Parenetyczna literatura – (gr. parainesis – pouczenie) dzieła kształtujące i upowszechniające wzory postępowania związane z pełnieniem określonej roli społecznej. W starożytnej Grecji dotyczyła przede wszystkim ról „władzy” i obywatela; w Rzymie – gospodarza-rolnika, wojskowego, trybuna, konsula, mówcy. W średniowieczu bardzo rozpowszechniono ideał władcy, świętego i rycerza. Do klasyki gatunku należą utwory renesansowe: Książę Niccola Machiavellego i Dworzanin Baltazara Castiglionego sparafrazowany przez Łukasza Górnickiego w Dworzaninie polskim. Wybitnym osiągnięciem jest też Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja.