1. Które z poniższych tytułów to wyłącznie tomiki wierszy Leopolda Staffa?
a) Sny o potędze, Uśmiechy godzin, Pieśń o skowronku, Wysokie drzewa
b) Ptakom niebieskim, Sad rozstajny, Oczy otchłani, Szumiąca muszla
c) Barwa miodu, Ptakom niebieskim, Studium przedmiotu, Martwa pogoda
d) Wszystkie powyższe tytuły
1. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Leopold Staff, jako poeta trzech pokoleń, był bardzo płodnym twórcą i lista jego tomików wierszy jest długa. Tym niemniej należy umieć je rozpoznać. Zwróć uwagę na to, jak piękne i poetyckie są tytuły wszystkich zbiorów. W punkcie b) zaplątał się Sad rozstajny Bolesława Leśmiana, a w c) – Studium przedmiotu Zbigniewa Herberta.
2. Do jakiej grupy poetyckiej należał Staff?
a) do Skamandra
b) do Żagarów
c) do tzw. drugiej Awangardy
d) do Płanetników
2. Odpowiedź: d)
Komentarz:
Leopold Staff należał do mało znanej grupy poetyckiej Płanetnicy (była to lwowska grupa artystyczno-literacka, której członkowie spotykali się w domu Maryli Wolskiej; należeli do niej również Ostap Ortwin, Antoni Mueller i Józef Ruffer), ale jego twórczość jest bardzo dojrzałą formą własnej życiowej filozofii. Przy okazji sprawdź, czy potrafisz podać przedstawicieli grup poetyckich wymienionych w pozostałych punktach.
3. W duchu jakiej filozofii napisany jest wiersz Kowal?
a) świętego Franciszka
b) Schopenhauera
c) Nietzschego
d) świętego Augustyna
3. Odpowiedź: b)
Komentarz:
Kowal to wiersz wyrażający nietzscheańską postawę Leopolda Staffa, można go nazwać manifestem woli mocy. Tytułowy kowal to człowiek silny, wolny, który samodzielnie kształtuje swoje wnętrze: bo z tych kruszców dla siebie serce wykuć muszę,/ Serce hartowne, mężne, serce dumne, silne. Warto jednak pamiętać, że poeta nie akceptował w całej rozciągłości filozofii Nietzschego. Odrzucił wszystko to, co było niezgodne z etyką chrześcijańską, między innymi indywidualną moralność, pogardę dla litości, współczucia i altruizmu.
4. Który słynny średniowieczny utwór przełożył na język polski Leopold Staff?
a) Pieśń o Rolandzie
b) Złota Legenda
c) Kwiatki świętego Franciszka
d) Dzieje Tristana i Izoldy
4. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Leopold Staff przetłumaczył Kwiatki świętego Franciszka. W postawie tego świętego odnalazł inspirację do budowania własnego światopoglądu. Staff nie był człowiekiem wyjątkowo religijnym, franciszkanizm w jego wydaniu to po prostu aprobata rzeczywistości, poczucie harmonii i szczęścia, pogodzenie ze sobą i z otaczającym światem. Najlepszym i chyba najbardziej znanym przykładem postawy franciszkańskiej jest wiersz Przedśpiew z tomu Gałąź kwitnąca.
5. Jakie postawy odnajdujesz w poezji Leopolda Staffa?
a) klasycyzm
b) franciszkanizm
c) dekadentyzm
d) nietzscheanizm
5. Odpowiedź: a), b), c), d)
komentarz:
Wszystkie powyższe postawy można odnaleźć w bogatej twórczości poety. Warto zwrócić uwagę na dekadentyzm: wprawdzie Staff był programowo antydekadentem, ale zdarzyło mu się napisać nastrojowy Deszcz jesienny w klimacie epoki. Umiłowanie dla kultury antycznej widać głównie w tomach Gałąź kwitnąca i Uśmiechy godzin.
6. Które z określeń najlepiej określa Leopolda Staffa jako poetę:
a) mistyczny wizjoner
b) afirmujący życie mędrzec
c) złośliwy i bystry obserwator rzeczywistości
d) zaangażowany krytyk polskiego społeczeństwa
6. Odpowiedź: b)
komentarz:
Nie powinieneś mieć kłopotów z tym pytaniem. Właściwie twórczość każdego poety można skwitować jednym celnym stwierdzeniem. Oczywiście, nie znaczy to, że temat jest już wyczerpany. Chodzi o to, żebyś umiał natychmiast skojarzyć klimat utworów na myśl o konkretnym nazwisku.
7. Przyporządkuj cytatom tytuły wierszy Staffa, z których pochodzą:
a)
Żyłem i z rzeczy ludzkich nic nie jest mi obce.
…………………………………………………………………………..
b)
Proszę cię, duszo moja, bądźże mi szaloną,
Bo ukradłem nadzieję gdzieś w karczmie przydrożnej!
…………………………………………………………………………..
c)
Budowałem na piasku
I zwaliło się.
Budowałem na skale
I zwaliło się.
Teraz budując zacznę/ od dymu z komina.
…………………………………………………………………………..
d)
Bo z tych kruszców dla siebie serce wykuć muszę,
Serce hartowne, mężne, serce dumne, silne.
…………………………………………………………………………..
7. Odpowiedź: a) Przedśpiew, b) Sonet szalony, c) Podwaliny, d) Kowal
komentarz:
Z tym też nie powinieneś mieć problemów. Znajdują się tutaj fragmenty najpopularniejszych wierszy poety. Zwróć uwagę na cytat z Przedśpiewu, to parafraza myśli Terencjusza, warto o tym pamiętać. A cytat z punktu c) to nie fragment, ale cały wiersz.
8. Jaką figurę poetycką rozpoznajesz w poniższym fragmencie?
Koniki polne w sierpniowym gorącu
Tysiącem srebrnych nożyc szybko strzygą ciszę
a) synestezja
b) oksymoron
c) porównanie
d) antyteza8.
8. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Synestezja to zabieg polegający na łączeniu ze sobą doznań pochodzących z różnych zmysłów (wzroku, słuchu, węchu, dotyku, smaku). To współodczuwanie, łączenie i przekształcanie różnych wrażeń zmysłowych. W poezji przejawia się w zmetaforyzowanych wyrażeniach, np.: srebrzystoturkusowa cisza, czyli zmysł wzroku (kolor) + zmysł słuchu (cisza). Powyższy fragment pochodzi z wiersza Leopolda Staffa pod tytułem Wysokie drzewa.
9. Z którym młodopolskim twórcą wiąże się tragedia osobista Jana Kasprowicza i jednocześnie ówczesny skandal obyczajowy?
a) ze Stanisławem Wyspiańskim
b) ze Stanisławem Przybyszewskim
c) z Kazimierzem Przerwą-Tetmajerem
d) z Lucjanem Rydlem
9. Odpowiedź: b)
Komentarz:
Stanisław Przybyszewski to prawdziwy młodopolski cygan – artysta, w pewnym momencie przewodniczył całemu artystycznemu środowisku Krakowa (był redaktorem naczelnym”Życia”). Przybyszewski odwiedził we Lwowie Kasprowicza i zawrócił w głowie jego żonie – Jadwidze. Ta po niedługim czasie zostawiła dla niego męża i rodzinę. Dopiero po wielu latach Kasprowiczowie uzyskali rozwód.
10. Z chałupy Jana Kasprowicza to:
a) cykl prozy tatrzańskiej
b) cykl sonetów
c) zbiór oktostychów
d) dramat o tematyce ludowej
10. Odpowiedź: b)
Komentarz:
To cykl poetyckich miniatur fabularnych. W każdej z nich odnajdziecie jakiś strzęp chłopskiej biografii naznaczonej piętnem tragizmu: historię chłopki, która po utracie gospodarstwa została żebraczką, tragedię wiejskiego nędzarza, umierającego w gorączce (nie stać go na lekarza) bądź los chłopskiego dziecka, które wyjeżdża do miasta, zdobywa wykształcenie okupione wielkim trudem i… umiera na gruźlicę. Przy okazji, przypomnij sobie budowę sonetu i sprawdź, co to takiego: oktostych.
11. Z czym związane są przemiany nieruchomego krajobrazu w poszczególnych utworach cyklu Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
11. Odpowiedź: Przemiany krajobrazu wiążą się ze zmieniającymi się porami dnia.
komentarz:
Zmienność krajobrazu uzasadniają zmieniające się pory dnia. Pierwsza odsłona ma miejsce o brzasku, druga w południe, trzecia w porze popołudniowej, czwarta zaś o zmierzchu. Zwróć uwagę, że przypomina to malarską technikę impresjonistów. Ci artyści też uwieczniali krajobrazy w różnych porach dnia, a zmieniające się wraz z wędrówką słońca po niebie światło, dawało zupełnie odmienne efekty tego samego obiektu.
12. Harenda to:
a) tom wierszy Jana Kasprowicza
b) dom poety
c) muzeum poświęcone Kasprowiczowi
d) ulubiona miejscowość wypoczynkowa poety
12. Odpowiedź: b) i c)
komentarz:
To dom w górach, na wysokim brzegu Zakopianki. Kasprowicz spędził w Harendzie ostatnie lata swojego życia. Ponieważ kupno domu umożliwiła mu wysoka zaliczka na tłumaczenia literatury angielskiej, poeta zwykł mawiać, że dom w Zakopanem zafundował mu pewien Anglik, niejaki Szekspir. Obecnie znajduje się tam muzeum poety, założone z inicjatywy jego żony – Marii, która była zresztą jego pierwszym kustoszem.
13. Z jakimi tematami należy połączyć Dies irae?
a) bunt
b) katastrofizm
c) sąd ostateczny
d) prometeizm
13. Odpowiedź: a), b), c), d)
Komentarz:
W hymnie możemy odnaleźć wszystkie powyższe tematy. Dies irae to symboliczna wizja Sądu Ostatecznego i końca świata. Katastrofę zapowiada przeraźliwy dźwięk trąb i zjawiska świetlne: krzepnięcie ognia i ciemnienie blasku. Nakreślony w tym utworze obraz świata wiąże się z problematyką etyczną, pytaniem o genezę zła i jego sprawcę. Wygłaszający monolog przyjmuje postawę prometejską. Wygłasza bluźnierczą mowę do Boga, w której Oskarża Stwórcę o zło, ludzkie cierpienie, grzech panoszące się na świecie. Warto pamiętać, że w twórczości Kasprowicza pojawia się też motyw pogodzenia z Bogiem:
Przestałem się wadzić z Bogiem –
Serdeczne to były zwady:
Zrodziła je ludzka niedola,
Na którą nie ma już rady.
14. Przyporządkuj zjawy osobom dramatu, którym się ukazały:
a) Dziennikarzowi – Chochoł, Dziadowi – Rycerz, Marysi – Isia, Poecie – Stańczyk, Panu Młodemu – Hetman, Gospodarzowi – Widmo, Gospodarzowi – Wernyhora.
b) Marysi – Wernyhora, Dziadowi – Stańczyk, Isi – Chochoł, Poecie – Rycerz, Panu Młodemu – Hetman, Gospodarzowi – Widmo, Dziennikarzowi – Wernyhora.
c) Isi – Chochoł, Marysi – Widmo, Dziennikarzowi – Stańczyk, Poecie – Rycerz, Panu Młodemu – Hetman, Dziadowi – Upiór, Gospodarzowi – Wernyhora.
d) Gospodarzowi – Wernyhora, Panu Młodemu – Stańczyk, Marysi – Widmo, Dziadowi – Upiór, Dziennikarzowi – Rycerz, Isi – Hetman, Poecie – Chochoł
14. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Niełatwo spamiętać te wszystkie postaci, ale jeśli uczciwie przeczytało się cały dramat, to można skojarzyć właściwe pary “na logikę”. Pamiętaj o istotnym podziale bohaterów Wesela na osoby i osoby dramatu. Te pierwsze to wszystkie postacie realistyczne, a osoby dramatu to zjawy ukazujące się uczestnikom wesela.
15. Włodzimierz Tetmajer to:
a) pierwowzór postaci Gospodarza w Weselu
b) przyrodni brat Kazimierza Przerwy-Tetmajera
c) pisarz, działacz polityczny
d) pierwszy odważny z krakowskiego środowiska inteligentów, który pojął za żonę chłopkę
15. Odpowiedź: a), b), c), d)
komentarz:
Wszystkie odpowiedzi są prawidłowe. Po raz kolejny namawiamy, bądźcie wyjątkowo uważni przy rozwiązywaniu testów, bo jeśli nie jest jasno powiedziane, że jest to test jednokrotnego wyboru, można trafić na niespodziankę, np. w postaci wszystkich prawidłowych odpowiedzi, albo odwrotnie – może zdarzyć się, że wszystkie odpowiedzi są fałszywe. A Włodzimierz Tetmajer zaszokował Kraków w 1890 roku, jako pierwszy żeniąc się z chłopką (Anną Mikołajczykówną, siostrą Panny Młodej). Była jeszcze trzecia siostra Mikołajczykówna, Marysia zaręczona w młodości z malarzem Ludwikiem de Laveaux, po jego wyjeździe za granicę i przedwczesnej śmierci wyszła za chłopa Wojtka. W Weselu to właśnie dawna miłość ukazuje jej się pod postacią Widma.
16. Podaj autorów następujących wypowiedzi w Weselu:
a)
Niech na całym świecie wojna,
byle polska wieś zaciszna,
byle polska wieś spokojna.
b)
A, ja myślę, ze panowie
duza by juz mogli mieć,
ino oni nie chcom chcieć!
c)
A bo chłop i ma coś z Piasta,
coś z tych królów Piastów – wiele! (…)
chłop potęgą jest i basta!
d)
Miałeś, chamie, złoty róg.
e)
Wyście sobie, a my sobie.
Każden sobie rzepkę skrobie.
16. Odpowiedź: a) – Dziennikarz, b) – Czepiec, c) – Gospodarz, d) – Chochoł, e) – Radczyni
Komentarz:
Wiele fragmentów Wesela funkcjonuje poza tekstem, wiedzie w języku polskim samodzielne życie, dlatego znajomość niektórych cytatów jest po prostu obowiązkowa.
17. Z jakim realnym wydarzeniem wiąże się akcja Wesela? Wymień przynajmniej 3 osoby, które były pierwowzorem postaci dramatu Wyspiańskiego.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
17. Odpowiedź: Inspiracją dla Wyspiańskiego było prawdziwe wesele krakowskiego inteligenta z chłopką w Bronowicach, a byli tam między innymi: sam Stanisław Wyspiański, Włodzimierz Tetmajer, Lucjan Rydel.
Komentarz:
Tytułowe wesele odbyło się 20 listopada 1900 roku w podkrakowskich Bronowicach. Poeta Lucjan Rydel (w dramacie Pan Młody) ożenił się z chłopską córką Jadwigą Mikołajczykówną, a na tym weselu bawili się i bronowiccy chłopi, i krakowska inteligencja. Zaproszony został także Stanisław Wyspiański. Wszystko odbyło się w domu Włodzimierza Tetmajera (w Weselu Gospodarz), przyrodniego brata Kazimierza Przerwy-Tetmajera (w Weselu Poeta). Wesele po raz pierwszy zostało wystawione 16 marca 1901 roku na scenie krakowskiego Teatru Miejskiego. Łączyło się ze skandalem towarzyskim, gdyż na widowni zasiedli ci, którzy byli pierwowzorami bohaterów dramatu. Nawet niektóre zdarzenia czy rozmowy oparte były na rzeczywistych. Prześmiewczo i z dużym dystansem ukazany Pan Młody, czyli Lucjan Rydel, po premierze sztuki obraził się na Wyspiańskiego.
18. Chochoł w utworze to symbol:
a) martwoty i zniewolenia, ale też nadziei na odrodzenie się narodu
b) szczęścia
c) próżności, egoizmu
d) jedności, siły duchowej narodu
18. Odpowiedź: a)
Komentarz:
Symbolika w Weselu jest bardzo ważna. Chochoł ukazał się Isi i oznaczał martwotę i zniewolenie. Czym jest chochoł? Na wszelki wypadek przypomnijmy – to po prostu krzew róży zawinięty na zimę w słomę dla ochrony przed mrozem. Dlatego czasem bywa też interpretowany jako symbol ochrony, nadziei na przyszłość – wiosną róża zakwitnie i Polska się odrodzi. Pamiętaj, że symbol ma to do siebie, że jest wieloznaczny!
19. Które z poniższych to tytuły dzieł Stanisława Wyspiańskiego?
a) Warszawianka, Akropolis, Noc listopadowa
b) Powrót Odysa, Wyzwolenie, Śpiący Mietek
c) Warszawianka, Wesele, Chochoły na Plantach
d) Akropolis, Powrocie Odysa, Sędziowie.
19. Odpowiedź: a), b), c), d)
komentarz:
Wszystkie punkty zawierają tytuły dzieł Stanisława Wyspiańskiego. Należy jednak pamiętać, że oprócz dramatów pisał on także wiersze, był malarzem, grafikiem, projektował witraże.
W punkcie c) znalazł się tytuł cyklu obrazów – pejzaży: Chochoły na Plantach, zaś w punkcie b) obraz Śpiący Mietek. Dzieci to jeden z bardzo lubianych przez artystę tematów malarskich – najwięcej namalował portretów Helenki, Stasia i Mietka – własnych dzieci.
20. Kto jest autorem Plotki o “Weselu”?
a) sam Wyspiański
b) Lucjan Rydel, czyli Poeta z dramatu
c) Tadeusz Boy-Żeleński
d) Roman Brandstaetter
20. Odpowiedź: c)
Komentarz:
Tadeusz Boy-Żeleński, świadek epoki, zapisał po latach swoje wspomnienia z wesela w bronowickiej chacie. Wspomina tak oto Stanisława Wyspiańskiego:
Pamiętam go jak dziś, jak szczelnie zapięty w swój czarny tużurek stał całą noc oparty o futrynę drzwi, patrząc swoimi stalowymi, niesamowitymi oczyma. Obok wrzało weselisko, huczały tańce, a tu od izby do izby raz po raz wchodziło parę osób, raz po raz dolatywał jego uszu strzęp rozmowy. I tam ujrzał, i usłyszał swoją sztukę.
Zobacz: