Czy pieśń Czego chcesz od nas, Panie za Twe hojne dary? można uznać za manifest renesansowy?
Wstęp I
- Hymn („Czego chcesz od nas, Panie…”) z pewnością można uznać za manifest renesansowy, manifest renesansowego światopoglądu. W tym utworze znajdziemy przekonanie o godności i wielkości człowieka, jego harmonijnemu współistnieniu z innymi i ze światem, zachwyt nad pięknem świata, przekonanie o dobroci Boga i Jego opiece nad człowiekiem, a w końcu koncepcję Boga – największego artysty (deus artifex).
Wstęp II
- Jerzy Ziomek, wybitny znawca twórczości mistrza z Czarnolasu, określił z kolei ten wiersz „manifestem humanistycznej religijności”. W „Czego chcesz od nas, Panie…” mamy do czynienia z pochwałą piękna, harmonii i wspaniałości świata, zaś Bóg jest wielbiony poprzez to, co stworzył.
Rozwinięcie
Główną myślą tej pieśni jest pochwała Boga, wyrażenie Mu wdzięczności przez człowieka. Jest to pochwała Stwórcy przez pochwałę widzialnego świata. To także dzieło o artyście i jego dziele, o sztuce. Artystą – i to największym i najwspanialszym – jest tu Bóg, twórca dzieła pełnego harmonii i niezwykłego piękna.
W swoim utworze Kochanowski przedstawił świat jako dzieło sztuki pełne ładu i symetrii, poszukiwania doskonałych proporcji. Takie były cechy ówczesnej sztuki. I tak niebo jest dziełem nadludzkiego architekta, jest uhaftowane gwiazdami, ziemia jest symetryczna, czas dnia i nocy jest ściśle odmierzony – czyli zachowane zostają idealne proporcje.
Z koncepcją Boga- artysty (deus artifex) łączy się częste u poety ukazywanie roli Boga jako wielkiego budowniczego pięknego i doskonałego świata. Widać to doskonale np. w tym krótkim fragmencie:
Tyś Pan wszytkiego świata, Tyś niebo zbudował
I złotymi gwiazdami ślicznieś uhaftował.
Można wysunąć tezę, że piękno świata jako źródło czci Boga, czyli „powód” do oddawania Mu czci, pojawił się w twórczości Kochanowskiego nieraz. Jednak, jako poeta doctus, mistrz z Czarnolasu nie poprzestawał na samym zachwycie; obserwacja i kontemplacja natury prowadziła u niego (jak u wielu innych twórców renesansowych) do poruszenia problemów filozoficznych, światopoglądowych i moralnych.
Człowiek ukazany tu został jako cząstka przyrody, istota podlegająca jej powszechnym prawom, które ustanowił Bóg. Można powiedzieć, że ład przyrody najlepiej określa zasady postępowania człowieka – w myśl wielu renesansowych utworów, nie tylko Hymnu Kochanowskiego, ale także np. Żywotu człowieka poczciwego Mikołaja Reja.
Dla człowieka renesansu porządek świata natury stanowił gwarancję ładu w świecie spraw ludzkich, gwarancję nienaruszalności porządku moralnego i społecznego. W utworach Kochanowskiego i Reja horyzonty kosmiczne i rolnicze nieustannie się przeplatają (u Reja np. w Żywocie…, zaś u Kochanowskiego np. w Pieśni świętojańskiej o sobótce). Ład przyrody był źródłem dobrego samopoczucia ziemianina żyjącego na „wsi spokojnej, wsi wesołej” albo – szerzej – dobrego samopoczucia człowieka w ogóle.
Ludzie renesansu
wierzyli w opatrzność bożą, która utwierdzała i konstytuowała ład kosmosu i ład ziemskiego świata. Bóg w przekonaniu ludzi tej epoki kierował sprawami świata, obdarzał człowieka dobrodziejstwami, którym „nie masz miary” i które są wieczne jak ład natury. Optymizm Hymnu wynika z przekonania, że dobroć Boga trwać będzie zawsze („dobroć nigdy nie ustanie”), ale nie tylko – także na zaufaniu ludzkiemu rozumowi, przekonaniu o jego wartości. Hymn Kochanowskiego to nie tylko cześć oddana Bogu, ale i wyraz wiary w wielkie możliwości poznawcze człowieka; człowiek jest zdolny poznać harmonię świata, zrozumieć prawa, którymi ten świat jest rządzony przez Boga.
Zakończenie
Ta pieśń urzeka swoją harmonią i optymizmem. Jest jednym z najbardziej znanych utworów Jana Kochanowskiego. Poczucie bycia obdarowanym, a tym darem jest piękny świat, wyrazili w swoich utworach także późniejsi poeci, np. Wisława Szymborska w „Urodzinach”.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c230-wiersze/c304-analiza-wierszy/kochanowski-piesni
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/renesans/c127-renesans-w-polsce/jaka-filozofie-zawarl-jan-kochanowski-w-swoich-piesniach-omow-tematyke-i-budowe-piesni-kochanowskiego