Przygotuj referat na temat interpretacji najistotniejszych wątpliwości ludzkich (powstanie świata i śmierć człowieka) w różnych kulturach starożytnych.
Jak powstał świat?
Stworzenie świata w religiach politeistycznych jest o wiele bardziej skomplikowane niż w religiach mających jednego Boga. Wprost roi się tu od przeróżnych personifikacji, skomplikowanych powiązań rodzinnych, spisków i bratobójczych walk. Człowiek stworzony zostaje na podobieństwo bogów (lub Boga) najczęściej z gliny. W monoteistycznej religii judaistycznej jest inaczej: jeden Bóg tworzy świat, którym nie tylko włada, ale też roztacza nad nim opiekę. Ważnym elementem kosmogonii, czyli historii o powstaniu świata, jest walka, którą toczy Bóg z jakąś wcześniejszą siłą. U hebrajczyków Jahwe na początku słowem pokonuje ciemność, mówiąc: „Niechaj się stanie światłość”. U Greków Kronos, czyli Czas, oddziela Niebo od Ziemi.
- W religii Babilonu
Tu stworzenie świata jest najbardziej dramatyczne. Opisane zostało w poemacie kosmogonicznym pod tytułem Enuma elisz. Na początku była woda, a dokładnie dwa bóstwa wodne: Tiamat i Apsu. Zrodzone z ich związku dzieci bardzo nie podobały się bogowi Apsu i postanowił je zabić. Tiamat jednakże uknuła przeciwko niemu spisek i doprowadziła do jego śmierci. Naczelnym bogiem wód zostaje Ea – morderca Apsu. Pozostały przy życiu syn Apsu, Marduk, postanawia zemścić się na Tiamat za to, że pozwoliła zabić jego ojca. Wyzywa ją na pojedynek, który wygrywa. Z przeciętego na pół ciała Tiamat Marduk tworzy świat – z jednej połowy niebo, z drugiej ziemię.
- W religii hebrajczyków
Stworzeniu świata poświęcona jest pierwsza księga Biblii, Księga Rodzaju (Genesis). Mówi ona, że stworzenie trwało sześć dni. Pierwszego dnia Bóg stworzył z chaosu niebo i ziemię, oddzielił światłość od ciemności i wody na górze od wód na dole. Drugiego dnia Stwórca oddzielił wody od lądu i zapłodnił ziemię, aby rodziła zielone trawy i drzewa. Trzeciego dnia Bóg oddzielił dzień od nocy, stworzył gwiazdy i słońce. Czwartego dnia stworzył wszelkie zwierzęta powietrzne i morskie. Piątego i szóstego dnia Bóg tchnął życie w zwierzęta lądowe oraz stworzył na swoje podobieństwo człowieka, aby panował nad zwierzętami. Siódmego dnia Bóg odpoczywał.
- W mitologii greckiej
Informacje na temat stworzenia świata podaje Hezjod w swoim poemacie Teogonia. Na początku był Chaos, a właściwie: było chaos, bo w grece „chaos” jest rodzaju nijakiego. Potem pojawiają się u Hezjoda: Gaja – Ziemia oraz Eros – czyli Miłość. Z Chaosu powstała Noc i Mrok, a z ich związku narodził się Dzień. Z Gai narodził się Uranos, czyli Niebo. Z nim Gaja spłodziła między innymi tytanów, cyklopów i sturękich. Uranos całe swoje potomstwo ukrywał we wnętrzu ziemi, w Tartarze. Gaja wraz z tytanem Kronosem uknuła przeciw Uranosowi spisek: kiedy ten zbliżył się do niej, Kronos go wykastrował. W ten sposób oddzieliło się niebo od ziemi. Kronos zostaje władcą świata, swoje potomstwo, spłodzone z Reą, w obawie przed buntem połyka. Jego dziećmi są bogowie olimpijscy. Najmłodszemu z nich, Zeusowi, udaje się podstępem pokonać Kronosa i zdobyć tron. Dzieli się z braćmi władzą nad światem: Hadesowi przypada podziemie, Posejdonowi morze, jemu samemu zaś niebo oraz władza nad bogami i ludźmi.
Co z człowiekiem po śmierci?
Wizja zaświatów w religiach starożytnych jest raczej ponura, mało zachęcająca. Znikome życie człowieka szybko kończy się na ziemi i zaświaty stają się jego przedłużeniem: po śmierci ludzie schodzą pod ziemię, do krainy umarłych. Życie pośmiertne nie różni się bardzo od tego na ziemi – zmarli są często wyposażani w przedmioty, które były im potrzebne za życia: pieniądze, broń, ciepłe ubrania, jedzenie. W religiach starożytnych, w przeciwieństwie do chrześcijaństwa, nie ma tak wyraźnego podziału na rajską „górę” i piekielny „dół”. Zejście pod ziemię nie jest równoznaczne z karą. Kraina podziemna przeznaczona jest dla wszystkich prawie śmiertelników. W mitologii greckiej podziemie zwane jest Hadesem. Zmarli snują się tam niczym cienie, nie pamiętając nic ze swego ziemskiego życia. Z krainy zmarłych nie ma powrotu.
- W religii Babilonu
Tu znajdujemy najstraszniejszą wizję zaświatów. Wszyscy ludzie bez wyjątku są w niej śmiertelni. Uzyskanie szczęśliwej nieśmiertelności jest niemożliwe, nie udało się nawet herosowi Gilgameszowi. Krainy zmarłych, zwanej Kur, strzeże potworny Negral. Dusze ludzkie są tam karmione kurzem i błotem, niektóre przez całą wieczność wiszą bez czucia na metalowych hakach. Do Kur dostają się nawet bogowie, i nawet dla nich nie ma ratunku…
- W Egipcie
Egipcjanie wierzyli, że śmierć nie dosięga człowieka, dopóki istnieje więź pomiędzy jego duszą a ciałem. Dlatego też w starożytnym Egipcie ciała zmarłych mumifikowano. Mumifikacja trwała siedemdziesiąt dni, polegała na usunięciu przez nos mózgu i osuszeniu ciała. W obawie przed profanacją zwłok możnowładcy egipscy budowali specjalne komory na sarkofagi skrywające mumię. Najbardziej monumentalne przykłady takich „sejfów” to piramidy. Według wierzeń egipskich życie wieczne w krainie szczęśliwości, którą władał Ozyrys, przysługiwało tylko sprawiedliwym. Sprawdzianem było ważenie serca lub duszy. Dusza musiała ważyć przynajmniej tyle co strusie pióro – symbol sprawiedliwości.
- W religii hebrajczyków
Jak mówi święta księga, Biblia, śmiertelność człowieka jest wynikiem grzechu pierwszych ludzi: Adama i Ewy. To za sprawą grzechu pierworodnego człowiek jest skazany na krótkie i pełne znoju życie zakończone śmiercią. Teksty biblijne podkreślają błahość ludzkiej kondycji: „Prochem jesteś i w proch się obrócisz!” – mówi Księga Rodzaju. Śmierć jest dla człowieka przerwaniem łączności z Bogiem. Zmarły schodzi do mrocznej, przerażającej krainy zwanej Szeol, którą nie rządzi już Jahwe. Izraelici nie tracą jednak wiary: wierzą w potęgę Stwórcy, w jego moc, która może wyrwać ich z Szeolu.
- W mitologii greckiej
Tu zmarli udają się do Hadesu. Krainą tą włada brat Zeusa, Hades, i jego żona Persefona. Dosyć dobrze znamy drogę, jaką według mitologii greckiej musiał przebyć zmarły, aby dostać się do podziemia. Najpierw mijał Cerbera, straszliwego psa o trzech głowach. Cerber witał zmarłych przyjaźnie: łasił się i merdał ogonem. Swoje prawdziwe oblicze ukazywał dopiero wtedy, gdy ktoś chciał opuścić Hades. Po ominięciu Cerbera zmarły dochodził do rzeki Styks, przez którą musi się przeprawić. Pomagał mu w tym, za odpowiednią opłatą, przewoźnik Charon – zmarli musieli więc być wcześniej wyposażeni w pieniądz dla Charona. Stąd wzięła się tradycja wkładania zmarłemu do ust srebrnej monety.
.
Jak pisać referat?
Referat właściwie wygłasza się, nie pisze. Możesz więc śmiało po prostu przygotować konspekt, na który złożą się punkty – kolejne zagadnienia, które chcesz omówić. Dla ułatwienia sobie występu, zaopatrz punkty notatkami:
Tu powiedzieć o…
Tu podać przykład…
Tu nie zapomnieć o…
Referat to sztuka wypowiedzi!
Używaj barwnych przykładów, pytań retorycznych, zwrotów do słuchaczy. Mów z emocją, ale nie przesadzaj – łzy i krzyki to za wiele. Wystrzegaj się beznamiętnego odczytania wcześniej napisanej pracy. Wszyscy usną – a ocena mierna.
Chaos
To pojęcie oznacza absolutny bezład, nieułożone kłębowisko materii. Chaos to siła, której zasadą jest brak jakichkolwiek zasad. Przeciwieństwem chaosu jest kosmos – materia poukładana. Chaos jest zaprzeczeniem świata stworzonego, lecz jednocześnie jest jego warunkiem – bo bez chaosu na początku nie byłoby żadnego świata. Chaos często jest utożsamiany z wodą, i dlatego wodzie przypisuje się właściwości zarazem niszczące (woda to potop), jak i tworzące (bez wody nie ma życia).
Użyj terminów:
- Eschatologia
Tym słowem określa się naukę każdej religii o sprawach ostatecznych. Eschatologia mówi o tym, co się dzieje z człowiekiem po śmierci, jak wygląda kraina zmarłych oraz jakie kary i nagrody czekają śmiertelników.
- Metempsychoza
Termin ten oznacza po prostu wędrówkę dusz. Wierzyły w nią szczególnie starożytne bractwa pitagorejczyków (od Pitagorasa) i orfików. Członkowie tych bractw uważali, że dusza człowieka nigdy nie umiera – przechodzi przez wiele postaci, wciela się w różne istoty. Wcielenie zależeć miało, oczywiście, od tego, jak kto żył. Dla tych najgorszych przeznaczone były powłoki żab, owadów, szczurów.
- Wyspy Szczęśliwe
Było to, wymieniane przez niektórych Greków, między innymi przez Platona, miejsce nagrody, kraina szczęścia dla tych, którzy żyli najlepiej. W innych źródłach kraina owa nazywana jest Elizjum. Warunkiem dostania się na Wyspy Szczęśliwe był pozytywny wynik sądu, który nad zmarłymi odbywali Minos i Radamantys, dwaj mityczni królowie. Mieli oni wagę, na której ważyły się wszystkie dobre i wszystkie złe uczynki człowieka.
Zobacz:
Jak Biblia przedstawia stworzenie świata? Biblijna kosmogonia.