Ćwiczenie kształtujące umiejętność analizy i interpretacji tekstu na poziomie rozszerzonym.
Fragment 24
Gustaw Flaubert, Pani Bovary
[…] W istocie, obejrzała się wokół siebie, powoli, jak ktoś zbudzony ze snu; potem głosem wyraźnym poprosiła o lusterko i trwała tak przez chwilę pochylona nad nim, aż póki wielkie łzy nie spłynęły jej z oczu. Wtedy odrzuciła głowę w tył i z westchnieniem opadła na poduszkę.
Pierś jej zaczęła dyszeć szybko. Język cały wysunął się z ust; oczy, przewrócone, bladły jak dwie dogasające lampy i zdawała się już nieżywa, gdyby nie boki wstrząsane gwałtownym oddechem, przerażająco szybkim, jakby dusza usiłowała wyrwać się skokami. (…) Karol klęczał z drugiej strony z rękami wyciągniętymi ku Emmie. Ujął jej dłonie i ściskał je, drgając za każdym uderzeniem jej serca, jakby na odgłos walących się ruin.
Pytania:
- Co możesz powiedzieć o sposobie prowadzenia narracji w tym fragmencie?
- Z jakim obrazem mamy do czynienia w tej scenie?
- Co to jest naturalizm?
- Jakie cechy opisu naturalistycznego możesz wskazać w tym fragmencie?
- Co możesz powiedzieć o bohaterach pojawiających się w tym fragmencie?
Odpowiedzi:
1. Mamy tu do czynienia z narracją auktorialną, narrator jest wszechwiedzący, opisuje świat w drobnych szczegółach. Nie ujawnia się jednak bezpośrednio, nie nawiązuje kontaktu z czytelnikiem. Opisuje świat przedstawiony powieści.
2. Cały fragment dotyczy umierania w cierpieniach. Widzimy kobietę, Emmę Bovary, która kończy swe życie w konwulsjach. Początek daje jeszcze nadzieję. Kobieta trzeźwo bierze do ręki lustro i się w nim przegląda. Jednak zaraz później popada w jeszcze większe spazmy przedśmiertne. Obok jej łoża klęczy zrozpaczony mąż, trzymając ją za rękę
i próbując dopomóc w ostatnich chwilach życia.
3. Naturalizm to kierunek w powieści i dramacie ukształtowany we Francji w II połowie XIX wieku. Jego głównym teoretykiem i praktykiem był Emil Zola. Naturalizm nawiązywał do realizmu i głosił zbliżenie literatury do nauk eksperymentalnych. Ujmował świat w kategoriach deterministycznych. Szokował współczesnych biologicznymi motywacjami działań bohaterów i podejmowaniem drastycznych wątków obyczajowych. Naturalizm rozszerzył możliwości powieści, zarówno poznawcze (np. przedstawianie życia różnych środowisk społecznych), jak i artystyczne (zrezygnował z narracji narzucającej sens ogólny przedstawianym wydarzeniom, faworyzował ukształtowanie świata z punktu widzenia bohatera, rozluźnił strukturę fabularną, dopuszczał pojawianie się mowy potocznej).
4. Pani Bovary to powieść sytuująca się na progu realizmu i naturalizmu. Pewne szczegóły i opisy pojawiające się w powieści dały początek naturalistycznemu przedstawianiu świata. Do takich należy opis sceny umierania Emmy Bovary. Narrator opisuje ten akt dokładnie, nie pomijając żadnych szczegółów. Widzimy więc dokładnie nieestetyczne konwulsje umierającej kobiety, jej wystawiony język, targające nią spazmy itd.
5. W tym fragmencie pojawia się dwoje bohaterów: pani Bovary – postać centralna dla całej powieści i jej mąż, Karol. Kobieta umiera, nic nie mówi. Narrator dokładnie opisuje ąc żadnych szczegółóąąscenę jej konwulsji przedśmiertnych. Wszystkiemu towarzyszy Karol. Jego rola jest ograniczona – trzyma kobietę za ręce. Kocha ją i męczy się wraz z nią. Kobieta na chwilę odzyskuje przytomność – bierze wtedy lustro i przygląda się swemu odbiciu. Jest zdruzgotana swym wizerunkiem. Zaczyna płakać. Można nawet z tak krótkiego fragmentu wiele wywnioskować o charakterze Emmy – próżnej, dbającej o siebie i swoje wygody oraz własny wizerunek.
Zobacz: