Śmierć – odwieczny temat w kulturze. Jak interpretują ją mity? Jak filozofowie antyczni?
Wstęp 1
„Śmierć jest jedną z największych i jednocześnie najtrudniejszych do zrozumienia tajemnic ludzkiego istnienia.” Tak głosił Seneka, jego myśl wskazuje przyczynę, dla której ludzie od zawsze poszukiwali rozwiązania bolesnej zagadki. Odpowiedź na pytanie czym jest śmierć, co po niej – leży u źródeł wszystkich religii, trapi większość filozofów, jest tematem wszystkich mitologii świata.
Wstęp 2
Wisława Szymborska zamieszcza w wierszu Rehabilitacja wymowną refleksję: „Wiem, że kto umarł, ten umarł dokładnie”… To prawda, lecz mity mówią o ciągu dalszym.
Rozwinięcie
Mitologia stara się objaśnić świat przez nazwanie i zobrazowanie pojęć, również śmierci. Dlatego wszystko na ten temat jest tu dopowiedziane szczegółowo. Kiedy człowiek umiera, Charon obejmuje nad nim pieczę. Pod jego okiem, w jego łodzi trzeba przebyć Styks, by znaleźć się w krainie zmarłych – Hadesie. Podróż kosztuje obola (dlatego Grecy wkładali zmarłym pieniążek pod język). W Hadesie spotkać można tych, co już odeszli. Nikt z żywych nie przestąpił progu krainy zmarłych poza… Odyseuszem i Orfeuszem.
Filozofowie ujmują temat bardziej teoretycznie.
- Epikurejczycy głoszą, że właściwie… śmierci nie ma! Oto pogląd Epikura: Gdy my istniejemy – śmierć jest nieobecna, gdy tylko się pojawi – wtedy nas już nie ma. Człowiek więc nie doświadcza śmierci, przynajmniej bezpośrednio, śmierci własnej. Jest jednak jej świadkiem – obserwuje śmierć innych, łączy ją ze zjawiskiem upływu czasu.
- Stoicy głoszą, że wszelkie życie umiera, jest więc śmierć zdarzeniem naturalnym i naturalnie związanym z życiem. Jego cechą. Należy więc przyjąć ją ze spokojem i nie rozpaczać, żegnając bliskich. Trudna do zaakceptowania prawda. Łatwiej już słuchać Sokratesa, który postrzega śmierć jako sen, albo podróż do kraju nieśmiertelności, na spotkanie z tymi, którzy odeszli.
Filozofowie starają się wyjaśnić zjawisko śmierci po to, by człowiek wyzbył się lęku przed nią. Według Epikteta człowiek boi się śmierci, bo jej nie rozumie. Ten sam mędrzec wskazuje na fakt, że śmierć gwarantuje człowiekowi wolność, obronę swoich postaw – wszystko można ci odebrać, ale nie duszę… Śmierć wieńczy życie, dlatego czyni je twórczym, człowiek dąży do nadania mu sensu…
Zakończenie
I filozofie, i mity, i religie dążą do wyjaśnienia zjawiska, nazwania i zaakceptowania. A mimo to nieunikniona, istniejąca ponad czasem, jedna dla wszystkich ludzi – śmierć budzi lęk, ból, bo zawsze oznacza rozstanie i wielką niewiadomą.
Zobacz: