TEST
1. Retrospekcja to nic innego jak:
a) umiejętność wyciągania wniosków z wydarzeń z przeszłości,
b) typ narracji,
c) przedstawianie minionych zdarzeń w innym porządku niż chronologicznie,
d) typ bohaterki zapatrzonej w przeszłość.
Odpowiedź: c)
Komentarz:
Retrospekcja to technika pisarska, polegająca na przywoływaniu z punktu widzenia bohatera zdarzeń wcześniejszych od właściwego momentu rozpoczęcia się fabuły. Zaburza to linearność powieściowego (bo zwykle w powieściach retrospekcja jest stosowana) czasu, ale pozwala narratorowi zapoznać czytelnika z wieloma istotnymi wydarzeniami z przeszłości. Jest to bardzo powszechny zabieg stosowany w wielu utworach. W Cudzoziemce na przykład Róża Żabczyńska snuje wspomnienia oczekując na przebycie córki.
2. Kuncewiczówka to:
a) ukochana kotka pisarki,
b) willa, w której mieszkała pisarka,
c) typ powieści ukształtowany przez Marię Kuncewiczową,
d) słynna nalewka wyrobu pisarki.
Odpowiedź: b)
Komentarz:
Pisarka urodziła się w Samarze, studiowała w Nancy, na Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie Warszawskim. Po wybuchu wojny w 1939 roku Maria Kuncewiczowa przedostała się do Paryża, potem mieszkała w Wielkiej Brytanii i w USA. Od 1962 często przyjeżdżała do Polski. W 1968 Kuncewiczowa wróciła do kraju na stałe. Mieszkała do śmierci w Kazimierzu Dolnym w willi „Pod wiewiórką” znaną dziś jako Kuncewiczówka. Została pochowana we wspólnym grobie z mężem na cmentarzu parafialnym w Kazimierzu. Właśnie w Kazimierzu, w dawnym domu pisarki, mieści się jej muzeum, które jest również kazimierskim ośrodkiem rozmaitych spotkań artystycznych.
3. Kto jest tytułową cudzoziemką z powieści Kuncewiczowej?
a) Róża,
b) córka Róży,
c) ciotka Róży,
d) narratorka.
Odpowiedź: a)
Komentarz:
Dlaczego Róża jest cudzoziemką? Wychowywana w domu rodzinnym jak Polka, Róża chodziła do rosyjskiej szkoły i przyjaźniła z rówieśnikami. Chociaż ojciec, oficer carskiej armii mieszkający w Taganrogu w Rosji kultywował polskie tradycje (dziadkowie Róży byli Polakami zesłanymi po powstaniu listopadowym do Rosji), to z zupełnie innymi zwyczajami spotykała się Róża na co dzień. W Rosji czuła się Polką. Kiedy z ciotką przeniosła się do Polski, do Warszawy jej akcent, imię i wygląd budziły zainteresowanie i zdziwienie, a w szkole nazywano ją kacapką. Nigdzie nie czuła się Róża u siebie, wszędzie czuła się obco, jak cudzoziemka właśnie.
4. Które poniższe cechy charakteru można przypisać tytułowej bohaterce Cudzoziemki?
a) przesada, teatralność w zachowaniu,
b) skupienie uwagi na sobie,
c) przesadna sugestywność,
d) chorobliwa nieśmiałość.
Odpowiedź: a), b), c)
Komentarz:
Cudzoziemka jest powieścią psychologiczną i z takiej perspektywy przedstawiona zostaje jej główna bohaterka. Róża jest histeryczką. W psychologii histeria jest jedną z odmian nerwicy, charakteryzuje się takimi cechami jak: przesada, teatralność w zachowaniu, skupienie uwagi na sobie i przesadna sugestywność.
5. Cudzoziemka reprezentuje gatunek:
a) powieści psychologicznej,
b) powieści socjologicznej,
c) powieści historycznej,
d) powieści filozoficznej.
5. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Powieść psychologiczna zakłada przedstawienie życia wewnętrznego postaci, koncentruje uwagę na jej przeżyciach, wyobrażeniach i procesie odczuwania Można powiedzieć, że powieść Kuncewiczowej to swoisty seans psychoanalityczny – pacjentka – Róża wspomina ważne dla siebie wydarzenia z przeszłości. Sposób ich przedstawienia i wybór tych, a nie innych sytuacji z życia bohaterki są dla lekarza – czytelnika źródłem wiedzy o problemach psychicznych pacjentki.
6. Kto był pierwowzorem dla postaci Róży Żabczyńskiej z Cudzoziemki Kuncewiczowej?
a) sama autorka,
b) matka autorki,
c) teściowa autorki,
d) to postać całkowicie fikcyjna.
6. Odpowiedź: b)
Komentarz:
Ależ ja, niedyskretna, nieprzytomna córka, zdradziłam własną matkę, opisując ją jako “Cudzoziemkę” (…) Czyżby miał nadejść czas, że sama nie będę już mogła odróżnić, co jest, a co nie jest tylko dla mnie? napisała Kuncewiczowa. Nie tylko matkę pisarki, artystkę skrzypaczkę odnajdziemy na kartach powieści, ale też np. ojca. Ojciec autorki, Józef Szczepański służył w wojsku rosyjskim, a później był dyrektorem szkół średnich. Obydwoje rodzice pochodzili z polskich rodzin o tradycjach patriotycznych i powstańczych. Nie byli małżeństwem z miłości, matka Kuncewiczowej została zmuszona do małżeństwa i fakt ten mocno zaciążył na atmosferze domu rodzinnego pisarki. Echa atmosfery domu rodzinnego pisarki odnajdujemy właśnie w Cudzoziemce.
7. Z jaką teorią psychologiczną należy kojarzyć Cudzoziemkę?
a) z psychoanalizą,
b) z psychologizmem,
c) z psychofobią,
d) z behawioryzmem.
7. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Psychoanaliza to jedna z teorii psychologicznych, która zakładała istnienie sfery psychiki zwanej nieświadomością charakteryzującej się tym, że procesy tam przebiegające nie są dostępne świadomej refleksji danej osoby. Twórcą tej teorii jest Zygmunt Freud. Był on specjalistą od leczenia zaburzeń nerwicowych u młodych kobiet. W czasie wielogodzinnych rozmów z pacjentkami starał się z wspomnień z dzieciństwa, wolnych skojarzeń i analizowania snów wywnioskować, jakie są bezpośrednie przyczyny nerwicy. Psychoanaliza była wielokrotnie krytykowana, ale ma zwolenników do dziś.
8. Everyman to:
a) człowiek, który wszystko wie
b) człowiek, który myśli, że wszystko wie
c) typ bohatera
d) tzw. każdy
8. Odpowiedź: c), d)
Komentarz:
Everyman to specyficzna konstrukcja bohatera literackiego. Postać ta wywodzi się ze średniowiecznych moralitetów. Przedstawia człowieka bez cech indywidualnych, bez twarzy, bez imienia – abstrakcyjnego reprezentanta wszystkich ludzi. Ten typ bohatera upodobali sobie niektórzy twórcy dwudziestego wieku – zarówno prozy, jak i dramatu (takim everymanem jest właśnie Józef K. z powieści Proces Franza Kafki)
9. Które z poniższych utworów są autorstwa Franza Kafki?
a) Zamek
b) Przemiana
c) Krzyk
d) Łysa śpiewaczka
9. Odpowiedź: a), b)
Komentarz:
Najbardziej znane dzieła Kafki to Proces, Zamek i opowiadanie Przemiana. Franz Kafka jest także autorem Dziennika obejmującego lata 1910-1923 oraz licznych listów. Warto pamiętać także o jeszcze jednym jego dziele – dość kontrowersyjnym. Chodzi o testament, jaki po sobie pisarz pozostawił: Kafka nakazał przyjacielowi, Maxowi Brodowi, by ten spalił wszystkie jego rękopisy. Nie chciał, by jego dzieła zostały wydane, gdyż miał świadomość własnej niedoskonałości twórczej. Jak się łatwo domyślić, skoro omawiamy dzieła Kafki w szkole, przyjaciel nie wypełnił woli pisarza i opublikował jego utwory. Trudno dziś stwierdzić, czy te informacje są prawdziwe, czy stanowią część literackiego mitu.
Podana w punkcie d) Łysa śpiewaczka, to dramat autorstwa Eugene Ionesco. Sztukę tę łączy z dziełem Kafki klimat absurdu. Krzyk z kolei to najsłynniejszy chyba ekspresjonistyczny obraz Edwarda Mucha, który często kojarzy się z powieścią Kafki, ze względu na podobny klimat obu dzieł, wyrażający niepokój istnienia.
10. Czym charakteryzuje się tzw. kafkowski klimat?
a) labiryntami
b) mrocznymi przestrzeniami
c) zagadkami istnienia
d) nierealnymi stworami
10. Odpowiedź: a), b), c)
Komentarz:
Określenie kafkowski klimat weszło na stałe do języka, określa się nim dziwną, niepokojącą atmosferę zagrożenia i osaczenia, strachu i nierealności. Często określa się taką sytuację jako “chorą” i “pokręconą”. Zwykle jest to sytuacja bez wyjścia.
11. Parabola to:
a) typ bohatera, który nie posiada nazwiska
b) inaczej przypowieść
c) utwór przekazujący uniwersalne prawdy
d) pojęcie z matematyki, które nie ma nic wspólnego z literaturą
11. Odpowiedź: b), c)
Komentarz:
Parabola ma swój rodowód w Biblii i nazywana bywa też przypowieścią. Przypomnij sobie przypowieści z Nowego Testamentu, np. o siewcy, o synu marnotrawnym. Parabola to gatunek literatury moralistycznej, w którym przedstawione postacie i zdarzenia nie są ważne ze względu na charakter jednostkowy, ale obrazują pewne uniwersalne prawdy dotyczące człowieka i świata. Zakłada dwa plany zdarzeń – dosłowny (ciąg ukazanych zdarzeń) i ukryty, symboliczny, skryty pod wierzchnią warstwą fabuły. Proces nazywany jest powieścią-parabolą.
12. Jak kończy się historia głównego bohatera Procesu Kafki Józefa K.?
a) zakończenie utworu jest niejasne
b) śmiercią
c) bohater budzi się z koszmarnego snu
d) oczyszczeniem z zarzutów i uwolnieniem
12. Odpowiedź: b)
Komentarz:
Tragiczna historia Józefa K. kończy się tak samo niespodziewanie, jak się zaczęła. W najmniej oczekiwanym momencie dwóch ubranych w czarne płaszcze mężczyzn zjawia się w mieszkaniu bohatera i wyprowadza go na peryferie miasta. W kamieniołomie zostaje wykonany wyrok. Bohater ginie od noża wbitego w serce. Powieść pokazuje prawdę o ludzkim losie. Oto rodzimy się z góry podporządkowani określonym prawom. Scenariusz jest zaplanowany i nie mamy na to żadnego wpływu. Nikt nam nie wyjaśnia, dlaczego przychodzimy na świat i dlaczego umieramy, a śmierć przychodzi nagle i bez żadnego usprawiedliwienia.
13. Świat w utworze Kafki jawi się jako:
a) labirynt,
b) teatr
c) piekło
d) raj
13. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Utwór Kafki jest powieścią-parabolą, to już wiecie. Przekazuje mroczną prawdę o ludzkiej egzystencji i o zniewoleniu człowieka. Świat w utworze przedstawiony jest jako labirynt w sensie dosłownym i metaforycznym.
14. Józef K. był:
a) prawnikiem
b) nauczycielem
c) nie wiadomo, jaki miał zawód
d) urzędnikiem bankowym
14. Odpowiedź: d)
Komentarz:
Józef K. jest skromnym urzędnikiem bankowym, żyje w uporządkowanym świecie, funkcjonuje w biurokratycznej machinie wielkiego miasta. Brak nazwiska, popularne imię i ten właśnie szary, zwykły i przeciętny zawód podkreślają fakt, że bohater stanowi przykład everymana (tzw. każdy, czyli przedstawiciel ludzkości pozbawiony indywidualnych cech), stanowi uosobienie każdej ludzkiej istoty i jego losy ilustrują losy każdego z nas.
15. Historiozofia to nic innego, jak:
a) filozofia historii,
b) historia filozofii,
c) nie ma takiego pojęcia,
d) teoria rewolucji.
15. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Historiozofia próbuje udzielić odpowiedzi na pytania: skąd, dokąd i dlaczego – jako ludzkość – zmierzamy? Szewcy ukazują działanie mechanizmów historii. Obrazują stopniowy proces przeobrażania się społeczeństwa określonego we wstępie przez normy demokratyczne w zbiorowość zautomatyzowaną, gdzie człowiek zostaje pozbawiony swojej podmiotowości.
16. W jakim jeszcze utworze Witkiewicza (prócz Szewców) występuje bohater o nazwisku Sajetan Tempe?
a) w Pożegnaniu jesieni,
b) w żadnym,
c) ten bohater występuje we wszystkich dziełach Witkacego,
d) w 622 upadkach Bunga.
16. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Pod nazwiskiem Sajetan Tempe występują dwie różne postacie w dziełach Witkacego: w Pożegnaniu jesieni i w Szewcach. W powieści to młody poeta, uczestniczący w rewolucji jako zwolennik “niwelizmu”. W dramacie jest to siwiejący, sześćdziesięcioletni majster szewski.
17. Które z poniższych tytułów to wyłącznie utwory Witkiewicza?
a) W małym dworku, Pożegnanie jesieni
b) W małym domku, 622 upadki Bunga
c) 622 upadki Bunga, Oni
d) Tumor Mózgowicz, Pożegnanie z Marią
17. Odpowiedź: a), c)
Komentarz:
Witkacy, czyli Stanisław Ignacy Witkiewicz był synem malarza Stanisława Witkiewicza, dramaturgiem, powieściopisarzem, malarzem i filozofem. Stał się niezwykle barwną postacią życia artystycznego dwudziestolecia. Jego pierwszym ważnym dziełem była powieść 622 upadki Bunga. Napisał ponad 20 sztuk teatralnych; najbardziej znane to Tumor Mózgowicz, Oni, W małym dworku, Wariat i zakonnica. Powieść Pożegnanie jesieni stała się wydarzeniem literackim, a powieść Nasycenie została uznana za szczytowe osiągnięcie Witkacego.
W małym domku to sztuka teatralna Tadeusza Rittnera z 1904, sztuka Witkacego o bardzo podobnym tytule stanowi jej parodię. Pożegnanie z Marią to oczywiście opowiadanie Tadeusza Borowskiego
18. Stanisław Ignacy Witkiewicz to:
a) dramaturg,
b) powieściopisarz,
c) malarz,
d) filozof.
18. Odpowiedź: a), b), c), d)
Komentarz:
Stanisław Ignacy Witkiewicz, czyli Witkacy to kolejny przykład artysty wszechstronnego. Znacie już przykłady jego dramatów i powieści. Artysta krótko studiował malarstwo w krakowskiej ASP. W pewnym momencie założył Firmę portretową, a pod koniec życia poświęcił się głównie filozofii.
19. Kto dokonuje automatyzacji społeczeństwa w końcowej scenie dramatu Witkiewicza Szewcy?
a) Towarzysz X
b) Towarzysz Abramowski
c) Scurvy
d) Sajetan Tempe
19. Odpowiedź: a), b)
Komentarz:
Automatyzacja społeczeństwa to ostatni etap rewolucji. Wymowa ostatniej sceny jest katastroficzna i zwiastuje koniec cywilizacji: Na scenie panuje kompletny chaos. Scurvy uczepiony na łańcuchu zdycha z pożądania. Księżna wystrojona jak papuga wykrzykuje pochwałę własnej płci i ogłasza matriarchat. Sajetan umiera, bełkocąc filozoficzne brednie, których nikt nie słucha. Na scenę w asyście Hiper-Robociarza wkraczają Towarzysz X i Towarzysz Abramowski. Są zimni, obojętni i pozbawieni uczuć, ale sprawni i świadomi celu. Sami o sobie mówią z żalem: Szkoda tylko, że my sami nie możemy być automatami. Kładą kres porewolucyjnemu bezładowi i dokonują mechanizacji społeczeństwa.
20. Czysta Forma to:
a) czysta teatralność, mająca się wyrażać całkowitym wyzwoleniem teatru od tematyki politycznej, społecznej, narodowej itd.
b) przekonanie, że dzieło sztuki nie powinno mieć żadnych celów informacyjnych, dydaktycznych ani ludycznych
c) teoria rewolucyjna Witkacego
d) teoria estetyczna Witkacego
20. Odpowiedź: a), b), d)
Komentarz:
Według Witkacego prawdziwe dzieło sztuki jest jednością złożoną z wielości elementów, zatem symbolicznie odzwierciedla istotę bytu, zdolne jest wzbudzić poczucie tajemnicy i wywołać niepokój metafizyczny. Dzieło sztuki nie ma żadnych celów informacyjnych, dydaktycznych ani ludycznych. Istnieje tylko jako Czysta Forma i jakie takie może pełnić swoją właściwą funkcję. Poglądy Witkacego na sztukę znajdują się przede wszystkim w pracach: Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia (1919), Szkice estetyczne (1922) i Teatr. Wstęp do teorii Czystej Formy w teatrze (1923).
Zobacz: