Ćwiczenie kształtujące umiejętność analizy i interpretacji tekstu na poziomie rozszerzonym.
Fragment 26
Wisława Szymborska
Radość pisania
Dokąd biegnie ta napisana sarna
przez napisany las?
Czy z napisanej wody pić,
która jej pyszczek odbije jak kalka?
Dlaczego łeb podnosi, czy coś słyszy?
Na pożyczonych z prawdy czterech nóżkach wsparta
spod moich palców uchem strzyże.
Cisza – ten wyraz też szeleści po papierze
i rozgarnia
spowodowane słowem “las” gałęzie. (…)
Na zawsze, jeśli każę, nic się tu nie stanie.
Bez mojej woli nawet liść nie spadnie
ani źródło się nie ugnie
pod kropką kopytka.
Jest więc taki świat,
nad którym los sprawuję niezależny?
Czas, który wiążę łańcuchami znaków?
Istnienie na mój rozkaz nieustanne?
Radość pisania.
Możność utrwalania.
Zemsta ręki śmiertelnej.
Pytania:
- Określ sytuację komunikacyjną wiersza.
- Jak mógłbyś scharakteryzować narratora?
- Co mówi ten fragment wiersza o pisaniu?
- Czym różni się świat stworzony w wierszu od świata rzeczywistego?
- Jak można zinterpretować ostatni wers wiersza Szymborskiej?
Odpowiedzi:
1. Wiersz Wisławy Szymborskiej jest przykładem liryki bezpośredniej, w której podmiot liryczny ujawnia się w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Podmiot liryczny to artysta – mistrz słowa snujący refleksję nad swoją twórczością. Odbiorca natomiast jest bliżej nieokreślony.
2. Narrator wiersza Szymborskiej to człowiek zajmujący się pisaniem. Tworzy świat przedstawiony utworów, bawi się słowami, czuje w sobie moc twórczości i kreatywności. Zdaje sobie sprawę, że w jego rękach tkwi wielka potęga – potęga tworzenia nowych światów, zdarzeń, emocji. Jest swojego rodzaju stwórcą – tylko od niego zależy, co zrobią postacie, jak będą się zachowywać zwierzęta itd. Jednocześnie jest to człowiek głęboko analizujący swoje dzieło i sens twórczości w ogóle. Jego rozważania na temat pisania dotykają najważniejszych problemów teorii literatury.
3. Pisanie – w refleksji podmiotu lirycznego – to akt tworzenia. Ale nie jest to tylko tworzenie dzieła. Jest to także tworzenie całego świata, nad którym jedyną władzę ma właśnie pisarz. To od niego zależy kształt i charakter przedstawionej rzeczywistości. Pisanie jest więc aktem twórczym, zarówno jeśli chodzi o akt artystyczny, jak i o stwarzanie nowej rzeczywistości.
4. Świat rzeczywisty rządzi się swymi własnymi prawami. Sarenka sama decyduje, kiedy chce napić się wody, a kiedy uciec. Rzeczy i stworzenia są zależne jedynie od siebie i warunków naturalnych. Natomiast świat przedstawiony dzieła różni się zasadniczo od naturalnego. Wszystko zostało stworzone ręką pisarza. On decyduje o zachowaniu istot, on nadaje kształty, kolory, charakter. Rzeczy i zdarzenia są “powodowane” słowami wybranymi przez artystę. Od niego zależy, czy coś będzie trwało długo, czy krótko. Jeśli nie będzie chciał – nic się tu nie stanie. Świat przedstawiony jest więc światem, który istnieje tylko dzięki woli i kreatywności pisarza. Rządzi się prawami przez niego nadanymi.
5. Ostatni wers w kontekście całości można interpretować jako zaznaczenie roli pisarza – artysty słowa. Przyrównuje się on niejako do Boga – stwórcy świata rzeczywistego. Ponieważ świat rządzi się swymi własnymi prawami, a ludzie nie mają na niego większego wpływu, akt twórczy – a jednocześnie stwarzanie zupełnie nowego świata przedstawionego – może być aktem zemsty. W tym świecie bowiem wszystko zależy tylko od jednej osoby – twórcy dzieła.
Zobacz: