Jaki obraz świata wyłania się z bajek Ignacego Krasickiego?

Jaki obraz świata wyłania się z bajek Ignacego Krasickiego?

Odpowiedź na zawarte w nim pytanie jest tylko jedna: smutny i ponury. Aby uzasadnić tę tezę, musisz przywołać wybrane bajki. Ten temat dość wnikliwie sprawdza więc Twoją znajomość twórczości Ignacego Krasickiego.

Forma pracy
Jeśli we wstępie przyjmiesz założenie, że z wesołych bajek wyłania się gorzki obraz świata, przekonasz się, że doskonale do realizacji tego zagadnienia nadaje się forma rozprawki. Swoje założenie popierasz argumentami (pamiętaj o jak największej liczbie przykładów!), w zakończeniu podkreślasz słuszność przyjętego założenia – i rozprawka gotowa.

Założenia pracy:
W jaki sposób spełniali idee reformatorskie twórcy:

• teatru
• poezji
• powieści
• publicystyki

Wypowiedź według problemów wymagających naprawy:

• sarmatyzm – jego złe skutki
• nierówne prawo
• dziedziczność tronu
• przekupstwo urzędników
• ciemnota społeczeństwa
• słabość oświaty

 

Wstęp

Przykład 1

Z wesołych bajek Ignacego Krasickiego wyłania się smutny, niemal przerażający obraz świata. Rzeczywistość w nich ukazana nie wygląda najlepiej – światem rządzi prawo silniejszego, zwyciężają brutalni i cyniczni.

Przykład 2

„Sztuka to wielkie ucho i wielkie oko świata; słyszy i widzi – i ma zawstydzać, drażnić, budzić sumienie”. Tak twierdził Joseph Conrad. W przypadku Krasickiego rolę tę spełniają bajki!

Rozwinięcie

Dużo przykładów, może kilka cytatów. Temat jest dobrą okazją do zaprezentowania ogólnej wiedzy na temat bajek (ich pochodzenia, charakteru itd.). Niektóre z nich zawierają krytykę współczesnych autorowi stosunków społecznych i politycznych, inne mają wymiar bardziej uniwersalny.

W bajkach ujawniała się nie tylko postawa moralisty, ale także pesymizm i zwątpienie człowieka, który widział upadek swojego kraju, pychę i głupotę szlachty, upodlenie chłopów, był świadkiem przemocy możnych wobec biednych.

Można je podzielić na dwie grupy: bajki zawierające krytykę współczesności i bajki filozoficzne, o ponadczasowym, wiecznie aktualnym przesłaniu.

W utworach Krasickiego łatwo zaobserwować prawa rządzące światem:

• Jagnię i wilcy – można znaleźć łatwe i wygodne uzasadnienie, by posłużyć się przemocą; słabi muszą doświadczać przemocy właśnie dlatego, że są słabi.

• Dobroczynność – „Chwaliła owca wilka, że był dobroczynny; / Lis to słysząc spytał ją: »W czymże tak uczynny?« / »I bardzo – rzecze owca – niewiele on prag­nie. / Moderat! Mógł mnie zjeść, zjadł mi tylko jagnię«”. Widzimy, że pojęcie dobrego serca zostało tu przedstawione w wynaturzonej formie. Poeta krytykuje nie tylko „dobroczynnych”, ale i głupotę doświadczających tego „dobra”.

• Dwaj malarze – utalentowany artysta klepał biedę i miał bardzo mało zamówień. Jego pozbawiony talentu kolega mało i źle robił, więcej jednak zyskał. Przyczyna tej niesprawiedliwości? Lepszy malarz unikał pochlebstwa i nie ukazywał pozujących mu ludzi jako piękniejszych, niż są w rzeczywistości. Drugi malarz bez skrupułów wykorzystywał ludzką próżność i dlatego zarabiał bardzo dobrze.

• Ptaszki w klatce – refleksje nad wolnością i nad tym, jaką cenę warto za nią zapłacić. Ta bajka była bardzo aktualna w związku z sytuacją polityczną Polski. Bohaterami utworu są dwa czyżyki. Starszy ptaszek tęskni za wolnością, wzdycha i jest przygnębiony. Młodszy szczerze mu się dziwi: przecież w klatce ma zapewnione dobre jedzenie i wszystkie inne wygody, a na wolności jego los jest niepewny.

Refleksje filozoficzne o charakterze ponadczasowym

• Żółw i mysz – myszka żałuje żółwia, który musi swój dom dźwigać na własnym grzbiecie. Żółw odpowiada, że wprawdzie jego dom nie jest wspaniały, ale własny. Morał? Cieszmy się tym, co mamy. Nie warto pragnąć rzeczy niemożliwych; zadowalajmy się tym, co jesteśmy w stanie zdobyć, albo tym, co mamy.

• Filozof – tytułowy bohater bajki nie wierzył w Boga, śmiał się z wszystkich świętych. Gdy poważnie zachorował, uwierzył nawet w upiory! Bajka pokazuje, że ludzie nie są stali w swych poglądach i często popadają ze skrajności w skrajność. Są gotowi radykalnie zmienić przekonania, gdy wymagają tego okoliczności lub… ze strachu.

• Dewotka – pobożna pani odmawiająca pacierze zauważyła jakąś niezręczność służącej. Nie przerywając modlitwy, zaczęła bić dziewczynę. Dwulicowość i obłuda to problem nie tylko tamtych czasów.

• Pan i pies – pies szczekał całą noc, by odstraszyć złodzieja, ale został za to obity
  – obudził przecież pana. Następnej nocy zwierzę siedziało więc cicho, nie zwracając uwagi na złodzieja plądrującego dom. I też zostało obite – tym razem za to, że nie wszczęło alarmu! Jak widzimy, nasze dobre chęci i dobre uczynki mogą być rozmaicie interpretowane. Postępując właś­ciwie, nie zawsze spotkamy się z uznaniem.

• Szczur i kot – szczur siedzący na ołtarzu chwalił się: „Mnie to kadzą”. Zakrztusił się jednak dymem z kadzideł i nie zauważył zbliżającego się kota, który go porwał i udusił. Przekonanie o własnej wyższości, próżność, lekceważenie otoczenia mogą mieć okropne skutki.

Zakończenie

Podkreśl, że świat ukazany w bajkach Krasickiego to nieprzyjazne człowiekowi miejsce, w którym rządzą okrutne prawa.

Bezlitosne prawa rządzące światem, triumf cwaniactwa i siły, wykorzystywanie słabych i naiwnych to nadal aktualny obraz świata. Okazuje się, że mechanizmy władzy i ludzkie wady wcale nie zmieniły się od czasów Ignacego Krasickiego.

 

Zapamiętaj!

Bajki Ignacego Krasickiego
Bajki zawarte są w dwóch zbiorach. Bajki i przypowieści (zawierające 107 utworów) zostały wydane w 1779 rok, zaś Bajki nowe, zawierające 72 utwory, zostały wydane już po śmierci autora, w 1802 roku.

Krasicki uważany jest za mistrza bajki epigramatycznej; krótkiej i „esencjonalnej”, składającą się z kilku wersów (taki typ bajki to tzw. bajka ezopowa). Zdarzają się, oczywiście, utwory dłuższe, choć preferowaną przez niego formą pozostają bajki epigramatyczne. Z kolei inny twórca bajek, Stanisław Trembecki, upodobał sobie bajki narracyjne – dłuższe, rozbudowane scenki z dialogami, wzięte z La Fontaine’a.

Związki bajek z satyrami
Związki między bajkami i satyrami można dość łatwo zauważyć. Łączy je postawa moralistyczna autora. W satyrach Krasicki tworzył karykaturalne portrety ludzi, demaskował ich wady, odsłaniał źródło zła. Bajki są o wiele bardziej ponadczasowe; zawarte są w nich uogólnienia i refleksje filozoficzne. Ponieważ w bajkach występowały na ogół zwierzęta, można było pozwolić sobie na więcej – pokazać niesprawiedliwe prawa.

Konstrukcja bajek
Często konstrukcja bajek opiera się na zestawieniach kontrastowych cech lub par: mądry – głupi, przebiegły – naiwny, silny – słaby, pracowity – leniwy, skromny – próżny.

Nauka w bajkach

• zwierzęta są alegoriami postaw ludzkich (np. lis – spryt, mrówka – pracowitość, owca – naiwność, wilk – okrucieństwo);

• ukazane są śmieszne sytuacje – np. cierpiący filozof, deklarujący się jako ateista, w cierpieniu uwierzył nie tylko w Boga, ale i w upiory (Filozof);

• zawierają morał lub puentę, np.
  • Niech się miary trzymają i starzy, i młodzi:
    I ostrożność zbyteczna częstokroć zawodzi (Groch przy drodze),
  • Zawżdy znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie (Jagnię i wilcy);

• zawierają sumę wiedzy bajkopisarza o świecie i ludziach.

 

Zobacz:

Bajki Krasickiego – przegląd

 

BAJKI Ignacego Krasickiego

Scharakteryzuj pisarstwo Ignacego Krasickiego – gatunki, tematy, bohaterowie.

Podaj podstawowe cechy bajki

Ignacy Krasicki – twórca gorzki czy śmieszny? Jakie dostrzegasz walory twórczości Ignacego Krasickiego?

Bajki Krasickiego – przegląd

Bajki i satyry Krasickiego

Ignacy Krasicki – Bajki