Trzeba wiedzieć, gdzie urodził się Konwicki, gdyż kraina dzieciństwa będzie uporczywie powracać w jego twórczości. Kraina ta to, podobnie jak u Miłosza, Litwa. Urodzony w Nowej Wilejce, wychowany w Kolonii Wileńskiej tuż koło Wilna, ukochał ten pejzaż. Później, już jako dorosły twórca, niejednokrotnie ujawni ten sentyment. Konwicki to nie tylko pisarz. Ma on za sobą także rozdział pracy dziennikarskiej, jest dziś też znanym reżyserem.
Konwicki jako twórca wrażliwy, który wyniósł z domu i dzieciństwa pewien zasób doświadczeń, w powojennej Polsce zetknął się z inną rzeczywistością, dochodził do własnych ocen – przeżył przemiany swojej twórczości. Miał w młodości etap socrealizmu (powieści Przy budowie, Rojsty). Potem z kolei jego powieści polityczne funkcjonowały tylko w tzw. „drugim obiegu” – np. Mała Apokalipsa – nie były akceptowane przez socjalistyczne władze. Jak widać, kręte i dziwne są losy literatury i jej twórców. Nie od początku, lecz potem zawsze jest utożsamiany z opozycją wobec władzy ludowej.
Powieści Konwickiego, które warto pamiętać:
- Sennik współczesny,
- Wniebowstąpienie,
- Zwierzoczłekoupiór,
- Ostatni dzień lata,
- Kronika wypadków miłosnych,
- Kalendarz i klepsydra,
- Kompleks polski,
- Mała apokalipsa.
Znane filmy Konwickiego to:
- Ostatni dzień lata,
- Salto,
- Jak daleko stąd, jak blisko,
- Dolina Issy (według powieści Miłosza),
- Lawa. Opowieść o Dziadach Adama Mickiewicza
Konwicki użytkował w swojej twórczości trzy stałe motywy:
- Bohater – jest to najczęściej człowiek chory na amnezję (utratę pamięci), z reguły rówieśnik autora. Piętnem jego psychiki są ciągłe powroty do czasów wojny. To człowiek-każdy wtłoczony i uzależniony od biegu historii. Często prześladuje tego bohatera motyw „wykonania wyroku” – z wielostronną analizą tego wydarzenia, motyw partyzantki, w której uczestniczył. Oczywiście nie jest to bohater jedyny. Bywa nim też morderca kobiet (Nic albo nic) lub mały chłopiec – „dziecko epoki telewizora” (Zwierzoczłekoupiór).
- Pejzaż – typowy dla tego twórcy, tzw. pejzaż centralny to krajobraz litewski, zapamiętany z lat dzieciństwa. Zawsze w przestrzeni tej przewija się rzeka, krzyż powstańczy, olszyny, kościół w oddali. Jest to tak jakby miejsce święte – źródło sił zapisane w psychice człowieka. Inne obszary organizowane przez Konwickiego to miasto: dworce, kawiarnie, toalety – można powiedzieć: świat teraźniejszy, który miesza się z przeszłością.
- Poetyka – specyficzna, typowa tylko dla Konwickiego. Narracja jest tu dość skomplikowana, trzeba uważnie śledzić głos mówiący, by się w niej nie zagubić. Wątek teraźniejszy miesza się z przeszłością. Retrospekcje nakładają się na siebie. Wątek autobiograficzny przeistacza się w fikcję i odwrotnie. Poszukiwanie i podróż, zagubienie, tajemnica, niedopowiedzenia… wszystko to konstruuje oryginalną poetykę prozy Tadeusza Konwickiego.
Zobacz: