę, aby spełnić oczekiwania wiecznie niezadowolonej z niego ciotki. Niestety, książka ta uwypukliła tylko jego niedojrzałość. Józio nadał książce tytuł Pamiętnik z okresu dojrzewania – identyczny tytuł nosi utwór Witolda Gombrowicza będący jego literackim debiutem.
12. Zacytuj ostatnie zdanie z powieści Ferdydurke.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
12. Odpowiedź: Koniec i bomba, a kto czytał, ten trąba!
Komentarz:
Zakończenie powieści jest co najmniej niekonwencjonalne, ale przyznacie, że w tym względzie nie odbiega od treści całego utworu. Wierszyk ten wymyśliła wieloletnia służąca zaprzyjaźniona z Gombrowiczem (Aniela Brzozowska-Łukasiewiczowa) na jego pytanie o pomysł na zakończenie powieści. Gombrowicz oczywiście skwapliwie wykorzystał absurdalny wierszyk, jak na mistrza absurdu przystało.
13. Trans-Atlantyk Witolda Gombrowicza można odczytać jako polemikę z:
a) Ferdydurke Witolda Gombrowicza
b) Panem Tadeuszem Adama Mickiewicza
c) Przedwiośniem Stefana Żeromskiego
d) Beniowskim Juliusza Słowackiego
13. Odpowiedź: b)
Komentarz:
Gombrowicz w Trans-Atlantyku polemizuje z modelem polskości proponowanym w Panu Tadeuszu. Stworzony przez Adama Mickiewicza wzorzec Polaka patrioty to zwolennik tradycji i obyczajów narodowych (jego wzór stanowi Sędzia). Gombrowicz bezlitośnie obnaża wszystkie ukrywane i usprawiedliwiane wady narodowe Polaków i pokazuje Polskę jako kraj pełen narodowej martyrologii i ukrytych kompleksów, hermetyczny, z kulturą niezrozumiałą dla obcokrajowców. Sceny z powieści przywołują na myśl słynne sceny z Pana Tadeusza, np. polowanie, pojedynek czy kulig. Zostały one jednak niemiłosiernie sparodiowane, bo pozostały czystą formą bez treści (Polowanie bez szaraka, Pojedynek bez kul, a Kulig bez śniegu).
14. Czym Gombrowicz chciał zastąpić Ojczyznę?
a) Synczyzną
b) Formą
c) niczym
d) matczyzną
14. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Gombrowicz dążył do wyzwolenia Polski z kręgu bogoojczyźnianych mitów romantycznych. Chciał wyzwolić Polskę od Polski, a ojczyznę zastąpić Synczyzną.
15. Trans-Atlantyk to:
a) powieść autobiograficzna
b) historia rodzinna
c) apoteoza Polski
d) żadna z powyższych
15. Odpowiedź: d)
Komentarz:
Wprawdzie bohater Trans-Atlantyku nazywa się Witold Gombrowicz i pisarz obdarował go pewnymi faktami z własnego życia, ale jest on tworem autora, postacią fikcyjną. Trans-Atlantyk nie jest w żadnym wypadku powieścią autobiograficzną. Nie jest również dzieło Gombrowicza historią rodzinną – większość bohaterów jest wykorzeniona z więzów rodzinnych i ojczyzny. Powieść można nazwać prowokacją mającą odsłonić oblicza polskiej hipokryzji. Jest też satyrą, zabawą, krytyką, absurdem – ale wszystkim tylko po trochu.
16. Jaki język charakteryzuje Polaków według Gombrowicza?
a) język Pamiętników Jana Chryzostoma Paska
b) romantyczna gawęda
c) patos wieszczów
d) język Trylogii
16. Odpowiedź: a), b), c) i d)
Komentarz:
Gombrowicz stworzył Trans-Atlantyk jako swoistą językową miksturę. Składają się na nią miedzy innymi: język Pamiętników Paska, szlacheckiej gawędy z początku XIX wieku, romantycznej poezji i dramatu, Sienkiewiczowskiej Trylogii, ale też mowy polskich chłopów, których tak wielu wędrowało za chlebem do obu Ameryk.
17. Jak brzmi właściwe nazwisko Josepha Conrada?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
17. Odpowiedź: Teodor Józef Konrad Korzeniowski
Komentarz:
Tak, tak! Conrad to pisarz angielski polskiego pochodzenia. Jego największym marzeniem było zostać marynarzem i udało mu się je zrealizować. Pewnie dlatego większość jego utworów wiąże się z tematyką marynistyczną. Joseph Conrad jest autorem utworów dotykających sensu ludzkiej egzystencji, miejsca człowieka w świecie. Interesowała go moralna perspektywa ludzkiego życia.
18. Jak nazywa się kompozycja powieści właściwa dla Jądra ciemności Conrada?
a) kompozycja ramowa
b) kompozycja szkatułkowa
c) kompozycja wielopoziomowa
d) kompozycja złożona
18. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Kompozycja Jądra ciemności jest bardzo ciekawa. Taki sposób budowy utworu nazywa się kompozycją ramową – polega ona na dwustopniowym układzie świata przedstawionego dzieła: fabuła jest opowiadana w obrębie innej fabuły. Fabuła pierwszego stopnia stanowi ramę dla fabuły drugiego stopnia. W przypadku Jądra ciemności pierwszy narrator wprowadza w świat przedstawiony opisem przymorza Tamizy i przedstawia narratora głównego – Marlowa, który snuje właściwą opowieść o swojej wyprawie do Konga i spotkaniu z Kurtzem. Kompozycja szkatułkowa to określenie na jeszcze bardziej skomplikowany, wielopoziomowy układ fabuły w utworze.
19. Parabola to:
a) inaczej powieść szkatułkowa
b) utwór o tematyce marynistycznej
c) inaczej przypowieść
d) utwór ilustrujący ogólne prawidła ludzkiej egzystencji
19. Odpowiedź: c), d)
Komentarz:
Parabola to inaczej przypowieść. Geneza tego gatunku ma związek z Biblią (np. Przypowieść o siewcy, Przypowieść o synu marnotrawnym itp.). Jest to gatunek literatury moralistycznej, utwór, w którym przedstawione postaci i wydarzenia nie są ważne ze względu na swe cechy jednostkowe, ale jako przykłady uniwersalnych prawideł ludzkiej egzystencji, postaw wobec życia i kolei losu. Świat przedstawiony w tego typu utworze stanowi ilustrację jakiejś prawdy moralnej, filozoficznej lub religijnej.
20. Z którymi tytułami tekstów kultury możesz powiązać Jądro ciemności Josepha Conrada?
a) Czas apokalipsy
b) Obywatel Kane
c) Władca much
d) Titanic
20. Odpowiedź: a), b), c)
Komentarz:
Czas Apokalipsy to wybitny film Francisa Forda Coppoli, będący adaptacją opowiadania Conrada. Realia filmu przenoszą akcję w okoliczności wojny w Wietnamie. Władca much to powieść Williama Goldinga, stanowiąca bezpośrednie nawiązanie do symboliki opowiadania Conrada. Także dla kultowego filmu Orsona Wellesa pod tytułem Obywatel Kane było inspiracją Jądro ciemności. Oczywiście, film Titanic poza “morskimi” okolicznościami, nie ma z dziełem Conrada nic wspólnego.
21. Podaj przynajmniej jeden tytuł powieści Josepha Conrada.
……………………………………………………………………………………………………………
21. Odpowiedź: Lord Jim
Komentarz:
To bez wątpienia najsłynniejsze dzieło Josepha Conrada, podejmujące ważką tematykę moralną. Lord Jim to bohater tragiczny, który nie sprostał kanonowi wartości. Warto, żebyś znał pojęcie etyki Conradowskiej – oznacza ono maksymalizm i rygoryzm moralny. Wyraża przekonanie, że człowiek powinien być wierny takim wartościom, jak honor, odpowiedzialność, obowiązek bez względu na sytuację, nawet gdy wymaga to heroizmu i poświęcenia życia.
Zobacz: