W jakich utworach literackich XX wieku możesz odnaleźć inspiracje franciszkańskie?
Pracę taką wypada rozpocząć od charakterystyki nurtu zwanego franciszkanizmem. Możesz go określić jako tendencje obecne w literaturze dwudziestowiecznej, a nawiązujące do idei głoszonych przez świętego Franciszka z Asyżu. Franciszkanizm łączy się z afirmacją świata, umiłowaniem natury jako sposobu przejawiania się Boga oraz z pochwałą prostoty życia i myślenia. Bohater literacki nurtu franciszkańskiego jest człowiekiem prostolinijnym, religijnym w nieco dziecinny i intuicyjny sposób. Potrafi cieszyć się każdą drobnostką dnia codziennego.
- Przytocz interpretację wybranego fragmentu Księgi ubogich Jana Kasprowicza (Młoda Polska). Podmiot liryczny za wartość uznaje „ubóstwo ducha”, które wynika niejako z przyjętego świadomie stylu życia – bytowania wśród skromnej, surowej przyrody podhalańskiej. Podkreśla zarazem, że choć „nie ma tu nic szczególnego”, to właśnie prości ludzie są najszczęśliwsi, gdyż przebywają najbliżej Boga i prawdy o życiu, nie kłopocząc się zbędnymi ambicjami i nie wdając się w intelektualne rozważania.
- Wiersz Leopolda Staffa Przedśpiew – łączy cechy postawy stoickiej, epikurejskiej i chrześcijańskiego franciszkanizmu. Staff przyjmuje postawę przeciętnego, szarego człowieka i okazuje aprobatę dla jego życiowej mądrości, nabywanej nie przez wiedzę książkową, ale przez codzienne doświadczenie. Człowiek ten potrafi pogodzić się z rzeczywistością, uznaje, że jej istotą jest zarówno radość, jak i cierpienie. Potrafi być „pogodny mądrym smutkiem i wprawny w cierpieniu”. Jest to swoista sakralizacja rzeczywistości. Wewnętrzna pokora i radość, pogoda ducha wynika z akceptacji pozytywnych i negatywnych przejawów życia.
- Współcześnie nawiązuje do inspiracji franciszkańskich poezja księdza Jana Twardowskiego. Człowiek w jego wierszach jest tylko jednym z elementów konstrukcji świata i kosmosu, wszelkie inne stworzenia, rośliny i zwierzęta są jego braćmi w istnieniu. Dlatego też kontemplacja przyrody pozwala lepiej poznać Boga w sobie i w całej naturze, prowadzi do postawy głębokiej pokory wobec tajemnicy stworzenia. Duchowy franciszkanizm uczy dostrzegania wartości świata w jego najdrobniejszym aspekcie, co widać na przykład w wierszu Mrówko ważko biedronko. Każdy przejaw istnienia jest swoistym cudem, który wymyka się poznaniu rozumowemu, ale za to można doświadczyć przezeń pełni istnienia w wymiarze duchowym – „biedronko nad którą zamyśliłby się/ nawet papież z policzkiem na ręku”.
- Zastanów się nad przyczynami popularności postawy franciszkańskiej w tak odmiennych epokach, jak Młoda Polska i współczesność – może w obliczu przyspieszenia cywilizacyjnego i stechnicyzowanej kultury pozbawionej aspektów duchowych franciszkanizm jest potrzebą serca, podświadomie tęsknimy do prostej wiary i afirmacji życia, nieskażonej wątpliwościami?
Zobacz: