1. Daniela Naborowskiego nazywamy poetą metafizycznym. “Znaki rozpoznawcze” poetów metafizycznych (charakterystyczne cechy ich twórczości) to:
a) trudne metafory, zaskakujący sposób obrazowania, erudycja, łączenie najbardziej odległych sfer doświadczenia, np. miłości z geometrią
b) rubaszny język, cięty dowcip, upodobanie do obsceniczności
c) hiperbolizacja, patos, porównania homeryckie
1. Odpowiedź: a)
Komentarz:
To oczywiście cechy poezji metafizycznej “w pigułce” – można by o niej powiedzieć o wiele więcej. Znakomitym tłumaczem tego typu poezji jest Stanisław Barańczak – jeżeli masz ochotę, sięgnij po jego przekłady. Zauważ także, że poezja metafizyczna ma sporo cech wspólnych z parnasizmem.
2. Słynni polscy poeci metafizyczni to:
a) Sebastian Grabowiecki, Mikołaj Sęp-Szarzyński, Daniel Naborowski
b) Hieronim Morsztyn, Józef Baka, Sebastian Grabowiecki
c) Wacław Potocki, Jan Andrzej Morsztyn, John Donne
2. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Warto znać kilka nazwisk polskich poetów metafizycznych. Zastanów się, dlaczego odpowiedzi b) i c) w żadnym wypadku nie można by było uznać za prawidłowe. W szeregu b) padło nazwisko jednego z naszych poetów metafizycznych – mowa tu o Sebastianie Grabowieckim, zaś Hieronima Morsztyna zaliczamy do poetów światowych rozkoszy. Poezja księdza Baki to z kolei osobne zjawisko. Szereg c) odpada – Wacław Potocki zaliczany jest do poetów ziemiańskich – choć uwaga, niektóre jego wiersze, np. słynnego Człowieka można by zaliczyć do nurtu metafizycznego. Jan Andrzej Morsztyn, jak zapewne pamiętasz, to przedstawiciel marinizmu. John Donne zaś nie był Polakiem.
Zauważ, że prawidłową odpowiedź można znaleźć także drogą eliminacji, choć oczywiście bezpieczniej jest ratować się tą metodą niezbyt często (bywa zawodna) i bazować raczej na własnej wiedzy i pamięci.
3. W wierszach Daniela Naborowskiego często realizowany jest topos:
a) ubi sunt
b) teatru świata (theatrum mundi(
c) vanitas vanitatum
3. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Zapamiętaj tę nazwę – vanitas vanitatum, czyli marność nad marnościami, to bardzo popularny topos, nie tylko w literaturze baroku, ale i średniowiecza. Jego realizacje zdarzają się oczywiście także w innych epokach. Ten topos wiążemy z Księgą Koheleta, w której biblijny mędrzec sławę, majątek, władzę i rozkosze zmysłowe uznaje za wartości pozorne i fałszywe. Jak refren powtarzają się słowa: A wszystko to marność i pogoń za wiatrem.
Z toposem ubi sunt? (gdzież są) zetkniesz się np. w Balladzie o paniach minionego czasu François Villona, zaś z toposem teatru świata w licznych sztukach Williama Szekspira.
4. Ważne tematy twórczości Wacława Potockiego to:
a) Krytyka liberum veto, zacofania szlachty sarmackiej i upadku ducha rycerskiego
b) Pochwała życia wiejskiego, sielankowe opisy przyrody
c) Opis obyczajów dworskich i wrażenia z zagranicznych podróży
4. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Tylko odpowiedź a) jest prawdziwa – Wacław Potocki był raczej “domatorem”, ponadto specyfika jego twórczości to bynajmniej nie pochwała uroków życia na wsi, lecz krytyka życia w państwie dalekim od ideału i wśród obywateli równie niedoskonałych. Potocki był moralistą – wystarczy przypomnieć sobie tytuł jednego z jego zbiorów – Moralia.
5. Wódz, którego Wacław Potocki stawiał za wzór zgnuśniałym Sarmatom, to:
a) Tadeusz Kościuszko
b) Bolesław Chrobry
c) Jan III Sobieski
d) Jan Karol Chodkiewicz
5. Odpowiedź: d)
Komentarz:
Jan Karol Chodkiewicz został ukazany jako wzór wszelkich cnót – jest odważny, cieszy się ogromnym poważaniem wśród żołnierzy, potrafi zachęcić ich do walki, rzecz jasna jest także wzorowym patriotą. Dowódca spod Chocimia został uwieczniony w Transakcji wojny chocimskiej, słynnym poemacie Potockiego. Poeta ubolewa, że dziś nie ma już takich wodzów, a duch bojowy w narodzie umarł, a po cnotach żołnierskich, z których niegdyś słynęli Polacy, pozostało tylko wspomnienie.
Wyeliminuj błędne odpowiedzi – w momencie, gdy Potocki pisał Transakcję…, Tadeusza Kościuszki nie było jeszcze na świecie; Chrobry był wprawdzie dobrym wodzem, ale poeta nie sięga tak głęboko w przeszłość.
6. W którym wierszu Wacława Potockiego obecny jest topos vanitas?
a) Beczka prochu
b) Ratuj się, człeku
c) Człowiek
d) Niechaj śpi pijany
6. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Prawidłowa jest tylko jedna odpowiedź: Beczka prochu i Ratuj się, człeku to tytuły zmyślone. Niechaj śpi pijany to co prawda wiersz Potockiego, jednak poeta skupia się w nim na zupełnie innym zagadnieniu – beztrosce i egoizmie szlachty.
7. Satyra prawdę mówi, względów się wyrzeka, (…) – ten znany cytat pochodzi z:
a) Monachomachii Ignacego Krasickiego
b) Chudego literata Adama Naruszewicza
c) Do króla Ignacego Krasickiego
d) O żywocie ludzkim Jana Kochanowskiego
7. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Ten cytat warto zapamiętać – może się przydać, gdy przyjdzie Ci pisać pracę o satyrze, humorze czy dydaktyzmie w literaturze – nie tylko oświeceniowej. Z Monachomachii pochodzi nie mnie ważny cytat: I śmiech niekiedy może być nauką,/ Kiedy się z przywar, nie z osób natrząsa.
8. Topos ojczyzny – tonącego okrętu wykorzystał Ignacy Krasicki w satyrze pt.
a) Świat zepsuty
b) Biada tonącemu
c) Pijaństwo
d) w żadnej ze swych satyr nie wykorzystał tego toposu
8. Odpowiedź: a)
Komentarz:
To bardzo popularny topos, wywodzący się ze starożytności. Najpopularniejszą i najczęściej przywoływaną w szkole jego realizacją są Kazania sejmowe Piotra Skargi. Uwaga, Biada tonącemu to kolejny tytuł wymyślony na potrzeby tego testu.
9. Jakie zarzuty skierowane przeciwko Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu przytacza osoba mówiąca w satyrze Ignacego Krasickiego Do króla?
a) Król jest chciwy, okrutny, prostacki
b) Król jest łaskawy, młody, wykształcony, jest znawcą sztuk pięknych
c) Król jest ambitny, żądny władzy, bezkompromisowy
9. Odpowiedź: b)
Komentarz:
To oczywiście paradoksalne zarzuty – owe “wady” i “braki” władcy to przecież bezsprzeczne zalety. Osoba mówiąca w wierszu, jak możemy się domyślać typowy Sarmata, ośmiesza nie władcę, lecz samego siebie.
10. Satyra to Do króla to:
a) satyra abstrakcyjna
b) satyra konkretna
10. Odpowiedź: b)
Komentarz:
Satyra konkretna to satyra ściśle związana z konkretnymi wydarzeniami i osobami, sytuacją (polityczną, społecz ną, kulturalną) współczesną autorowi. Nie masz chyba wątpliwości, ze satyra Do króla należy do tej właśnie grupy? Mowa w niej o konkretnej osobie (Stanisławie Auguście Poniatowskim) i konkretnych zarzutach jego poddanych.