Na podstawie lektury poniższego fragmentu i znajomości utworu odpowiedz na pytania Justyny: „Jan i Cecylia! Czy kochali się oni? Czy świat ich rozłączał, a połączyła mogiła?
Jak żyli? i dlaczego, gdy umarli, tak na długo, na wieki, pozostali w sercach i pamięci ludzi?”.
Znajdowali się w miejscu o kilka stóp zaledwie oddalonym od szczytu góry, na łagodnym skłonie, który tworzył małą, nieco spadzistą równinę. Trzeba było tylko trochę wzrok podnieść, aby zobaczyć ruchomą frędzlę zboża rosnącego nad samym brzegiem parowu. U końca cienistej i w nierówne wschody powyszczerbianej alei, którą wspięli się aż tutaj, leżał olbrzymi kamień, pełen wgłębień i wypukłości, za siedzenia służyć mogących, miejscami siwym i brunatnym mchem obrosły, a miejscami zwieńczony gibkimi gałęźmi ożyn i rozchodników. Kilka cienkich sosen, z szerokimi u góry koronami, i rozłożysta grusza, z gęstwiną drobnych liści, wyrastały tam z ziemi okrytej rzadką trawą i osypanej igłami sosen. Pod sosnami i gruszą coś czerwieniało, błękitniało i bielało; trzeba było wejść pomiędzy drzewa, aby rozpoznać, że to grobowiec.
Był to grobowiec bardzo prosty i ubogi, ale takiego kształtu i w taki sposób przyozdobiony, że aby móc podobny mu zobaczyć, trzeba by cofnąć się wstecz o kilka wieków. Składał się on z sześciokątnego, grubego u podstaw a zwężającego się ku szczytowi krzyża, na którego czerwonym tle bielała postać Chrystusa, a którego boki okryte były różnobarwnymi godłami i figurami. Były tam białym pokostem powleczone i ściśle do krzyża przylegające trupie głowy i różne narzędzia Chrystusowej męki, płaskie popiersie Marii, z tkwiącymi w nim siedmiu pozłacanymi niegdyś i w kształt miecza wyrzeźbionymi strzałami, wsparte na rękach i w zamyśleniu na podstawach z drzewa lub gliny siedzące wypukłe figury świętych. Z chudości tych figur, ze szkieletowej długości ich członków, z okaleczeń, którymi czas zatarł rysy ich twarzy, poznać można było smak i robotę odległych czasów. Krzyż był tak spróchniały, że rychłym upadkiem groził, ale rozpięta na nim postać Chrystusa i boki jego okrywające figurę, przez czas okaleczone, ze spłowiałymi barwami i pozłotami, zachowywały niezmącone główne zarysy swe i cechy. Osłaniał je i od zupełnego zniszczenia chronił rozpięty u szczytu gontowy daszek. Na szerokiej podstawie krzyża bielał wyraźny jeszcze choć miejscami zacierający się już napis:
JAN I CECYLIA, ROK 1549,
memento mori
Tylko nazwiska nie było tam żadnego. (…) Justyna wpatrywała się w stary grobowiec i w pamięci jej uparcie powtarzać się zaczęła strofa pieśni, którą niedawno, uniesiona wspomnieniem, wydeklamowała przed nią Marta:
A gdy kto przyjdzie albo przyjedzie,
Pomyśli sobie:
Złączona para, złączona para
Leży w tym grobie!
Jan i Cecylia! Czy kochali się oni? Czy świat ich rozłączał, a połączyła mogiła? Jak żyli? i dlaczego, gdy umarli, tak na długo, na wieki, pozostali w sercach i pamięci ludzi?
1. Usytuuj dzieło w czasie i epoce
To jedna z najważniejszych powieści polskiego pozytywizmu. Orzeszkowa poprzez dzieje bohaterów propaguje program pracy organicznej i szereg innych założeń epoki. Wydana w 1888 roku, w 25. rocznicę wybuchu powstania styczniowego.
2. Co musisz pamiętać o lekturze?
- Jest to powieść realistyczna.
- Zawiera elementy powieści tendencyjnej.
- Propaguje etos pracy.
- Mogiły: Jana i Cecylii oraz powstańcza wyznaczają etos i wartości mieszkańców.
Jan i Cecylia
- To zakochana para, niemogąca się pobrać z powodu różnic majątkowych.
- Ukryli się w lesie.
- Samodzielnie karczowali puszczę i uprawiali ziemię.
- Król Zygmunt August nadał im herb szlachecki Pomian.
- Ich losy Janowi i Justynie opowiada Anzelm.
„Czy kochali się oni?”
- Z powodu miłości opuścili swoje rodziny, zamieszkali razem w puszczy.
- Założyli rodzinę.
- Żyli razem długo i szczęśliwie.
- Mieli dzieci.
„Czy świat ich rozłączał, a połączyła mogiła?”
- To zakochana para, niemogąca się pobrać z powodu różnic majątkowych.
- Uciekli i ukryli się w puszczy.
- Nie pozwolili na rozłączenie.
- Żyli razem i po śmierci zostali złożeni w jednym grobie, pozostali na zawsze nierozłączni.
„Jak żyli?”
- Ciężko pracowali fizycznie.
- Stworzyli osadę.
- Samodzielnie uprawiali pola.
- Połączyła ich ogromna miłość.
„Dlaczego, gdy umarli, tak na długo, na wieki, pozostali w sercach i pamięci ludzi?”
- Stylizacja historii o Janie i Cecylii na wzór biblijny (złotowłosa Cecylia kojarzy się z biblijną Ewą).
- Ich historia wprowadza bohaterów w wymiar mityczny, arkadyjski.
- Grób Jana i Cecylii jest przedmiotem kultu całej wsi.
- Przekazuje historię.
- Przypomina o ważnych wartościach, jak praca, miłość czy równość ludzi.
- Historia kochanków świadczy o ciągłości rodu.
- Przypomina o znaczeniu pracy w życiu człowieka i nadaje jej wymiar sakralny.
- Bohatyrowiczowie pamiętają o nich, ponieważ Jan i Cecylia są założycielami rodu.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c164-pozytywizm/nad-niemnem-powiesc-realistyczna-czy-tendencyjna-2
https://aleklasa.pl/liceum/praca-domowa-w-liceum/wypracowania-az-pozytywizmu/nad-niemnem-praca-domowa-2