Na czym polega nowatorstwo i specyficzny charakter dramatów Stanisława Ignacego Witkiewicza?
Dramaty Witkacego
- W małym dworku – dramat, którego zasadniczym celem było skompromitowanie dramatu realistycznego. Widmo zabitej przez zazdrosnego męża żony uczestniczy w życiu rodzinnym.
- Mątwy – bohaterami są niespełniony malarz i odrzucony filozof. Bardzo ironiczne.
- Szewcy – groteskowy obraz cywilizacji
Czysta Forma
Niektórzy badacze twierdzą, że bardzo łatwo wytłumaczyć teorię Czystej Formy, inni – że to prawie niemożliwe. Witkacy uważał, że jego sztuki są dążeniem do niej, ale na pewno nie można ich nazwać realizacją jej założeń. Teorię Czystej Formy tłumaczy Jan Błoński:
Czysta Forma to taki układ składników dzieła dźwięków w muzyce, barw i form w malarstwie, który zapewnia i twórcy, i odbiorcy odczucie jedności w wielości. Mianowicie: po pierwsze odczucie koniecznego, chociaż intelektualnie niewytłumaczalnego poczucia związku wszystkich elementów dzieła; po drugie zaś – niepojętego, ale niewątpliwego związku danej osobowości (…) z całokształtem świata, przepływającego swą mnogością w nieskończoność.
Skojarz
Z teatrem okrucieństwa od razu skojarz nazwisko Antonina Artauda, jednego z twórców Wielkiej Reformy Teatru.
Witkacy o teatrze
- Artysta nie powinien przejmować się tym, ze treść jego sztuki może wydawać się dziwaczna i daleka od prawdopodobieństwa życiowego.
- Scena rządzi się innymi prawami niż życie, dlatego nie trzeba dbać, by poszczególne fakty i zdarzenia układały się w ciąg przyczynowo -skutkowy.• Zadaniem teatru jest (…) wprowadzenie widza w stan wyjątkowy, który nie może być osiągnięty tak łatwo w przepływaniu dnia codziennego w swej czystej formie, stan uczuciowego pojmowania Tajemnicy Istnienia.
Jak zacząć?
Kilkoma słowami o wyjątkowości Witkacego.
Przykład
Do dziś twórczość Witkacego budzi zainteresowanie badaczy i „niefachowych” czytelników. Za życia jego dzieła nie były przyjmowane dobrze – można powiedzieć, że był odrzucony przez swoją epokę i współczesnych mu ludzi. I dzisiaj jego dzieło stanowi prawdziwą zagadkę interpretacyjną.
Co w rozwinięciu?
- Koniecznie wspomnij o teorii Czystej Formy, absurdzie i grotesce, teatrze okrucieństwa i teatrze filozoficznym.
- Wymień charakterystyczne cechy teatru Witkacego. Zauważ, że do jego teatru nawiązuje wielu współczesnych twórców. Bez Witkiewicza trudno sobie wyobrazić współczesny dramat.
Groteska i absurd
To bardzo ważne elementy sztuk Witkacego, bez których trudno sobie wyobrazić jego teatr. Groteska jest obecna w didaskaliach, opisach postaci oraz ich charakterystycznych nazwiskach. Nie bez znaczenia jest także absurd. Fabuła sztuk Witkacego zmierza zwykle do spotęgowania absurdu. Absurdalne są wysiłki bohaterów, ich reakcje i relacje z innymi postaciami.
Bardzo często pojawiają się elementy parodii, parodiowani są wielcy, uznani twórcy teatralni i różne typy dramatu. Np. W małym dworku to parodia dramatu realistycznego, a także dramatów Tadeusza Rittnera (podobny tytuł sztuki Witkacego), Augusta Strindberga (wątpliwości co do ojcostwa), Gabrieli Zapolskiej (perwersyjne dziewczynki) oraz Williama Szekspira (finał pełen trupów).
Okrucieństwo
Bohaterowie sztuk Witkacego na ogół zadręczają się wzajemnie. Wszystkie więzi międzyludzkie są wynaturzone i porażające okrucieństwem. Zdaniem Witkacego tylko w ten sposób można było wstrząsnąć coraz mniej wrażliwą publicznością. Pojawiają się także wyrafinowane tortury fizyczne i całe mnóstwo mąk psychicznych.
Filozofia
Bohaterowie dyskutują o filozofii, a ze sceny często padają nazwiska znanych filozofów
Wielu twórców próbowało naśladować Witkacego, głównie w tym, ze zupełnie odrzucali prawdopodobieństwo życiowe, kreowali absurdalne sytuacje, wprowadzali groteskowych, odrealnionych bohaterów pojawiających się w najmniej spodziewanych momentach i nie wiadomo po co. Nie tędy jednak droga. W ten sposób mogli rozbawić widza, zdenerwować go, zaciekawić itd., ale nie zbliżyć go do Tajemnicy Istnienia!
Jak zakończyć?
Oryginalnie, słowami, które dowiodą w niemanifestacyjny sposób, że znasz nie tylko twórczość, ale i biografię Witkacego.
Przykład
Teatr Witkacego w gruncie rzeczy przypominał jego życie. Wielbiciel Tajemnicy Istnienia i Czystej Formy lubił bawić się w teatr: urządzał „realistyczne” mistyfikacje, trzeźwo roztrząsał właściwości narkotyków, inscenizował komedie między znajomymi i potrafił być bardzo okrutny. Trudno powiedzieć, czy to życie twórcy były „paliwem” jego teatru, czy może odwrotnie – twórczość teatralna rzutowała na jego życie.
Witkacy o teatrze
- Artysta nie powinien przejmować się tym, ze treść jego sztuki może wydawać się dziwaczna i daleka od prawdopodobieństwa życiowego.
- Scena rządzi się innymi prawami niż życie, dlatego nie trzeba dbać, by poszczególne fakty i zdarzenia układały się w ciąg przyczynowo-skutkowy.
- Zadaniem teatru jest (…) wprowadzenie widza w stan wyjątkowy, który nie może być osiągnięty tak łatwo w przepływaniu dnia codziennego w swej czystej formie, stan uczuciowego pojmowania Tajemnicy Istnienia.
Zobacz: