Parenetyczny charakter utworów średniowiecznych.
Zacznij:
Oczywiście zdefiniuj pojęcie parenezy. Pokrótce przedstaw jej kulturotwórcze funkcje. Następnie podkreśl ogromną rolę tego zjawiska w literaturze średniowiecza.
Średniowieczna literatura parenetyczna
Rozwiń:
Omów podstawowe wzorce parenetyczne, ilustrując to przykładami tekstów:
- Rycerz – jego życie organizuje rycerski etos (pobożność, odwaga, honor, lojalność względem seniora feudalnego). Jest silny i prawy. Ideał: Roland, Lancelot.
- Władca – przede wszystkim winien być sprawiedliwy. Jest autorytetem z urodzenia, Pomazańcem Bożym, ale nie zwalnia go to z odpowiedzialności za poddanych. Ideał: król Artur, także Bolesław Chrobry w opisie Galla Anonima.
- Święty – może być (i na ogół jest) ascetą. Wówczas stara się zapomnieć o zwykłym życiu i materialnym świecie. Umartwiając się i poddając wyrzeczeniom, oddaje swą duszę Bogu. Ideał: św Aleksy. Inny charakter ma model franciszkański – tu istotny jest postulat ubóstwa, ale też umiłowania świata. Ideałem oczywiście św. Franciszek z Asyżu.
Zakończ:
Podkreśl, że literatura parenetyczna była popularna także w późniejszych epokach (choć raczej nie w XIX i XX wieku). Nawiąż do wzorca renesansowego ziemianina czy Sarmaty oświeconego.
Najważniejsze teksty:
- Legenda o św. Aleksym,
- Pieśń o Rolandzie,
- Kwiatki św. Franciszka,
- Opowieści o rycerzach Okrągłego Stołu,
- Kronika Galla Anonima.
Ważne pojęcia:
- Literatura parenetyczna – przedstawia wzorce osobowe określonej grupy społecznej w ujęciu autora. Parenetyczność może być zarówno podstawową, jak i drugorzędną funkcją tekstu literackiego.
- Etos – zespół wartości i zachowań odpowiadający danej grupie społecznej. W przypadku etosu rycerskiego składają się nań zarówno wartości – jak honor czy lojalność, jak i cała obyczajowość rycerska obejmująca zachowania dworskie, bitewne czy towarzyskie.