1. Mistrzem Jana Kochanowskiego był:
a) Homer
b) Wergiliusz
c) Arystoteles
d) Horacy
1. Odpowiedź a)
Komentarz
Oczywiście mistrzem Jana z Czarnolasu był Horacy. Kochanowski nie tylko zaadaptował na polski grunt gatunek pieśni i parafrazował niektóre utwory Horacego, ale też był spadkobiercą jego poglądów na życie, będących swoistym połączeniem stoicyzmu, epikureizmu i zwyczajnej mądrości życiowej wypływającej z doświadczenia życiowego.
2. Carmina to po łacinie:
a) poematy prozą
b) treny
c) fraszki
d) pieśni
2. Odpowiedź d)
Komentarz
Carmina (w liczbie pojedynczej – carmen) – tak sam Horacy nazywał swoje pieśni (późniejsi filologowie używali także słowa oda).
3. W następującym fragmencie Pieśni XI z Ksiąg wtórych:
Stateczny umysł pamiętaj zachować,
Jesli cię pocznie nieszczęście frasować;
Także i góry nie radzęć wylatać,
Kiedy się szczęście z tobą imie bratać
poeta nawiązuje do:
a) epikureizmu
b) hedonizmu
c) nihilizmu
d) stoicyzmu
3. Odpowiedź d)
Komentarz
Ten fragment zdecydowanie napisany jest w duchu stoicyzmu, według którego cnotliwe życie jest źródłem największego szczęścia, a człowiek powinien ze spokojem ducha przyjmować zmienne koleje losu.
4. Parafraza to:
a) figura stylistyczna
b) rodzaj metafory
c) swobodna przeróbka utworu literackiego
d) utwór ośmieszający inne dzieło literackie
4. Odpowiedź c)
Komentarz
Parafraza to swobodna przeróbka utworu literackiego. Nie mylić z plagiatem! Wielcy poeci często parafrazowali swoich mistrzów. Na przykład Pieśń XXIV z Ksiąg wtórych (Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony…) Kochanowskiego jest inspirowana pieśnią Horacego Do Mecenasa (Niezwykłe mając i niekruche skrzydła/ wzlecę poeta z dwóch natur złożony).
5. Jaką tematykę prezentuje Pieśń o spustoszeniu Podola?
5. Odpowiedź
Tematykę patriotyczną.
Komentarz
Pieśń o spustoszeniu Podola nawiązuje do haniebnej klęski Polaków na Podolu. Jest to utwór zagrzewający do walki i stanowiący apel o wzmożenie działań na rzecz obrony ojczyzny. Taki rodzaj patriotycznej poezji nazywa się też tyrtejską, od imienia greckiego poety z VII w. p.n.e. – Tyrtajosa (lud Tyrteusza – to łacińska wersja jego imienia), którego elegie patriotyczne zagrzewały Spartan do walki z Meseńczykami.
6. Wymień trzy różnice między dramatem szekspirowskim a klasycznym.
a) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
b) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
c) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
6. Odpowiedź:
- Złamanie antycznej zasady jedności miejsca, czasu i akcji.
- Złamanie zasady decorum, czyli odpowiedniości stylu do tematu.
- Naruszenie wprowadzonej przez Sofoklesa zasady występowania co najwyżej trzech aktorów w jednej scenie.
Komentarz
To nie jedyne “grzechy” Szekspira przeciwko klasycznemu teatrowi. Genialny dramaturg odważył się na ukazywanie bezpośrednio krwawych scen – dotąd były one tylko relacjonowane. Rozpoczął też budowanie postaci dynamicznych, które zmieniają siew czasie akcji dramatu. Wprowadził do teatru motywy fantastyczne: czarownice, duchy, widma.
7. Czarownice w Makbecie:
a) rzuciły czar na głównego bohatera
b) nakłoniły jego żonę do zbrodni
c) zaczarowały las w Birnam
d) przepowiedziały przyszłość Makbetowi
7. Odpowiedź d)
Komentarz
To pytanie jest o tyle ważne, że spotkanie czarownic stanowi zawiązanie całej akcji dramatu. To ich przepowiednia zainspirowała Makbeta do marzeń o władzy i popchnęła go do zbrodni.
8. Które z poniższych utworów to wyłącznie tragedie Szekspira:
a) Makbet, Romeo i Julia, Otello, Kupiec wenecki
b) Hamlet, Ryszard III, Świętoszek, Król Lear
c) Romeo i Julia, Hamlet, Król Lear, Antoniusz i Kleopatra
d) Wesołe kumoszki z Windsoru, Jak wam się podoba, Kupiec wenecki
8. Odpowiedź c)
Komentarz
Tylko w trzecim wersie mamy do czynienia z tragediami Szekspira. Odpowiedź b) odpada z powodu Świętoszka Moliera, w a) przeszkadza nam komedia Kupiec wenecki, natomiast w odpowiedzi d) są same komedie. Warto wiedzieć, które z dramatów należą do cyklu kronik historycznych, to Ryszard III i Antoniusz i Kleopatra.
9. The Globe (Pod Kulą Ziemską) to nic innego, jak:
a) pałac królowej Elżbiety
b) tytuł komedii Szekspira
c) teatr, gdzie Szekspir wystawiał swoje sztuki
d) inna nazwa toposu świata – teatru
9. Odpowiedź c)
Komentarz
To nazwa teatru w Londynie, w którym Szekspir wystawiał swoje sztuki, ale też i występował jako aktor.
10. Jaki słynny topos przywołuje Szekspir w poniższym fragmencie Makbeta?
(życie jest) tylko przechodnim półcieniem,
nędznym aktorem, który swoją rolę
przez parę godzin wygrawszy na scenie
w nicość przepada.
10. Odpowiedź: motyw świata-teatru (theatrum mundi).
Komentarz
Topos ten pojawia się też w innych jego dramatach. Wykorzystuje go również na przykład Jan Kochanowski w swojej fraszce O żywocie ludzkim, a także Bolesław Prus w Lalce w scenie zabawy Rzeckiego lalkami z wystawy.
11. Wyszukany i nowatorski pomysł, od którego zależy sukces całego wiersza, to:
a) koncept
b) oksymoron
c) przerzutnia
d) paradoks
11. Odpowiedź a)
Komentarz
To, oczywiście, koncept. Taki styl uprawiania poezji nazywa się konceptyzmem lub – od nazwiska słynnego włoskiego poety Giambattisty Marina – marinizmem. Funkcjonuje też nazwa gongoryzm, od nazwiska innego poety, który również był mistrzem konceptu, Hiszpana Ludwika Gongory.
12. Wymień tytuły wszystkich tomików poetyckich Jana Andrzeja Morsztyna.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
12. Odpowiedź: Lutnia i Kanikuła albo psia gwiazda.
Komentarz
To jedyne zbiory wierszy Morsztyna, bo twórczość poetycka nie była główną dziedziną jego działalności. Był również, a może przede wszystkim, politykiem, dyplomatą, tłumaczem. Warto wiedzieć, że owa tytułowa Kanikuła to Syriusz w gwiazdozbiorze Psa Wielkiego, któremu przypisywano wzniecanie żaru w ludzkich sercach.
13. Morsztyn był przedstawicielem:
a) baroku dworskiego
b) baroku szlacheckiego
c) baroku sarmackiego
d) baroku ziemiańskiego
13. Odpowiedź a)
Komentarz
Polski barok wykształcił dwa główne nurty: barok dworski i barok ziemiański (inaczej szlachecki lub sarmacki). Barok dworski charakteryzuje się konwencjonalizacją stylu wypowiedzi artystycznej i wyszukanymi środkami wyrazu, a zajmuje się głównie tematyką miłosną. Natomiast drugi nurt literatury łączył ideologię sarmatyzmu z przekonaniem o niezwykłej misji dziejowej Polski, co owocowało, oczywiście, głównie utworami patriotycznymi.
14. Wymień co najmniej trzy figury stylistyczne zastosowane przez Morsztyna w wierszu Niestatek.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
14. Odpowiedź: oksymorony, antytezy, przerzutnie i anafory.
Komentarz
Cały wiersz oparty jest na koncepcie, który polega na tym, aby udowodnić, iż prędzej staną się rzeczy niemożliwe, niż kobieta będzie stateczna i wierna. W tym celu poeta stosuje oksymorony: np.: “stała Fortuna”, “słońce w jaskini”, “niemy zaśpiewa” itd. i antytezy (wyrazy z przeciwstawnych grup znaczeniowych). Wszystkie frazy rozpoczynają się od tego samego słowa: “prędzej” (anafora), często zastosowane są przerzutnie (rozbicie wypowiedzi stanowiącej jedną całość na dwa wersy), które dynamizują cały wiersz.
15. Raki to:
a) krótkie wiersze o tematyce przyrodniczej
b) utwór, który można czytać także wspak
c) rodzaj metafory o przewrotnym sensie
d) gatunek śmiałej poezji miłosnej
15. Odpowiedź b)
Komentarz
Raki to lekkie i zabawne wierszyki, które można czytać także wspak, ale zwykle wtedy ich sens jest przeciwny do tego, który można wyczytać wprost. Takie utwory świadczą o doskonałym warsztacie poetyckim autora i o jego świetnym wyczuciu językowym. Raki pisał również Jan Kochanowski.
16. W ostatnim Trenie poetę pociesza we śnie:
a) Urszulka
b) jego matka
c) Maryja
d) święta Elżbieta
16. Odpowiedź b)
Komentarz
Tren XIX albo Sen jest najważniejszy w cyklu. Bez niego całość byłaby bezdennie pesymistyczna. Poetę odwiedza we śnie jego matka z małą Urszulką na ręku. I to ona wypowiada słowa świadczące o odbudowaniu zachwianego światopoglądu Kochanowskiego.
17. Do jakiej cierpiącej matki nawiązuje poeta w Trenie IV?
a) do Demeter
b) do Maryi
c) do Niobe
d) do Artemidy
17. Odpowiedź c)
Komentarz
Oczywiście, do Niobe. To matka, która przechwalała się, że powinna być darzona większym szacunkiem niż Latona, bo ma więcej dzieci. Za to dzieci tejże Latony – Apollo i Artemida – zastrzelili całe potomstwo Niobe z łuku, a ta z rozpaczy skamieniała. Demeter to także matka cierpiąca po stracie córki, Kory (Persefony). Maryja także reprezentuje w naszej kulturze archetyp cierpiącej matki.
18. Zastosowane w Trenie V porównanie homeryckie to:
a) wyszukana metafora
b) porównanie kogoś do bohatera Iliady
c) długie i rozbudowane porównanie
d) nawiązanie do motywu wędrówki obecnego w Odysei
18. Odpowiedź c)
Komentarz
Porównanie homeryckie to bardzo długie i rozbudowane porównanie. Takie stosował Homer w swoich słynnych eposach – stąd nazwa. Porównanie Urszulki do drzewka młodej oliwki obejmuje cały Tren V.
19. Autorem wiersza Urszula Kochanowska jest:
a) Jan Kochanowski
b) Bolesław Leśmian
c) Leopold Staff
d) nie ma takiego utworu
19. Odpowiedź a)
Komentarz
Oczywiście, Bolesław Leśmian. Tematem tego utworu jest tęsknota Urszulki przebywającej w zaświatach za rodzicami, rodzeństwem i domem w Czarnolesie.
20. Wymień części, z których składa się kompozycja Trenów.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
20. Odpowiedź: expositio, comploratio, laudatio, consolatio i exhortatio.
Komentarz
Warto znać te nazwy i ich znaczenie. Mogą się przydać, gdy na maturze będziesz musiał zająć się którymś utworem z cyklu. Z pewnością dostaniesz dodatkowe punkty, jeśli napiszesz, do której części cyklu należy omawiany przez Ciebie tren.
Zobacz:
TEST z lektur 1. Czy znasz Króla Edypa Sofoklesa, pieśni Horacego, Boską komedię, Bogurodzicę?