Typy bohaterów (literackich schematów) modne w epokach Młodej Polski i międzywojnia.
Materiał literacki dwóch epok to obszar dość rozległy. Rzeczywiście, można jednak poszukać pewnych powtarzalnych typów postaci, tzw. modeli literackich, które przecież w pewnym stopniu odzwierciedlały prawdę o strukturze ówczesnego społeczeństwa.
Typy bohaterów literackich Młodej Polski i międzywojnia
Typ mieszczucha – urzędnika
Smutna grupa ludzi, wyczerpanych swoją pracą, uporządkowanym życiem – kieratem, naznaczonych niskim statusem, wiecznym strachem i kompleksami. W literaturze obcej opisuje takiego urzędnika rosyjski Czechow i francuski Maupassant. W literaturze polskiej znajdziemy go u Gabrieli Zapolskiej – np. w Moralności pani Dulskiej – sam Dulski i „przygotowujący się do tej roli” Zbyszek.
Typ chłopa
„Chłop potęgą jest i basta” – pisze Wyspiański w Weselu i ukazuje panoramę społeczeństwa chłopskiego. Odmalowuje je także Reymont w Chłopach, a i w sonetach Jana Kasprowicza z pierwszej fazy jego twórczości znajdziemy postać chłopa. Portrety przedstawicieli tej grupy społecznej rysował w swoich nowelkach także Maupassant – uderza podobieństwo pewnych cech mieszkańca wsi francuskiej i polskiej.
Typ artysty
Szczególnie istotny w dobie Młodej Polski, kiedy to sztukę uznawano za jedną z nielicznych, nieprzemijających wartości, a hasło „sztuka dla sztuki” było modne. Poeta, a i sam Pan Młody z Wesela Stanisława Wyspiańskiego, to wizerunek artysty z wierszy Tetmajera (Nie wierzę w nic, Evviva l’arte). Ten artysta to często dekadent, zatopiony w nirwanie, niechętny wobec życia. W dwudziestoleciu międzywojennym przychodzi nieco do siebie. Jest teraz pełen energii, bezczelnie zwraca się w wierszu Do krytyków, tworzy jako ostatni wśród równych nową koncepcję poezji. Taki jest w wierszach Tuwima, Lechonia, futurystów. Ten radosny osobnik wkrótce spoważnieje, by podjąć inne trudne problemy, lecz jest obecny w epoce międzywojnia.
Typ społecznika – nierozerwalnie związany z Żeromskim.
- To doktor Judym z Ludzi bezdomnych, Stasia Bozowska z Siłaczki, Piotr Cedzyna z opowiadania pt. Doktor Piotr. Poświęcają swoje życie prywatne dla idei społecznej, płacąc za to wysoką cenę: miłości, a nawet życia.
Cztery wymienione wyżej schematy wydają się najważniejsze. Można wprawdzie wymieniać dalsze:
- inteligenta (Wesele, Ferdydurke, Granica),
- robotnika (Przedwiośnie, Ludzie bezdomni, Ziemia obiecana),
- skrzywdzonej dziewczyny z ludu (Hanka z Moralności pani Dulskiej, Justyna z Granicy)
– lecz są to już typy mniej nośne znaczeniowo.
Zobacz: