Wypracowanie o książce

Proponowane schematy pracy

Schemat I

  • Wstęp – informacja o książce (kto i kiedy ją napisał, jakim jest gatunkiem, w jaki sposób się z nią zetknąłeś).
  • Główna przyczyna twojej sympatii do utworu. Np. żywa akcja.
  • Ocena innych cech utworu:
    • bohaterowie,
    • czas i miejsce,
    • konstrukcja.
  • Czy jest w tej książce coś, co oceniasz mniej entuzjastycznie?
  • Zakończenie.

Schemat II

  • Wstęp – krótkie wprowadzenie w akcję, czas i miejsce.
  • Twój stosunek do utworu tego typu.
  • Treść czy forma – która z tych cech decyduje o Twojej sympatii do utworu, która jest według Ciebie ważniejsza.
  • Co ciekawego dostrzegłeś:
    • w fabule,
    • w formie.
  • Słabe strony utworu.
  • Zakończenie.

Schemat III

  • Wstęp – informacja o autorze i okolicznościach powstania dzieła.
  • Krótki opis zawartości treściowej utworu (gatunek).
  • Analiza składników konstrukcji:
    • czas + przestrzeń,
    • bohaterowie,
    • fabuła,
    • narracja.
  • Ocena – podsumowanie analiz – własne zdanie.

Schemat IV

  • Wstęp – o tobie i twoich zainteresowaniach. Jesteś czytelnikiem, który lubi…
  • Akcja i postacie (czy coś Ciebie zaciekawiło).
  • Problematyka – motywy tematyczne, pytania, wnioski, jakie wynikają z utworu.
  • Jakie masz własne zdanie o tym problemie?
  • Czy książka coś Ci dała, czegoś nauczyła?


Ocena książki

Najlepiej skupić się na poszukiwaniu wartości, które zdecydowały o tym, że lubimy tę książkę. Przecież: kto czyta – wie, dlaczego to czyni! A im więcej czyta, tym lepiej rozeznaje się w jakości gatunku, wartościach literatury. Zapewne słyszycie i mówicie:

• Lubię książki młodzieżowe,
• Lubię sagi rodzinne,
• Lubię baśnie… lub kryminały…

Są to pierwsze zdania oceniające. Należy wykonać tylko mały skok na wyższy poziom i zapytać: co jest przyczyną tego, że nie znoszę kryminałów, a przepadam za literaturą faktu? Uwielbiam książki o młodzieży! Dlaczego? Bo w tych książkach bohaterowie to my i nasi rówieśnicy. Przeżywają nasze kłopoty, w ich ­radościach i smutkach znajdujemy odbicie własnych problemów, czyli utożsamiamy się z postaciami lektury. Oto tajemnica ich uroku. Można śmiało napisać: Lubię tę książkę, bo utożsamiam się z jej bohaterką, bo chciałabym być taka jak ona, bo ona realizuje moje marzenia. Są to zdania szczere i podnoszą poziom pracy, są poprawne, a nie wstydliwe. Jeśli kocham kryminały – to np. dlatego, że:

• …lubię łamigłówki, sam próbuję rozwiązać zagadkę kryminalną. Im trudniejsza zagadka, im bardziej zagmatwana sprawa, tym lepsza lektura.
• …lubię tę książkę ze względu na skomplikowaną akcję, ze względu na fakt, że wymaga ode mnie aktywnego myślenia. Lubię „wyścigi” z bohaterem prowadzącym śledztwo.

Mówimy czasem:

• lubię książki wojenne,
• lubię książki miłosne.

Wybrałam więc tę pozycję, bo odpowiada mi temat (dziedzina), której dotyczy. Bo szukam informacji o bohaterach wojny. Bo lubię świat fantazji. Bo na moją wyobraźnię działa świat przeszłości – jestem fanem powieści historycznych.

Ulubiona sfera tematów – to drugi argument w sprawie wyboru.

Trzeci schodek umiejętności ocen – mówienie o utworach trudnych. Co to znaczy „trudny”? Dlaczego w zestawach lektur szkolnych jest tak mało książek fajnych, a tak dużo „trudnych”? I czy można w takim nieszczęsnym dziele znaleźć coś wspaniałego? Jasne! Przecież musi być powód, dla którego to dzieło jest cenione, opracowywane. Zapewne jest to:

• Ciekawy problem lub ujęcie jakiejś istotnej sprawy (prawdy, miłości, dobra, zła itd.).
• Realizacja ważnych postulatów.
• Sprawy, czyny, które budzą refleksję…
• Informacje o czymś ciekawym.
• Tragizm lub śmieszność.
• Inne ujęcie naszego świata.

Znaleźć i rozpracować taki problem – to już naprawdę ambitna praca z literaturą. Potrzebne będą następujące zdania wprowadzające:

• Utwór ten (nowela, powieść) zwraca uwagę czytelnika na ciekawy problem…
• Rozbudził moją wyobraźnię…
• Wywołał refleksje i przemyślenia…
• Znalazłem tu szereg ciekawych informacji…
• Porusza problemy, które zawsze mnie frapowały.
• Przyniósł odpowiedź na nurtujące mnie pytania…


Różne typy literatury znajdują różne motywacje.

Spróbujmy na konkretnych przykładach:

  • Literatura science fiction wciąga, bo lubimy uciekać od codzienności. Uciekamy więc w inne światy, dziwne, zamieszkane przez roboty, położone na innych planetach, światy, w których czas ma inne cechy niż na starej, poczciwej Ziemi.
  • Powieść historyczna ma także swoich zwolenników.
    Przecież:
    – ukazuje i odtwarza inną epokę,
    – powołuje do życia i opisuje postacie historyczne,
    – można dzięki niej poznać dawne obyczaje, stroje itp.
  • Powieść przygodowa – nie tylko przenosi nas w świat przygody, lecz urealnia marzenia czytelników. Informuje o egzotycznych krajach. Reprezentuje postawy ludzi wobec niebezpieczeństwa, eksponuje trwałe uczucia ludzkie, takie jak: przyjaźń, odwaga, żądza przygód.

Może zdarzyć się tak, że książki, które czytamy, proponują koncepcje i filozofie życiowe. A zatem książka pomaga nam wybrać w życiu jakąś drogę. Jeśli tak, jeśli znalazłeś taką wskazówkę – musisz to opisać.

Rada:

Pisząc o książce, dobrze jest używać nazwy gatunku, który reprezentuje, nurtu, typowych dla autora terminów.

Zamiast książka lepiej brzmi:

• powieść drogi,
• powieść podróżnicza,
• nowela,
• antypowieść

czy nawet:

• historyczny fresk,
• panorama Warszawy,
• niezwykła parabola,
• przykład postmodernizmu,
• dzieło realizmu,
• kunszt sztuki prozatorskiej,
• wybitny utwór krótkiej formy narracyjnej…

 

Propozycja dla ambitnych – oceń kompozycję

Gatunek

Czyli co wybraliśmy: powieść, zbiór opowiadań? Może nowelę? A może epopeję Pana Tadeusza? Gatunek nie pozostaje bez wpływu na gust czytelniczy.

Tu potrzebne są twierdzenia:

• Lubię opowiadania, gdyż gatunek ten umie podjąć ciekawą fabułę w krótkiej formie i nie unika refleksji.
• Często wybieram powieści historyczne, aby dzięki fikcyjnym postaciom poznać tło historyczne epoki.
• Nowela to gatunek, który mi odpowiada. Akcja jest silnie zarysowana, jednowątkowa i szybko zaspokajam swoją ciekawość.
• Lubię formę pamiętnika. Może dlatego, że przy tej formie czuje się bliskość narratora, można lepiej go poznać, panuje atmosfera szczerości.

Co omawiać, co oceniać, mówiąc o kompozycji?

Koncentrujemy się na następujących elementach:

  • Świat przedstawiony – miejsce, w którym rozgrywa się wszystko. Jest to świat i czas, w którym żyją i działają bohaterowie. Nie bój się użyć terminu: czasoprzestrzeń.
  • Postacie. Ile ich jest? Jedna, więcej, kilka czy bardzo wiele? Czy są współczesne, czy ubrane w kostiumy dawnych epok? Historyczne czy fikcyjne? Może zachodzi przypadek bohatera zbiorowego?
  • Akcja – fabuła – czyli ciąg wydarzeń. Może być tajemnicza, nasycona dramatycznymi momentami, chronologiczna lub niejasna.
  • Narracja – jakiej mowy, języka używa narrator? Mówi o sobie czy o innych? Czy wprowadza dużo dialogów? Czy jest wszechwiedzący?

Zaczynamy tak:

• Szczególną wartość tej lektury upatruję w jej budowie…

• Cechą bardzo ciekawą tej powieści jest narracja. Narrator jest bogiem – stwarza cały świat, wie wszystko o postaciach – nawet to, czego one same nie wiedzą.

• Powieść obfituje w wielką ilość dialogów, brak natomiast odautorskiego komentarza. Bardzo mi się to podoba. Mogę sam zająć stanowisko, bez cudzych ukierunkowań.

Jak zakończyć pracę o ukochanej lekturze?

• Są na pewno inne, ciekawsze lektury, może kiedyś do nich dotrę. Dziś pierwsze miejsce na mojej liście zajmuje ten tytuł…

• Jeszcze raz utwierdzam się w przekonaniu…

• Kiedyś nie znałem tej książki. Nie zapomnę tej chwili, gdy przeczytałem ją pierwszy raz. Wiem, że nie ostatni!

• Jak to dobrze, że mamy prawo wyboru tego, co czytamy!

Dlaczego lubię tę książkę:

• ze względu na temat – jestem fanem literatury wojennej,
• ze względu na pisarza – jestem wielbicielem talentu Márqueza,
• ze względu na jej nowatorstwo – doceniam kreatywność,
• przez bohatera – przepadam za czarnymi charakterami,
• jest dla mnie ucieczką w świat fantazji.

Zobacz:

Jak pisać o ulubionej książce?

Książka – temat pewniak egzaminacyjny

Tematy z książką

Jak pisać o… Książka, której nie lubię

Jakich przeżyć wewnętrznych dostarczyły ci przeczytane niedawno utwory literackie?

Książka – cytaty