W myśl założeń ogólnych, racjonalnych i użytecznych, naukowych i „dotykalnych”, głoszono następujące hasła programowe:
- Monizm przyrodniczy – inaczej jedność świata natury i ludzi, bo cały świat podlega tym samym prawom. Konsekwencją monizmu przyrodniczego było właśnie stosowanie metod biologii i fizyki, eksperymentu i obserwacji do badania sfery ludzkiej.
- Scjentyzm – to zaufanie do nauki opartej na doświadczeniu i rozumowaniu, bo one są jedynymi źródłami rzetelnej wiedzy.
- Praktycyzm – stawianie sobie osiągalnych, rozsądnych celów, troska o dobór środków do ich urzeczywistnienia. Jest to jakby odwrotność romantycznego hasła „mierz siły na zamiary” – pozytywiści głoszą: mierz (podejmuj) zamiar według sił, które posiadasz.
- Agnostycyzm – pogląd, który zakłada, że nie można do końca poznać świata i praw nim rządzących. Są rzeczy, których rozum nie ogarnia – są i niech sobie będą, lecz nie należy się nimi zajmować. Opracowywać trzeba tylko dostępne zmysłom zjawiska i ich związki.
- Organicyzm – to pochodna ewolucjonizmu i patrzenia na świat człowieka z punktu widzenia biologa. Założenie tego poglądu: społeczeństwo = organizm. A zatem, jeśli choruje jakakolwiek, nawet drobna jego część – całe społeczeństwo to odczuwa. W organizmie istnieje współpraca i prawo wymiany usług między poszczególnymi organami – tak samo powinno być w społeczeństwie ludzi, w którym każda klasa społeczna to odrębny organ.
- Relatywizm – pogląd, który głosi, że pojęcia takie jak dobro, zło, piękno, prawda są względne, zależne od relacji i okoliczności (czyli są relatywne).
- Minimalizm – człowiek powinien badać minimum – ten zbiór zagadnień, który jest mu dostępny i który jest możliwy do zbadania.
Zobacz:
Główni filozofowie europejskiego pozytywizmu i ich koncepcje