Znajdujemy się w kręgu problematyki powstania styczniowego – lecz także w kręgu tematów nierówności społecznej, symbolizmu i naturalizmu. Treść opowiadania jest krótka: powstaniec Winrych wiezie broń dla oddziału partyzantki. Napotyka oddział Moskali – scena kończy się opisem strasznej śmierci powstańca. Lecz Winrych – Moskale to nie jest jedyna relacja osób w utworze. Gdy powstaniec jest już zabity, a koń raniony, nadchodzi okoliczny ubogi chłop. I tu dopiero jesteśmy świadkami narodowej tragedii: chłop Polak ściąga z powstańca Polaka buty – bezcześci jego zwłoki kradzieżą. „Chłop zemścił się za lata niewoli” – pisze autor.
Opowiadanie ma być odpowiedzią na pytanie: dlaczego powstanie styczniowe upadło?
Bo nie przyłączyły się do niego inne warstwy społeczeństwa polskiego. Bo chłop – gnębiony przez lata – był zobojętniały wobec faktu, kto go gnębi, był głodny, nieoświecony, więc dziękował Bogu za dar w postaci butów powstańca.
- Naturalizm utworu ujawnia się w opisach:
- śmierci Winrycha,
- cierpień rannego konia
- ataku wron na padlinę.
- Trzask kości, krew, przerżnięta skóra – to elementy naturalistycznego opisu.
- Symbol natomiast jest wielowarstwowy.
- Symbolem jest cała scena Winrych – chłop – obrazuje bowiem stan świadomości ówczesnego społeczeństwa, stosunek chłopa do powstania, jego niskie morale.
- Lecz atak wron na padlinę także jest symbolem – wrony atakują mózg. Rozdzióbią nas kruki, wrony… brzmi tytuł. W takiej sytuacji klęski – nadciąga czarna, złowroga noc – prorokuje autor. Tym samym utwór staje się groźbą i przestrogą, piętnującą zły układ społeczny w kraju.
Zobacz:
Jak ukazane zostało powstanie styczniowe w utworach Stefana Żeromskiego?