Gotyk, renesans, barok, klasycyzm, secesja – cechy charakterystyczne, style i przykłady zabytków sztuki.

Uwaga! To nie jest pytanie o „charakterystykę epok literackich”. Nie trzeba zatem podawać granic czasowych i cech całego średniowiecza, nie trzeba wymieniać dzieł literackich ani nazwisk pisarzy – jeśli już to raczej malarzy, rzeźbiarzy, architektów.

Oto pokrótce fakty, które w odpowiedzi powinniście wymienić:

Gotyk

jeden z dwu głównych stylów w architekturze i sztuce średniowiecza. Dotyczy późnego średniowiecza, wypiera styl romański.

Cechy:

  • w architekturze:
    wertykalne, strzeliste budowle o wielkich witrażowych oknach. Ponadto: łuki przyporowe, sklepienia żebrowe, filary dające wrażenie lekkości gmachu.
  • W plastyce:
    tematyka religijna, naturalne postaci ludzkie w rzeźbie, rozkwit witrażownictwa i malarstwo tablicowe (kompozycje ołtarzy)
  • Przykłady zabytków
    Wspaniałe katedry w Chartres, Amiens, Reims, Magdeburgu, Mediolanie, Pradze.
    W Polsce: Kościół Mariacki w Krakowie, zamek krzyżacki w Malborku, katedra w Łowiczu, Katedra Mariacka w Gdańsku i Gnieźnie, a także ołtarz Wita Stwosza w Krakowie.
    Ciekawostka: gotyk w architekturze nie przyjął się we Włoszech! Zbyt silnie były tam tradycje starożytne.
  • Najważniejsi malarze:
    • Jan van Eyck,
    • Rogier van de Weyden,
    • Hans Memling,
    • Giotto.

Renesans

Epoka w historii literatury i sztuki obejmująca z grubsza wiek XVI.

Cechy:

  • harmonia, uporządkowanie, powrót do reguł starożytności (idealne piękno antyku, odnowień doskonałości sztuki, proporcje, klarowna kompozycja). Naśladowanie doskonałości natury w przedstawieniu ciała ludzkiego, w malarstwie pejzażowym itd.
  • Przykłady zabytków
    W architekturze:
    Rozwój budownictwa mieszczańskiego, pałace miejskie również kościoły budowane według wzorców antycznych: łuk triumfalny, arkady, portyk kolumnowy z trójkątnym tympanonem itd. Bazylika św. Piotra w Rzymie Pałac Strozzich we Florencji, Renesansowa przebudowa Wawelu w Krakowie (Kaplica Zygmuntowska) Ratusz w Poznaniu. Zamki: Baranów, Krasiczyn, Wiśnicz.
  • Wielcy architekci:
    • Donato Bramante,
    • Rafael, Michał Anioł.
  • Wielcy malarze:
    • Sandro Botticelli,
    • Donatello,
    • Tycjan,
    • Rafael Santi,
    • Leonardo da Vinci.

Barok

Epoka w historii literatury i sztuki (wiek XVII).

Cechy:

  • dysharmonia, ekspresja uczuć, iluzjonizm, ukierunkowanie na efekt, zaskoczenie odbiorcy, konceptyzm, epatowanie brzydotą, bogactwo formy i ornamentyki. Różnorodność stylów w różnych ośrodkach Europy:
    • Barok ekspresyjny (Włochy, Hiszpania)
    • Klasycyzm barokowy (Francja, Anglia)
    • Realizm barokowy (mieszczańska kultura Holandii
    • Manieryzm – faza przejściowa między renesansem a barokiem
    • Rokoko – ostatnia faza baroku (styl Ludwika XV) – centralne pojęcie: piękno
  • Przykłady zabytków z architektury świeckiej
    Wersal we Francji Schönbrunn w Austrii
    W Polsce:
    Lubiąż, Wilanów, Pałac Branickich w Białymstoku
    Rzeźba:
    Giovanni Lorenzo Bernini– Ekstaza św. Teresy
  • Wielcy malarze:
    • Rembrandt van Rijn,
    • Antoon van Dyck,
    • Peter Rubens,
    • El Greco,
    • Diego Velázquez,
    • Coravaggio.
  • Uwaga!
    Cechy typowo polskie:
    – architektura dworku polskiego
    – sarmatyzm
    Malarstwo: portret sarmacki, portret trumienny
  • Uwaga! Porównanie
    Renesans
    • linearność
    • płaskość
    • jasność
    • harmonia
    • forma zamknięta
    • mimetyzmBarok
    • malarskość
    • głębia
    • niejsaność
    • niepokój
    • forma otwarta
    • ekspresja

Klasycyzm

najważniejszy kierunek w literaturze i sztuce XVIII wieku – zwany też neoklasycyzmem, dla odróżnienia od klasycyzmu jako nurtu trwającego od starożytności poprzez renesans i wiek XVII
Uwaga!
W obrębie klasycyzmu można wyróżnić style powiązane z aktualnie panującymi władcami Np. we Francji styl Ludwika XVI, w Polsce – czasy Stanisławowskie (styl Stanisława Augusta)

Cechy:

  • Powrót do ideałów antyku. Dążenie do harmonii, ładu symetrii.
  • Racjonalizm, krytycyzm, empiryzm w filozofii epoki spokój, prostota, ład
    Zabytki – sztuki
    Moda na architekturę antyczną w budowlach świeckich i sakralnych:

• Petit Trianon w Wersalu
• Łuk triumfalny w Paryżu
• Brama Brandenburska w Polsce:
• Fasada Kościoła Karmelitów w Warszawie
• Łazienki, wnętrze Zamku Królewskiego, Belweder, Teatr Wielki w Warszawie.

  • Malarze:
    • Francisco de Goya,
    • Jacques – Luis David,
    • Jean Ingres,
    • Canaletto,
    • Marcello Bacciarelli.

Secesja

styl w architekturze i sztuce końca XIX wieku, odcinający się od akademizmu i historycyzmu głównych nurtów stulecia. Wyraża się nie tylko w malarstwie i architekturze, lecz w sztukach użytkowych – walczy o podniesienie ich rangi.

Cechy:

  • asymetria, motywy roślinne, wertykalizm, jasne, płynne barwy, giętka linia, dekoracyjność. Inspiracja sztuką dalekiego wschodu.
  • Zwrot do świata natury; symboliczna wymowa kwiatów, żywioł ognia i wody, ptactwo, motyle, ważki, węże – z fauny. Postać ludzka – smukła, długowłosa kobieta.
    Przykłady
    Secesja jest jednym z głównych stylów Młodej Polski. Najlepsze przykłady to plastyczne dzieła Stanisława Wyspiańskiego (witraże, malarstwo, grafika) Józef Mehoffera.
    W 1900 r. secesja opanowała paryską Wystawę Światową.