Tag "barok w Polsce"
Autor Jan Chryzostom Pasek (ok.1636-1701) to postać niezwykle barwna i charakterystyczna dla obrazu sarmackiej szlachty polskiej XVII wieku. Był wychowankiem szkół jezuickich, za młodu zaciągnął się do wojska, służył u boku Stefana Czarnieckiego, brał udział w wyprawie do Danii i w wojnie z Moskwą (1661 r.). Następnie osiadł w Krakowskiem, został panem, polował, procesował się z sąsiadami, jeździł na sejmiki, hulał, bawił się na weselach i pogrzebach, awanturował się i pił na
Skąd nazwa? Termin „barok” został przez historyków literatury pożyczony od historyków sztuki. Ci z kolei zawdzięczają go Heinrichowi Wölfflinowi, dziewiętnastowiecznemu badaczowi, który swoje wielkie dzieło na temat sztuki interesujących nas czasów zatytułował Renaissance und Barock (Renesans i barok) – i dokonał tym samym pierwszego jasnego rozróżnienia obu epok. Wcześniej przeważała bowiem tendencja do twierdzenia, iż sztuka XVII wieku to po prostu zepsuty, przerafinowany koniec renesansu. Samo słowo oznacza w języku portugalskim niezwykle rzadki rodzaj
Mikołaj Sęp-Szarzyński Twórczość, żyjącego w tym samym czasie co Kochanowski, Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego najczęściej zaliczana jest do baroku. A to z racji cech charakterystycznych dla tej właśnie epoki. Najbardziej wyrazista z nich to metafizyczny niepokój. Człowiek prezentowany w utworach Szarzyńskiego jawi się jako drobinka zagubiona w kosmosie, miotana tajemnymi siłami, nieradząca sobie ze swoim ciałem, swoimi potrzebami, oczekiwaniami – pragnąca wsparcia i opieki Bożej. Utwory Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego mają formę kunsztowną, ale nader niepokojącą. Niezwykłe metafory, zaskakujące koncepty, wielość
Prerenesans (do roku 1509) Czas napływania do Polski myśli humanistycznej. Na razie humanizm należy do przybyszów z Europy. Rozpoczynają się pierwsze przebudowy w duchu renesansu. W polityce – czas walki szlachty o władzę oraz ruchu egzekucyjnego. Historia 1492 – koronacja Jana Olbrachta Jagiellończyka. 1493 – pierwsze posiedzenie dwuizbowego sejmu, składającego się z senatu i izby poselskiej. 1493 – przywileje gospodarcze dla szlachty. 1501 – śmierć Jana Olbrachta, koronacja Aleksandra Jagiellończyka. 1504 – początki ruchu egzekucji praw i dóbr,
Mikołaja Sępa Szarzyńskiego (ok. 1550-1581) można nazwać poetą epoki przełomu między renesansem i barokiem. Żył w czasach rozkwitu renesansu – przypomnijmy tu, że Jan Kochanowski zmarł w roku 1584! Wiele utworów napisał Sęp Szarzyński w latach sześćdziesiątych XVI stulecia, zatem w czasach, w których Kochanowski nie był jeszcze znany. Twórczość Sępa Szarzyńskiego właściwie nie ma cech renesansowych. Wyraźny jest w niej zarówno barokowy sposób widzenia rzeczywistości, jak i barokowa forma
Sarmata to szlachcic polski, ziemianin, niechętny obcym wzorcom, pielęgnujący tradycję szlachecką, wiarę katolicką i rycerskie rzemiosło. Rodowód swój wywodzi od legendarnego plemienia Sarmatów, co daje mu powód do dumy a nawet pychy i poczucia wyższości. Portret sarmaty kształtuje literatura baroku, poddaje krytyce lub utrwala jako tradycję – dorobek późniejszych wieków. Jan Chryzostom Pasek – Pamiętniki (autoportret sarmaty: pyszałka i kłótnika, żołnierza i ziemianina) Wacław Potocki – Ogród fraszek, Moralia – krytyka wad sarmackich, takich jak nietolerancja,
Zburzył wiek siedemnasty poczucie ładu i harmonii panującej w kosmosie. Zniknęła wówczas wiara w naukę Arystotelesa, zgodnie z którą ziemia i gwiazdy wypełnione dobrymi duchami tworzyły najpiękniejszą muzykę sfer. Wszechświat stał się otwartą przestrzenią, którą od nowa trzeba było zarówno badać, jak i zdobywać. Taka jak wizja świata jest też poezja baroku. Spotykamy w niej wiele niespodzianek, różnorodności, bogactw. Gdy mówimy o polskiej twórczości lirycznej tego okresu, przywołujemy trzy ważne nazwiska: Jan Andrzej Morsztyn (1620-1693) Daniel Naborowski (1573-1640)
We wstępie ujmij cechy charakterystyczne epoki baroku: Barok jest epoką niezwykle bogatą i dynamiczną. Rozwija się w tym czasie zarówno nauka, jak i sztuka. W nauce mogę choćby wymienić osiągnięcia fizyka – Newtona, w filozofii przemiany, których dokonał Kartezjusz czy Leibniz, w malarstwie – dzieła flamandzkich mistrzów, Rubensa i Rembrandta, w architekturze – słynne realizacje Berniniego i Borominiego. Barok wziął swoją nazwę z języka portugalskiego – od dziwnej perły o niespotykanym,
1. Daniela Naborowskiego nazywamy poetą metafizycznym. “Znaki rozpoznawcze” poetów metafizycznych (charakterystyczne cechy ich twórczości) to: a) trudne metafory, zaskakujący sposób obrazowania, erudycja, łączenie najbardziej odległych sfer doświadczenia, np. miłości z geometrią b) rubaszny język, cięty dowcip, upodobanie do obsceniczności c) hiperbolizacja, patos, porównania homeryckie 1. Odpowiedź: a) Komentarz: To oczywiście cechy poezji metafizycznej “w pigułce” – można by o niej powiedzieć o wiele więcej. Znakomitym tłumaczem tego typu poezji jest
Jak należy rozumieć słowa z wiersza Krótkość żywota: „Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt – żywot ludzki słynie”? Te słowa podkreślają jeden aspekt ludzkiego życia: jego przemijalność, krótkość, ulotność. Nie sposób zatrzymać życia, bo trwa zaledwie chwilę – jak dźwięk. Jest zmienne niczym zależny od kąta padania promieni słońca cień. Przepływa szybko, jak dym i wiatr. Pojawia się i nagle znika – jak błysk, przemija i nie pozostawia śladów – jak głos, jest
Jaki wzór postępowania wyłania się z wiersza Marność Daniela Naborowskiego? Czy utwór zachęca do ascezy? Marność Świat hołduje marności I wszytkie ziemskie włości; To na wieki nie minie, Że marna marność słynie. Miłujmy i żartujmy, Żartujmy i miłujmy, Lecz pobożnie, uczciwie, A co czyste, właściwie. Nad wszytko bać się Boga – Tak fraszką śmierć i trwoga. Wbrew tytułowi wiersz Marność nie jest potępieniem życia ani zachętą do ascezy. Na początku tego
proza – Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska epos – Transakcja wojny chocimskiej Wacława Potockiego epistolografia – listy do Marysieńki króla Jana III Sobieskiego . Proza Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska Jan Chryzostom Pasek herbu Doliwa pochodził z okolic Rawy Mazowieckiej. Żywot żołnierski wiódł przez lat dwanaście. Gdy z wojen powrócił, poślubił leciwą, lecz bogatą wdówkę, obdarzoną sześciorgiem dzieci – ale także dworem w Olszówce. Olszówka staje zatem w szeregu dworków polskich: Czarnolasu, Nagłowic, Soplicowa, Korczyna, Bolimowa. Typowy
Szlachta – co to znaczy? Szlachta wzięła się z rycerstwa. Pamiętamy, że w średniowieczu najwyższą świecką klasę społeczną stanowili rycerze, którzy posiadali swój herb, zawołanie, byli na rycerzy pasowani i swoje rycerstwo dziedziczyli po ojcu. Rycerzem mógł być tylko syn rycerski, chyba że jakiś człowiek wielce się zasłużył, np. w walce, i otrzymał w nagrodę rycerstwo od władcy (był nobilitowany). Z tychże rycerzy zaczęła się u schyłku średniowiecza wyodrębniać szlachta – stan społeczny, grupa ludzi podobnych do siebie,
Rzeczpospolita wieku XVII Czas potęgi Barok, choć wiek to srebrny, nie złoty, jak jego poprzednik, był w historii Polski bardzo ważny. Rzeczpospolita szlachecka XVII w. obejmuje około miliona kilometrów kwadratowych! Terytorialnie – drugie po Rosji państwo w Europie. To w baroku ugruntował się katolicyzm, odtąd z polskością identyfikowany. Jest państwem wielonarodowościowym – wiążącym w jedno Polskę, Litwę, Ukrainę. Jest państwem demokracji szlacheckiej, warstwa szlachecka jest zamożna, patriotyczna, jej siedzibą jest polski dwór (to czasy opisane
Szlachta – kultura, historia, tradycja Szlachta – co to znaczy? Szlachta wzięła się z rycerstwa. Pamiętamy, że w średniowieczu najwyższą świecką klasę społeczną stanowili rycerze, którzy posiadali swój herb, zawołanie, byli na rycerzy pasowani i swoje rycerstwo dziedziczyli po ojcu. Rycerzem mógł być tylko syn rycerski, chyba że jakiś człowiek wielce się zasłużył, np. w walce, i otrzymał w nagrodę rycerstwo od władcy (był nobilitowany). Z tychże rycerzy zaczęła się u schyłku
Pisarz ziemiański. Krytyk szlachetczyzny. Moralista. Marzył o tym, by zaprzepaszczonym wartościom sarmackim przywrócić utraconą świetność. Był w swoich czasach najbardziej narodowym twórcą, który nakreślił najpełniejszy obraz barokowo-szlacheckiej Polski. Jego znaczenie dla literatury nie wyraża się w wielkiej skali artystycznej i nowatorstwie formy, ale w rzadko spotykanym, nadzwyczajnym zmyśle obserwacji rzeczywistości, który pozwolił poecie stworzyć znakomity literacki dokument epoki staropolskiej. Epoka – barok, XVII wiek Nurt – poezja ziemiańska, sarmacka. Rola w polskiej literaturze Potocki jest
Epoka – barok, wiek XVII Miejsca – dwór królewski Jan Kazimierza i Jana III Sobieskiego, Francja – druga ojczyzna, którą wybrał, w której zamieszkał i zmarł Rola w polskiej literaturze – poeta-dyplomata, poeta serca. Zapisał się jako polski marinista ( krzewiciel poetyki Włocha Mariniego ), poeta serca, twórca barokowej pezji miłosnej. Nie brał do serca rzemiosła poetyckiego, traktował je jako rozrywkę dworską. Nurt – barokowa poezja dworska Dorobek literacki –
Obraz barokowej miłości wyłaniający się z poezji Jana Andrzeja Morsztyna – ukaż cechy tej miłości na podstawie lektury sonetu Do trupa. Jan Andrzej Morsztyn Do trupa sonet Leżysz zabity i jam też zabity, Ty – strzałą śmierci, ja – strzałą miłości, Ty krwie, ja w sobie nie mam rumianości, Ty jawne świece, ja mam płomień skryty. Tyś na twarz suknem żałobnym nakryty, Jam zawarł zmysły w okropnej ciemności, Ty masz związane ręce, ja, wolności
Od czego zacząć? Człowiek nosi w sobie potrzebę zdobycia głębokiej wiedzy o sobie samym, o otaczającym go świecie. Nurtują go też pytania o to, czy istnieje jakaś inna, wyższa, lepsza rzeczywistość. Jeżeli tę rzeczywistość nazywa Bogiem (jak czynili m.in. twórcy renesansowi), to pyta, jak wygląda oblicze Stwórcy: czy jest On Bogiem zemsty czy miłości, pojednania czy kary. Jaki jest stworzony przez Niego świat: czy jest to miejsce przyjazne i przytulne, czy nieprzyjemne i wrogie. I wreszcie on
Lata 1580-1620: wczesny barok Ukształtowanie się rzeczypospolitej szlacheckiej (w roku 1569 – unia lubelska) z monarchią elekcyjną (w roku 1573 – elekcja Henryka Walezego i Artykuły henrykowskie). W roku 1586 – elekcja Zygmunta III. Kolejno panują wybierani królowie z dynastii Wazów. Początki kontrreformacji, ale jednocześnie ożywionej działalności innowierców. Okres kształtowania się barokowych prądów w literaturze polskiej. Powstają pierwsze arcydzieła epoki. Cywilizacja, nauka, sztuka • 1602 r.: założenie ariańskiej Akademii Rakowskiej. • 1617 r.: ogłoszenie polskiej wersji kościelnego indeksu ksiąg
