1. Typ narracji zastosowanej w Zbrodni i karze, to:
a) narracja auktorialna,
b) narracja polifoniczna,
c) narracja polimorficzna,
d) żadna z powyższych.
1. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Polifonizm to technika powieściowa nazwana przez rosyjskiego badacza – Michaiła Bachtina, a wynaleziona przez Dostojewskiego. Polega ona na tym, że zamiast dotychczasowego wszechwiedzącego narratora, który informował nas o poglądach i działaniach bohaterów, mamy opisane same te działania. Każdy bohater stanowi niezależny byt – sam przedstawia nam swoje racje, zwłaszcza poprzez wypowiedzi i działanie. Narrator powstrzymuje się od jakiejkolwiek oceny etycznej, nie zdradza nam, po czyjej jest stronie i jakie są jego poglądy. Tym samym powieść staje się wielogłosowa, każdy ważniejszy bohater ma bowiem do powiedzenia coś od siebie. To wszystko sprawia, że oprócz głównej opowieści narratora mamy w takim utworze do czynienia z wielką dyskusją, dialogiem postaw światopoglądowych i życiowych poszczególnych postaci.
2. Które z poniższych cech określają powieść Dostojewskiego Zbrodnia i kara?
a) szczegółowy opis psychologiczny postaci
b) narracja szkatułkowa
c) wielogłosowość narracyjna
d) fragmentaryczna akcja
2. Odpowiedź: a) i c)
Komentarz:
Charakterystyczny dla Fiodora Dostojewskiego gatunek to polifoniczna powieść realistyczno-psychologiczna. Cechuje ją, oczywiście, realizm, polifonizm i szczegółowy opis psychologiczny postaci oraz dbałość o oddanie stanów psychicznych bohaterów. W utworze zanika tradycyjna narracja, co jest konsekwencją oddania głosu w powieści samym postaciom, które poprzez swoje wypowiedzi prezentują określone postawy życiowe i światopoglądowe, biorąc jednocześnie na siebie ciężar narracji (czyli polifonizmu właśnie).
3. Dunia to:
a) ukochana Raskolnikowa,
b) siostra starej lichwiarki,
c) siostra Raskolnikowa,
d) ukochana Razumichina.
3. Odpowiedź: c) i d)
Komentarz:
Bardzo proste pytanie, prawda? Ale czy zaznaczyłeś obydwie poprawne odpowiedzi? Częstym błędem popełnianym przy rozwiązywaniu testów jest niedoczytywanie pytań lub odpowiedzi do końca i zaznaczanie prawidłowej odpowiedzi natychmiast po jej zauważeniu. Niby wie się, o co chodzi, ale jeśli prawidłowych odpowiedzi jest kilka, a Ty podałeś tylko jedną, to z punktu za to pytanie nici. Dunia to piękna, szlachetna i wykształcona siostra Rodiona, która po różnych nieprzyjemnych przeżyciach z mężczyznami (Łużyn i Swidrygajłow) odnajduje wreszcie szczęście u boku Razumichina.
4. Które z poniższych tytułów to dzieła Fiodora Dostojewskiego?
a) Idiota
b) Bracia Karamazow
c) Anna Karenina
d) Biesy
4. Odpowiedź: a), b), d)
Komentarz:
Fiodor Dostojewski to jeden z największych pisarzy rosyjskich. Na jego twórczość silny wpływ wywarło aresztowanie go za działalność polityczną i wyrok śmierci zamieniony na katorgę i służbę wojskową. Przeżycia te znalazły oddźwięk m.in. w utworze Wspomnienia z domu umarłych. Jeśli chodzi o Rosjan, to poszczęściło im się z pisarzami: Antoni Czechow, Lew Tołstoj, Michaił Bułhakow… Warto znać chociaż kilka tytułów ich najważniejszych dzieł. Anna Karenina z punktu c) to dzieło Lwa Tołstoja.
5. Dokończ cytat z powieści Dostojewskiego: Nie zabiłem człowieka, zabiłem…
a) lichwiarkę,
b) symbol zła,
c) zasadę,
d) wesz.
5. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Raskolnikow zaplanował swoją zbrodnię i uważał, że miał do niej prawo. Według jego poglądów (wyłożył je w artykule prasowym) ludzkość dzieli się na dwie kategorie: ludzi zwyczajnych i genialnych. Ci pierwsi są zdaniem Rodiona bierni, bezczynni i właściwie zbędni, drudzy natomiast w rzeczywistości decydują o losach świata i przyczyniają się do jego rozwoju. Niestety, ci zwyczajni często stają im na drodze, przeszkadzając w realizacji szczytnych zamierzeń. I tu właśnie następuje najbardziej szczególny moment wywodów bohatera. Uważa on mianowicie, że ci genialni mają w takim wypadku całkowite prawo do usunięcia przeszkody, czyli owego zwykłego człowieka (lub większej liczby ludzi). Jednym słowem – usprawiedliwia zbrodnię popełnianą w imię wyższych celów. Za taki wyższy cel uważa na przykład rozwój wybitnej jednostki. Oczywiście, nietrudno domyślić się, do jakiej kategorii sam siebie zaliczał! Przynajmniej na początku, bo później sprawy bardziej się komplikują. Dla tych, którzy zaznaczyli odpowiedź d): owszem, Raskolnikow nazywał lichwiarkę wszą, ale to nie ten cytat!
6. Akcja powieści dzieje się w:
a) Petersburgu,
b) bliżej nieokreślonym mieście w Rosji,
c) Moskwie,
d) Leningradzie.
6. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Petersburg to stolica Rosji, miasto położone na północy kraju, w rejonie o klimacie sprzyjającym chorobom, mgliste i pełne sprzeczności. Miasto jest właściwie jednym z bohaterów Zbrodni i kary – analogicznie do Paryża w Ojcu Goriot, czy Warszawy w Lalce. Wprawdzie Dostojewski nie przedstawił w swojej powieści topograficznych szczegółów miasta, ale doskonale oddał dziwną, niepokojącą atmosferę Petersburga.
7. Jakie wydarzenia są przedstawione w Epilogu powieści Dostojewskiego?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
7. Odpowiedź:
Raskolnikow skazany na osiem lat katorgi zostaje wywieziony na Syberię, a Sonia jedzie wraz z nim. Mniej więcej po roku odbywania kary zaczyna się wielka przemiana duchowa Raskolnikowa.
Komentarz:
Oczywiście, wydarzenia z Epilogu odgrywają kluczową rolę w powieści. Bez niego wymowa powieści byłaby zupełnie inna. Dzięki moralnej przemianie Raskolnikowa na zesłaniu, otrzymujemy powieść o: złożoności natury ludzkiej, pierwiastku dobra, który tkwi w każdym człowieku potędze miłości, sile sumienia i możliwości duchowego odrodzenia.
8. Kogo opisuje w następujący sposób Judym (Ludzie bezdomni)?
Chudy człowiek, a właściwie nie człowiek, lecz antropoid z przedmieścia wielkiej stolicy, obrosły kłakami, w koszuli, która się na nim ze starości rozlazła (…)
a) górnika mieszkającego w “śmierdzącej norze”
b) jednego z mieszkańców czworaków chłopskich
c) rybaka
d) mieszkańca paryskiego przytułku dla bezdomnych
8. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Bohaterem tego ponurego opisu jest rybak na obrazie. Dzieło to – Ubogi rybak Pierre’a Puvis de Chevannes’a – oglądał Judym w Galerii Luksemburskiej. W powieści stanowi ono kontrast dla pięknej rzeźby Wenus z Milo, którą oglądał Judym w Luwrze. Ten kontrast dzieł sztuki ma swoje przełożenie na kontrasty w realiach powieściowych: wytworne piękno starego Paryża zderzone zostało z opisem przytułku dla bezdomnych, wykwintny warszawski salon doktora Czernisza kontrastuje z realiami ulicy Ciepłej i Krochmalnej, luksusowemu uzdrowisku w Cisach, zaspokajającemu wszelkie kaprysy wybrednych dam przeciwstawia autor odpychającą nędzę czworaków chłopskich, bogatemu apartamentowi dyrektora Kalinowicza – “nory” górników.
9. Kto wypowiada następujące słowa: Człowiek – jest to rzecz święta, której krzywdzić nikomu nie wolno. Wyjąwszy krzywdy bliźniego, wolno każdemu czynić, co chce…
a) Judym,
b) Joasia,
c) Korzecki,
d) Kalinowicz.
9. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Korzecki to postać tragiczna w Ludziach bezdomnych – popełnił samobójstwo. Zacytowane tu słowa Korzeckiego, stały się swoistym mottem dla Judyma.
10. Które z poniższych cech są charakterystyczne dla powieści modernistycznej?
a) kompilacja wielu konwencji stylistycznych, czyli tzw. synkretyzm stylowy
b) impresjonizm jako technika obrazowania
c) luźna kompozycja i zaburzenie proporcji pomiędzy wątkiem głównym a wątkami pobocznymi
d) subiektywizacja narracji
10. Odpowiedź: a), b), c), d)
Komentarz:
Przykład takiej powieści stanowią Ludzie bezdomni. Na początku krytykowano tę powieść – zarzucano jej np. bezładną kompozycję. W tego typu powieści realizm przeplata się z naturalizmem, a do opisu stanów wewnętrznych bohaterów często stosuje się impresjonizm. Fabuła skonstruowana jest z luźnych epizodów, nie konstytuują jej związki przyczynowo-skutkowe. Wszechwiedza narratora ulega wyraźnemu ograniczeniu.
11. Tomasz Judym, bohater Ludzi bezdomnych Żeromskiego, był:
a) prawnikiem,
b) lekarzem,
c) inżynierem,
d) nauczycielem.
11. Odpowiedź: b)
Komentarz:
Wszystkie te zawody były bardzo lubiane przez dziewiętnastowiecznych pisarzy. Bohater Ludzi bezdomnych to ubogi syn szewca pijaka, który skończył studia medyczne dzięki finansowej pomocy ciotki. Miał dwa wyjścia: albo szybko zapomnieć o swoim pochodzeniu, albo dołączyć do grona szaleńców marzących o zasypaniu przepaści między bogatymi a biednymi. Wybór tej drugiej drogi skazał go na tułaczkę, niezrozumienie i samotność.
12. Judyma można określić jako kontynuatora etosu:
a) Gustawa-Konrada
b) Kordiana
c) Chrystusa
d) Prometeusza
12. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Główny bohater powieści w ostatnim rozdziale wypowiada słowa: “Nie mogę mieć ani ojca, ani matki, ani żony, ani jednej rzeczy, którą bym przycisnął do serca z miłością, dopóki z oblicza ziemi nie znikną te podłe zmory. Muszę wyrzec się szczęścia. Muszę być sam jeden. Żeby obok mnie nikt nie był, nikt mię nie trzymał”. Twierdzi się, że mają one rodowód biblijny i mogą być świadomą parafrazą słów Chrystusa. Ludzi bezdomnych interpretuje się w kategoriach etosu chrześcijańskiego, a w postaci doktora Tomasza Judyma upatruje się realizacji modelu życia Chrystusa, opartego na miłości bliźniego i pomocy niesionej cierpiącym.
13. Do jakiego filozofa odwołuje się Korzecki w swoim pożegnalnym liście?
a) do Platona
b) do Arystotelesa
c) do Nietzschego
d) do Schopenhauera
13. Odpowiedź: a)
Komentarz:
W ostatnim liście do Judyma, Korzecki cytuje Platona. Pisze o dajmonionie – głosie przeznaczenia – który zachęca go do uwolnienia od trosk życia. To nie było łatwe pytanie. Odpowiedź na nie wymagała uważnej lektury oryginału powieści.
14. Które spośród następujących porządków występujących w Chłopach, wyodrębnionych przez Kazimierza Wykę, mają porządek cykliczny?
a) porządek fabularny
b) porządek prac polowych
c) porządek obrzędowo-liturgiczny
d) porządek egzystencjalny
14. Odpowiedź: b) i c)
Komentarz:
Wybitny literaturoznawca, Kazimierz Wyka, skłania do ujrzenia powieści Reymonta w kategoriach mitu. Wyodrębnia cztery wewnętrzne porządki powieści: fabularny, prac polowych, obrzędowo-liturgiczny, egzystencjalny. Pierwszy i ostatni z nich przebiegają tylko w jednym kierunku, są nieodwracalne. Drugim i trzecim rządzi rytm, cykliczność. Co roku społeczność wiejska wykonuje te same prace w polu i uczestniczy w takich samych obrządkach. Rytm obrzędowo-liturgiczny przynależący do sfery kultury jest jeszcze bardziej rygorystyczny niż rytm prac polowych. O ile bowiem kaprysy pogody mogą przyspieszyć lub opóźnić niektóre prace rolnicze, o tyle kalendarz świąt jest z góry ustalony i nic mu nie może przeszkodzić.
15. W którym roku Władysław Stanisław Reymont otrzymał Nagrodę Nobla?
a) 1905
b) 1910
c) 1924
d) 1925
15. Odpowiedź: c)
Komentarz:
To jedna z podstawowych informacji, jakie powinieneś wynieść z lekcji polskiego, nawet, jeśli z zasady były one dla Ciebie ciężką katorgą. W końcu laureatów tej prestiżowej nagrody mamy tylko czterech (biorąc pod uwagę tylko literaturę, oczywiście). A może aż czterech? W każdym razie: 1905 – Henryk Sienkiewicz, 1924 – Władysław Stanisław Reymont, 1980 – Czesław Miłosz i 1996 – Wisława Szymborska. Warto wspomnieć również o naszych “niedoszłych” noblistach. Wiele mówiło się o tym, że nagrodę tę powinien dostać Zbigniew Herbert. Kiedy nagrodę otrzymał Reymont, pojawiały się głosy, że bardziej zasługiwał na nią Stefan Żeromski. W 1961 roku zaszczytu tego prawie dostąpiła Maria Dąbrowska, a w 1968 roku Witold Gombrowicz przegrał tylko jednym głosem z Japończykiem.
16. Do każdego bohatera dopisz, z której warstwy społecznej pochodził:
a) Jagustynka
b) Kuba
c) Boryna
d) Agata
16. Odpowiedź: a) – komornica, b) – parobek, c) – najbogatsza warstwa chłopów, d) – komornica
Komentarz:
Chłopi prezentują panoramiczny obraz społeczeństwa. Wielkość majątku w tej tradycyjnej kulturze była czymś niezwykle istotnym, wyznaczała pozycję wśród mieszkańców wsi, a nawet miejsce w kościele i decydowała o rozkładzie władzy i prestiżu.
17. Wymień po kolei cztery części składające się na powieść Chłopi
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
17. Odpowiedź: Jesień, Zima, Wiosna, Lato
Komentarz:
To bardzo proste pytanie. Każdy wie, że kolejne tomy powieści noszą nazwy pór roku, ale… Wymienienie ich po kolei może już nie być taką prostą sprawą, ponieważ Reymont rozpoczął pisanie od Jesieni, a nie, jak wielu sądzi, od Wiosny.
18. Jaki typ obrazowania odnajdujesz w następującym fragmencie Chłopów?
(…) leżał bezwładny, dychał coś niecoś i rzęził przez zwarte zęby, że trzeba było je nożem podważać, by mu nieco wody wlać do gardła. Nogę miał przerąbaną w kolanie, ledwie się trzymała na skórze i obficie krwawiła. Na progu czerwieniły się plamy krwi i leżała okrwawiona siekiera (…)
a) naturalistyczny
b) impresjonistyczny
c) realistyczny
d) symboliczny
18. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Poznajesz ten fragment powieści? Jest dość charakterystyczny i… odrażający. Jego bohaterem jest parobek Kuba, który sam dokonał na sobie operacji – amputacji nogi. W celach powtórki przypomnij sobie najważniejsze cechy pozostałych wymienionych stylów.
19. Inspiracją dla naturalizmu jest:
a) filozofia Fryderyka Nietzschego
b) nauka Karola Darwina
c) filozofia Emila Zoli
d) literatura Balzaka
19. Odpowiedź: b)
Komentarz:
Naturalizm to kierunek literacki, którego początki datują się na drugą połowę XIX wieku. Jego twórcą był Emil Zola, francuski pisarz, a nie filozof (patrz punkt c). Naturalizm czerpał inspirację z nauk Darwina, postrzegał człowieka jako część świata natury podporządkowanego jej prawom. W powieściach naturalistycznych często wyeksponowane są: motyw walki o byt oraz popęd seksualny.
20. Który świąteczny dzień nie został opisany w powieści Reymonta?
a) Wigilia Bożego Narodzenia
b) Wielki Piątek
c) Nowy Rok
d) wszystkie powyższe zostały opisane
20. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Powieść zawiera skrupulatny rejestr i opis tradycyjnych świąt i obrzędów. Pominięcie tego właśnie jednego święta wydaje się być zabiegiem celowym, który wzmacnia jeszcze efekt bezczasu historycznego akcji książki. Czas w powieści wydaje się zataczać koło, dzięki temu mamy wrażenie, że świata przedstawionego w powieści nie dotyczy problem przemijania. Powieść wpisuje się w krąg opowieści mitycznych, a bohaterowie zyskują rangę archetypów.
Zobacz: