Pan Tadeusz to utwór, który możesz wykorzystać przy realizacji następujących tematów:
• obraz raju utraconego
• motyw arkadii w literaturze
• obyczaje i obrzędy
• obraz Polski szlacheckiej
• obraz życia kresowego w literaturze
• motyw polskiego dworu
• motyw sztuki kulinarnej w literaturze
• natura jako temat literacki
• motyw pokory i skruchy
• motyw winy i ekspiacji
• zbrodniarze i pokutnicy w literaturze
• miłość w literaturze
• wątki komiczne w literaturze
• historia jako temat literacki
• spory i kłótnie tematem literackim
• postacie Rosjan w literaturze
• epopeje w literaturze
• postacie historyczne w literaturze
• motyw walki narodowowyzwoleńczej
• motyw i rola tańca w literaturze
Motyw polskiego dworu
Przykład tematu:
Na podstawie wybranych utworów przedstaw motyw dworu szlacheckiego w literaturze w konwencji serio i parodystycznie.
Podpowiadamy
Świetny temat do porównania. Zestaw ze sobą na przykład trzy różne wizerunki dworu, zwracając uwagę na konwencję artystyczną. Weź na przykład dwór w Soplicowie z Pana Tadeusza, Korczynie z Nad Niemnem i Bolimowie z Ferdydurke. Zauważ, to trzy różne konwencje: pierwsza idealizująca, druga realistyczno-satyryczna, trzecia groteskowa. Przedstawiając poszczególne obrazy, podkreśl różnice w sposobie kreacji postaci, zdarzeń, sytuacji.
Zauważ, wszystkie trzy utwory mają ze sobą wyraźny związek, zarówno Nad Niemnem, jak i Ferdydurke nawiązują bezpośrednio do dzieła Mickiewicza.
- Dwór Korczyńskich samym usytuowaniem pośród dzikiej puszczy, bezkresnych pól i łąk przypomina Mickiewiczowskie Soplicowo. Co więcej, bujna przyroda letnich miesięcy emanująca grą barw, zapachów i dźwięków urodą nie ustępuje tej z Soplicowa i sprawia wrażenie, że tak jak w poemacie Mickiewicza ziemska arkadia trwa nadal. Wyraźnie podkreśl tę analogię, zwracając jednocześnie uwagę na podstawową różnicę: dwór soplicowski oglądamy w pełnym rozkwicie, jego mieszkańcy chociaż mają swoje słabości, przedstawieni są ciepło, budzą sympatię. Benedykt Korczyński wciąż walczy o utrzymanie dworu i majątku. Niektórzy mieszkańcy (Emilia, Teresa) przedstawieni są w karykaturalnym świetle. Dopiero najmłodszy dziedzic Witold sprawi, że dwór zacznie spełniać funkcję edukacyjną wobec zaścianka, zniknie patriarchalizm dziedzica i władza jego przywileju.
- Zwróć również uwagę na bezpośrednie aluzyjne nawiązanie Ferdydurke do Pana Tadeusza: panienka z dworu Hurleckich ma na imię tak jak Mickiewiczowska Zosia, a panicz, czyli Gombrowiczowski Józio, przypomina Tadeusza, tyle że w wersji mocno groteskowej. Znów musi pojawić się w prezentacji pojęcie idealizacji czy mitologizacji w przypadku dworu w Soplicowie i groteski, deformacji, parodii w opisie dworu Hurleckich w Bolimowie. Przedstawiając dwór w Bolimowie, musisz nawiązać również do filozofii Gombrowicza, jego interpretacji kultury jako rekwizytorni gotowych wzorców. Zauważ – dwór dla Gombrowicza to pewien symbol – znak dawnego konserwatyzmu, przestrzeń, w której funkcjonują gotowe kostiumy kulturowe: panicza i panienki, pana i chama, cioteczki i wujaszka itp. Gombrowicz nie bawi się w realizm szczegółu, ale demaskuje mity kulturowe, obnażając tym samym ich nieautentyczność. Stąd biorą się groteska, parodia, absurd.
Motyw i rola tańca w literaturze
Przykład tematu:
Omów różne ujęcia motywu tańca, odwołując się do wybranych tekstów kultury.
Podpowiadamy
Temat niezwykle wdzięczny, a zarazem oryginalny. Porównaj ze sobą trzy obrazy: na przykład poloneza z Pana Tadeusza, chocholego tańca z Wesela i tanga z dramatu Mrożka. Zauważ, jest wspólna cecha, która je łączy: wszystkie trzy motywy występują w scenach finalnych utworów, stanowiąc mocny, końcowy akord. Możesz ten fakt zaznaczyć w swojej prezentacji, przedstawiając komisji kryterium doboru tekstów. Ponadto wszystkie trzy obrazy nie są jedynie elementem uatrakcyjnienia akcji, ale nośnikiem głębszych symbolicznych treści:
- Polonez – to symbol zgody narodowej, pojednania, wspólnoty ideałów. Otwiera optymistyczną perspektywę odzyskania niepodległości. Zwróć uwagę na tytuł ostatniej księgi Pana Tadeusza – Kochajmy się! – to coś znaczy!
- Chocholi taniec – lunatyczny taniec niewoli w rytm muzyki chochoła. Sygnalizuje niemoc polskiej inteligencji, niezdolność do czynu, pesymizm, inercję. Koło symbolizuje powtarzalność i zamknięcie – w kręgu polskich mitów, kompleksów, przywar, ograniczeń. Sugeruje niemożność zerwania z przeszłością, daje nikłą perspektywę na odzyskanie wolności.
- Tango – również symbol niemocy polskiej inteligencji, która po rewolucji 1956 roku nie potrafi się pozbierać. Taniec zwiastuje tutaj nadejście „rządów chama”, upadek wszelkich wartości. Etos inteligencki przegrywa przecież z prymitywną siłą. Zwróć również uwagę na powtarzalność figur w tangu. W tym także kryje się głębsza symbolika: parabolicznie ujęta powtarzalność mechanizmów historii, która od porządku demokratycznego przechodzi w stan chaosu porewolucyjnego, a następnie dyktatury i… znów koło historii powtarza swój bieg. Tango w dramacie Mrożka to obraz niezwykle nośny znaczeniowo, nie zapomnij, że jest on w jakimś sensie również parodią tańca chocholego.
Temat dotyczy nie tylko literatury, ale również innych tekstów kultury. Jeśli zdecydujesz się na te trzy obrazy, postaraj się, aby każdy z nich zestawić z jakimś przykładem pozaliterackim, ale wyraźnie korespondującym tematyką bądź sposobem ujęcia, wówczas prezentacja będzie spójna. Ciekawie wyglądałoby porównanie na przykład chocholego tańca z obrazem Jacka Malczewskiego Błędne koło, tanga z filmem Carlosa Saury Tango itp.
Zobacz: