Argumenty!
Temat może być sformułowany różnie. Najłatwiej, jeśli będziesz po prostu musiał przedstawić postać literacką, która jest dla Ciebie najważniejsza, z którą chciałbyś się zaprzyjaźnić, którą podziwiasz. Ale może się też tak zdarzyć, że temat będzie od Ciebie wymagał przywołania postaci potwierdzającej jakąś tezę, np. Cóż świat jest warty bez przyjaźni? Pomyśl wtedy, który ze znanych Ci bohaterów zrozumiał, jak ważna jest w życiu przyjaźń. Mały Książę będzie świetnym przykładem!
Pamiętaj!
Zawsze musisz mieć przemyślane argumenty, czemu powołałeś się na tę, a nie inną postać! I jeszcze jedno – nie ma tylko jednego słusznego bohatera. Jeżeli przy powyższym temacie cała Twoja klasa powołała się właśnie na Małego Księcia, a Ty pisałeś o przyjaźni chłopców w Szarych Szeregach z Kamieni na szaniec, wcale nie znaczy, że napisałeś źle! Ważne są argumenty, jakich użyłeś. Oczywiście – przy powyższym temacie Mały Książę od razu przychodzi na myśl i dobrze by było, gdybyś go chociaż wspomniał. Ale nauczyciel potrafi docenić szukanie niekonwencjonalnych rozwiązań – pod warunkiem że swoją decyzję dobrze wyjaśnisz i poprzesz trafnymi argumentami.
Jakie formy wypowiedzi?
Pierwsze skojarzenie – skoro bohater literacki, to na pewno charakterystyka. To błąd! Bohater literacki może być przywołany przy każdej formie literackiej – możesz przecież pisać do niego list, dziennik w jego imieniu czy też recenzję filmu lub książki, gdzie będziesz musiał o nim wspomnieć. Są jednak dwie formy, których elementy musisz stosować zawsze, ilekroć przywołujesz jakąś postać. To charakterystyka i rozprawka.
- Charakterystyka
Typowy schemat charakterystyki stosuj tylko wtedy, gdy jest wyraźnie zaznaczona w temacie. Ale jej elementy musisz zastosować właściwie przy każdej formie!
Dlatego pamiętaj, co opisujemy: wygląd zewnętrzny, sposób bycia, zachowanie, usposobienie, zainteresowania, cechy osobowości, poglądy i uzdolnienia. Dużo, ale przecież nie przy każdym temacie będziesz potrzebował opisywać np. wygląd czy uzdolnienia! Wykorzystuj tylko te elementy charakterystyki, które są potrzebne przy danym temacie.
- Rozprawka
Rozprawka to przede wszystkim sztuka poprawnego argumentowania. Dobór odpowiednich argumentów będzie Ci potrzebny, żeby uzasadnić powołanie się na tę, a nie inną postać.
Przemyśl i przygotuj się!
Przygotuj się, że możesz zostać poproszony o zaprezentowanie ulubionej postaci literackiej. Proste – nikt nie zmusza Cię, żebyś pisał np. o znienawidzonym Marcinie Borowiczu – sam wybierzesz postać, która Cię zainteresowała. Ale, uwaga! Nie wpadnij w pułapkę! Wiadomo, że przed egzaminem przypomniałeś sobie głównych bohaterów podstawowych lektur i wiesz o nich dużo. Pewnie – najprościej byłoby pisać o takiej właśnie – dobrze Ci znanej z opracowań – postaci. Tylko zastanów się – jaki nauczyciel Ci uwierzy, że najbardziej fascynującą postacią literacką jest np. Skawiński, Tadeusz Soplica czy Stasia Bozowska?
Kogo wybrać?
Oczywiście, może to być bohater ze szkolnej lektury – ważne tylko, żeby wybór był prawdopodobny, że tę postać naprawdę możesz lubić, za coś podziwiać. Niestety – często takie lekturowe postacie mogą nauczycielowi sugerować, że wybrałeś tego bohatera, bo do pisania o nim się najlepiej przygotowałeś. I cóż – twierdzenie, że najbardziej podziwiasz np. Papkina z daleka pachnie fałszem! Kogo chcesz przekonać, bo nauczyciel się na to nie nabierze!
Dobry wybór to bohaterowie będący Twoimi rówieśnikami, osoby, które miały lub mogły mieć problemy, z jakimi sam się borykasz.
Masz dość sztampowych charakterystyk? To może zaskocz egzaminatora oryginalnym pomysłem. Ulubiony bohater? A czemu nie Lis z Małego Księcia czy Gollum z Hobbita? Po kilku pracach, w których uczniowie z przejęciem przekonują, że zafascynowały ich losy Marcina Borowicza, sprawdzający Twoją pracę pewnie odetchnie z ulgą, że wreszcie trafił na coś odkrywczego.
A może ktoś spoza kanonu lektur?
Jeśli temat nie precyzuje wyraźnie, że masz się powołać na bohatera ze szkolnej lektury, wybierz postać z książki, po którą sięgnąłeś sam z siebie. Może to być coś z tak chętnie czytanej ostatnio fantastyki, może od lat modna Musierowicz, a może coś ze światowego kanonu. Wybór masz naprawdę ogromny – może to być klasyka, coś, co dopiero ostatnio się ukazało, ale niech to będzie literatura chociaż średnich lotów! Nie namawiamy Cię do pisania o Iliadzie czy Odysei Homera, ale tanie romansidło w stylu harlequina też nie jest dobrym wyborem. Książka musi trzymać pewien poziom – dlatego nawet jeśli jesteś wielkim miłośnikiem Harry’ego Pottera czy Ani z Zielonego Wzgórza, lepiej zrezygnuj z książek z dziecięcego kanonu.
Garść rad!
- Pisząc o ulubionym bohaterze, pomyśl, czy rzeczywiście go lubisz, czy piszesz prawdę o swoich literackich sympatiach. To naprawdę ważne – inaczej Twoja praca nie będzie wiarygodna, a to od razu da się zauważyć!
- To, że wybrałeś danego bohatera, wcale nie znaczy, że masz być wobec niego bezkrytyczny! Jeśli popełniał błędy lub nie zgadzasz się z nim czy nie rozumiesz jakiejś jego decyzji, zaznacz to. To jeden z Waszych podstawowych błędów – założenie z góry, że pisanie o bohaterze musi być jego wychwalaniem. Nie masz wystawiać laurki – chwal, jeśli coś Ci się podoba, ale naucz się też krytykowania.
- Są postacie, które przy charakterystyce czy powoływaniu się na nie wypadają lepiej niż inne. Co o tym decyduje? Ich dynamiczność – to, że ich poglądy ulegają zmianie, a charakter kształtuje się na naszych oczach. Wbrew pozorom postacie kryształowe wcale nie są najciekawsze – lepiej wybrać bohatera, który przechodzi metamorfozę, zmienia się. Chociażby dlatego, że jest nam bliższy, bardziej ludzki – bo w życiu nie ma przecież ludzi czarno-białych.
- Absolutnie nie streszczaj utworu. Nie piszesz sprawozdania, co po kolei robił bohater – nie o to chodzi! Jeśli temat wymaga, żeby to była charakterystyka, pamiętaj oczywiście o wszystkich jej elementach (wyglądzie zewnętrznym, cechach charakteru…).
Zanim zaczniesz pisać, zadaj sobie pytania:
- Dlaczego losy lub osobowość właśnie tego bohatera tak Cię zafascynowały?
- Co sprawiło, że ta postać stała Ci się bliska? Może coś Was łączy?
Bez odpowiedzi na te pytania ani rusz! Bo tak naprawdę to właśnie odpowiedź jest najważniejsza. Prezentacja postaci swoją drogą, ale egzaminatora znacznie bardziej zaciekawią motywy, którymi się kierowałeś, wybierając tę, a nie inną postać.
Zobacz: