To arcydzieło rosyjskiego pisarza ukazało się w roku 1845. Jego głównym bohaterem jest biedny student Rodion Raskolnikow, który zabił lichwiarkę i jej siostrę. Nie zrobił tego dla zysku. Czyn ten traktuje raczej jako sposób na wyeliminowanie ze społeczeństwa jednostek małowartościowych. Sam uznaje się, oczywiście, za indywidualność wyższego rzędu. Opis morderstwa jest dość dokładny i brutalny. Śledztwo prowadzi niepozorny, choć w rzeczywistości znakomity oficer śledczy Porfiry Pietrowicz. Raskolnikow zostanie zdemaskowany i za karę zesłany na katorgę. W jego psychice dokona się przemiana, lecz nie pod wpływem kary czy analizy zbrodni, lecz pod wpływem miłości Soni. Mroczną powieść można by w zasadzie nazwać dziewiętnastowiecznym kryminałem, gdyby nie pogłębiona analiza psychologiczna postaci, refleksja nad zbrodnią – bardziej chyba niż nad karą.
Zyskała sobie miano powieści polifonicznej, to znaczy wielogłosowej, będącej dialogiem różnych punktów widzenia nawet w obrębie refleksji jednego bohatera.
Pamiętaj!
O Zbrodni i karze warto pamiętać, gdy mowa:
- o etycznej tematyce literatury (dobru i złu);
- analizie zbrodni i jej konsekwencjach;
- ocalającej sile miłości;
- indywidualistach, ludziach wyobcowanych, żyjących w poczuciu własnej wyższości;
- o powieści psychologicznej i polifonicznej;
- motywie śledztwa (pojawia się tu pierwowzór maski detektywa nieudacznika, który faktycznie wykrywa sprawcę).
- ludziach w szponach zbrodni, jak Szekspirowski Makbet czy Balladyna Słowackiego.
Zbrodniarze literatury
Raskolnikow staje w szeregu zbrodniczych postaci zarejestrowanych lub stworzonych w dziełach literackich.
Oto oni:
- Kain – biblijny zabójca brata Abla
- Makbet – Szekspirowski królobójca
- Balladyna – zabójczyni siostry z tragedii Słowackiego
- Vautrin – galernik, szef paryskiego podziemia z powieści Balzaka
Uwaga!
Polifonia – to termin wprowadzany przez rosyjskiego badacza literatury, wielbiciela prozy Dostojewskiego – Michała Bachtina. Nazwał powieść swojego rodaka polifoniczną – to znaczy wielogłosową, ale nie chodzi o ilość, ale o wielowarstwową kompozycję, o bogactwo zderzonych punktów widzenia, o dialog powieści z tradycją literacką czy też ze swoim odbiorcą.
Zobacz:
Co to znaczy, że Zbrodnia i kara jest dziełem realizmu psychologicznego?
Zbrodnia i kara – Fiodor Dostojewski. Na czym polega uniwersalna wymowa powieści?