Ćwiczenie kształtujące umiejętność analizy i interpretacji tekstu na poziomie rozszerzonym.
Fragment 23
Tadeusz Gajcy
Pieśń wiosenna
Kora obrasta pnie. Dźwiga się kłos i powój,
ptaki prowadzą swe małe, kret wychodzi na światło,
muzyka chmur nad domem
wisi w gronach soczyście i łatwo.
Już ogrodnik zgiął się jak most,
koń paruje liczący skiby,
pęka gałąź i leje się sok
nad żywym i nieżywym. (…)
Zwalone są mury Jerycha. Pogięta broń
jak szkło przebłyska w ruinach.
Złomek księżyca w oknie,
po twarzy cień nietoperzy.
Gdzie pójdziesz – ciemność cię dotknie,
daremnie wołasz znów: zstąp!
Lepiej mężnemu: śpij, mężny.
Podziemna fala też pluszcze,
Krzyż się bezradnie poruszył
i ręka wynurza się biała, palce
wskazują na sąd,
a pod nocą zwierzęcą i ludzką
świecą czaszki toczone jak lustra –
kość człowieka opada na dno.
Pytania:
- Jaka jest sytuacja liryczna w tym wierszu?
- Co możesz powiedzieć o opisie z początku utworu?
- Jaki obraz zostaje wprowadzony pod koniec pierwszej strofy? Jakimi środkami?
- Jak zinterpretujesz pojawiające się w utworze “mury Jerycha”?
- Jakie symbole religijne występują w wierszu, dlaczego?
Odpowiedzi:
1. Wiersz Tadeusza Gajcego to monolog wewnętrzny podmiotu lirycznego, który nie ujawnia się bezpośrednio, nie mówi o sobie jako o “ja”. Przejawia się poprzez obrazy liryczne. Mamy tu do czynienia z subtelnym i osobistym rodzajem liryki opisowej. Odbiorca nie jest dokładnie określony.
2. Opis z początku wiersza zdaje się być zwykłym opisem zbierania owoców w upalny, letni dzień. Widzimy dojrzałe kiście, ptaki śpiewają, winogrona dojrzewają. Ogrodnik zaczyna swą ciężką pracę.
3. Jednak gdy “pęka gałąź”, sok rozlewa się nad “żywym i nieżywym”. Do opisu został wprowadzony motyw śmierci. Równowaga i spokój opisu zostały zachwiane. Efekt tego zestawienia jest tym silniejszy, że czytelnik nie spodziewa się tematu tak drastycznego, zagłębiając się w opis zwykłego, spokojnego dnia.
4. “Mury Jerycha” oznaczają przeszkody dające się obalić, łatwo rozpadające się w proch. Według Biblii, gdy siódmego dnia oblężenia miasta Jerycha siedmiu kapłanów siedmioma trąbami zatrąbiło siedem razy, mury Jerycha upadły i Jozue zdobył miasto. Jerycho to pierwsze miasto kananejskie zdobyte przez Izraelitów. W wierszu Gajcego pojawiające się mury Jerycha można zinterpretować jako próbę obrony, która się nie powiodła. Broń jest pogięta, mury rozsypały się w pył.
5. W wierszu, oprócz murów Jerycha, pojawia się też odniesienie do krzyża – symbolu śmierci Chrystusa. Jednak w religii katolickiej Jego śmierć oznacza dla ludzi nadzieję na zbawienie. Mamy tu też wskazanie na sąd. Można się domyślać, że w tym kontekście będzie to sąd ostateczny. Wiersz utrzymany jest w tonie pesymistycznym, pojawiające się symbole religijne dają jednak nadzieję na sprawiedliwość w przyszłości.
Zobacz: