1. Potop Henryka Sienkiewicza to:
a) pierwsza część Trylogii
b) środkowa część Trylogii
c) czwarta część Trylogii
d) inna nazwa Trylogii
1. Odpowiedź: b)
Komentarz
Nazwa trylogia określa po prostu każdy cykl literacki złożony z trzech utworów (może odnosić się również do filmu). Sienkiewicz napisał wielkie dzieło oparte na wydarzeniach w XVII-wiecznej Polsce, które miało służyć pokrzepieniu serc Polaków znękanych przez zaborców. Pierwsza część – Ogniem i mieczem – dotyczy wojen polsko-kozackich, a bohaterami wątku miłosnego są Helena Kurcewiczówna i Jan Skrzetuski, Potop – środkowa część – opisuje losy Andrzeja Kmicica i Oleńki Billewiczówny na tle wojen polsko-szwedzkich, a Pan Wołodyjowski ukazuje miłosne perypetie głównego bohatera i Baśki Jeziorkowskiej na tle wojny z Turcją.
2. Henryk Sienkiewicz otrzymał Nagrodę Nobla za:
a) Trylogię
b) Quo vadis
c) całokształt twórczości
d) Krzyżaków
2. Odpowiedź: b)
Komentarz
Powieść Quo vadis była bestsellerem swoich czasów. Została nagrodzona w 1905 roku, a doczekała się ponad dwustu tłumaczeń, wielu adaptacji filmowych i teatralnych, a nawet wersji operowej.
3. Potop to nic innego jak:
a) powieść historyczna
b) baśń
c) epopeja
d) kompilacja wszystkich powyższych gatunków
3. Odpowiedź: d)
Komentarz
Potop jest z założenia powieścią historyczną, bo przecież dotyczy historycznych wydarzeń z dziejów Polski. Można jednak w konstrukcji tego utworu odnaleźć wiele innych gatunków: baśń, elementy epopei, gawędy szlacheckiej, a nawet… westernu!
4. Ojciec Kordecki to postać:
a) fikcyjna
b) wymyślona przez Sienkiewicza
c) realistyczna
d) której pierwowzorem był faktyczny przeor Jasnej Góry, ale Sienkiewicz nadał mu inne nazwisko
4. Odpowiedź: c)
Komentarz
Ojciec Kordecki, przeor Jasnej Góry, to historyczna postać. W rzeczywistości kierował on obroną częstochowskiego klasztoru. Sienkiewicz nie tylko wprowadził tę postać do powieści, ale podczas pracy nad książką korzystał ze wspomnień księdza Kordeckiego.
Zwróć jeszcze uwagę na odpowiedzi w punkcie a) i b): mają to samo znaczenie, prawda? Jeśli podczas rozwiązywania testu jesteście poinformowani, że test jest jednokrotnego wyboru, takie odpowiedzi można od razu wykluczyć. Pamiętajcie, że rozwiązywanie testów to osobna sztuka!
5. Spadkobiercą jakiego wcześniejszego bohatera literackiego staje się Kmicic, odkupując swoje winy pod przybranym nazwiskiem?
a) Jana Chryzostoma Paska
b) Jacka Soplicy
c) Don Kichota
d) żadnego z wymienionych
5. Odpowiedź: b)
Komentarz
To proste pytanie. Kmicic skupia w sobie cechy typowego Sarmaty i bohatera romantycznego. Z Jackiem Soplicą łączą go: posądzenie w młodości o zdradę, odkupienie win i rehabilitacja. Obydwaj przeistoczyli się z hulaków w bojowników ojczyzny, a motorem ich działań było uczucie do kobiety. Obydwaj działali pod przybranymi nazwiskami. Ale, trzeba zauważyć, że Kmicic przełamuje schemat romantycznej biografii, bo jego przygody szczęśliwie się kończą, a on sam nie próbował odebrać sobie życia. No i zdobył w końcu ukochaną Oleńkę, i to w jakim stylu! Sama padła mu do nóg ze słynnym odtąd okrzykiem: “Jędruś, ran twoich niegodnam całować!”
6. W jakich okolicznościach Kmicic poznaje Oleńkę?
a) na przyjęciu u księcia Radziwiłła
b) dowiedział się, że dziad Oleńki przeznaczył mu ją na żonę, i przyjechał ją poznać
c) odkupił majątek po dziadku Oleńki
d) w kościele na mszy
6. Odpowiedź: b)
Komentarz
Zasady ówczesnych miłosnych zalotów wydają się nam dzisiaj co najmniej dziwne… Dziad Oleńki przyjaźnił się z ojcem Andrzeja Kmicica i zapisał młodemu szlachcicowi w testamencie część swojego majątku i… rękę wnuczki na dokładkę. Zawiązanie akcji następuje w momencie, kiedy chorąży orszański (Kmicic właśnie) przyjeżdża do Wodoktów, aby objąć majątek i poznać przyszłą żonę.
7. Wokół jakiego historycznego wydarzenia zbudowana jest akcja Potopu?
a) wokół wojen ze Szwecją 1655-1660
b) wokół powstania Chmielnickiego1648-1654
c) wokół pierwszego rozbioru Polski 1772
d) Potop nie dotyczy historycznych wydarzeń, został napisany ku pokrzepieniu serc
7. Odpowiedź: a)
Komentarz
Wszystkie części Trylogii pisane ku pokrzepieniu serc odwołują się do XVII-wiecznej historii Polski, pełnej wojen, ale i zwycięstw. Sienkiewicz prowadził intensywne studia historyczne, ale rzeczywiste wydarzenia potraktował dość swobodnie. Pragnął pokazać rodakom przeszłość, z której mogliby być dumni, dlatego podkreślał rangę zwycięstw, a klęski odsuwał w cień. Najbardziej wyolbrzymił rangę militarnego zwycięstwa pod Częstochową, stylizując je na wzór eposu homeryckiego i podkreślając rolę sprzyjającej Polakom opatrzności.
8. W jaki sposób Kmicic został zrehabilitowany w oczach Oleńki?
a) wyznał jej swoje czyny haniebne i bohaterskie na łożu śmierci
b) dowiedziała się o jego bohaterstwie od Michała Wołodyjowskiego
c) usłyszała o jego czynach w kościele – z odczytanego królewskiego listu
d) na jego pogrzebie, kiedy otrzymał pośmiertnie order
8. Odpowiedź: c)
Komentarz
Prawdziwe dzieje ukochanego Oleńka poznała z listu pochwalnego, który napisał król, aby zrehabilitować w oczach szlachty Kmicica-Babinicza. Ma to miejsce w kościele, podczas mszy. Tak jak już pisaliśmy, Sienkiewiczowski bohater przełamuje schemat bohatera romantycznego, dlatego nie ma mowy o takich tragicznych “rekwizytach” jak łoże śmierci czy pośmiertny order.
9. Którzy z poniższych bohaterów Potopu to wyłącznie postacie historyczne?
a) Wołodyjowski, Zagłoba, Kmicic, Skrzetuski
b) Król polski Jan Kazimierz, król szwedzki Karol Gustaw, Herakliusz Billewicz
c) Roch Kowalski, Soroka, Kiemliczowie
d) Janusz i Bogusław Radziwiłłowie, ojciec Kordecki
9. Odpowiedź: d)
Komentarz
Czy kojarzycie wszystkie wyżej wymienione postacie? W całej Trylogii jest ich naprawdę mnóstwo. Punkt b) odpada, pomimo takich wspaniałych osobistości, jak dwaj prawdziwi królowie, ze względu na fikcyjnego dziadka fikcyjnej Oleńki, czyli Herakliusza Billewicza. W punkcie c) mamy do czynienia wyłącznie z fikcyjnymi postaciami: dowódcą eskorty Rochem Kowalskim (tym od pani Kowalskiej), wiernym wachmistrzem Kmicica – Soroką i z Kiemliczami, dawnymi żołnierzami pana Andrzeja, którzy w pewnym momencie uratowali naszemu bohaterowi życie. Z punktem a) chyba nie było kłopotów – to najsłynniejsi bohaterowie dzieła Henryka Sienkiewicza, wszyscy powołani do życia przez pisarza.
10. Ile czasu trwa akcja Mendla Gdańskiego?
a) trzy dni
b) jeden dzień
c) miesiąc
d) kilka godzin z życia Mendla Gdańskiego
10. Odpowiedź: a)
Komentarz
Akcja Mendla Gdańskiego dzieje się przez trzy kolejne dni, które są ukazane jak trzy odsłony dramatu w obrazku. Wydarzenia w utworze mają związek z pogromami Żydów, do jakich dochodziło w rosyjskich miastach. W Warszawie akcje takie miały miejsce w dniach 25 – 27 grudnia 1881 roku. Utwór Konopnickiej jest reakcją na te wydarzenia.
11. Co oznacza imię głównego bohatera obrazka Marii Konopnickiej – Mendel?
………………………………………………………………………………………………………………………..
11. Odpowiedź: Słowo mendel oznacza piętnaście.
Komentarz
Brzmi co najmniej dziwnie, prawda? Bohater sam tłumaczy pochodzenie tego imienia: był po prostu piętnastym (!) dzieckiem w rodzinie. Mendel to po prostu miara ilości, tak jak tuzin czy kopa. Tę miarę stosuje się do dziś w odniesieniu do produktów spożywczych, a konkretnie – do jaj.
12. Czy Maria Konopnicka jest autorką epopei?
a) tak, ale nigdy jej nie wydała
b) nie, ponieważ uważała, że nigdy nie dorówna Mickiewiczowi i Orzeszkowej
c) nie, planowała napisanie takiego dzieła, ale nigdy ono nie powstało
d) tak, ale nie jest ona wysoko ceniona przez krytyków i czytelników
12. Odpowiedź: d)
Komentarz
Maria Konopnicka napisała epopeję chłopską pod tytułem Pan Balcer w Brazylii. Pokazała ona zbiorowego bohatera ludowego na emigracyjnej tułaczce, a głos narracji oddała tytułowej postaci. Kolejne fragmenty ogłaszała autorka przez kilkanaście lat, ale ostatecznie wyszło dzieło niejednolite i niewiarygodne.
13. Obrazek to:
a) to samo co nowela
b) krótkie opowiadanie skoncentrowane raczej na opisie niż na przedstawieniu akcji
c) gatunek prozy wymyślony przez Marię Konopnicką
d) wierszowany utwór liryczno-epicki
13. Odpowiedź: b)
Komentarz
Obrazek to krótkie opowiadanie skoncentrowane raczej na opisie niż na przedstawieniu akcji. Mogło być napisane wierszem lub prozą. W tego typu utworach przeważają raczej treści afabularne, obrazek ma zwykle charakter scenki rodzajowej, portretu psychologicznego lub plastycznego opisu sytuacji. To nie Konopnicka jest autorką nazwy, ale Józef Ignacy Kraszewski (O polskich romansopisarzach).
14. Które z poniższych utworów są wyłącznie autorstwa Marii Konopnickiej?
a) Jaś nie doczekał, Wolny najmita, Na jagody
b) Nasza szkapa, Michałko, A… B… C…, Pan Balcer w Brazylii
c) O Żydach i kwestii żydowskiej, Meir Ezofowicz, Placówka
d) Miłosierdzie gminy, Latarnik
14. Odpowiedź: a)
Komentarz
Tego typu pytanie pojawia się zawsze w naszym teście z lektur. Szczególnie wobec ogromnej ilości tytułów pozytywistycznych nowel i opowiadań nie jest ono wcale łatwe. Przystępujemy więc do eliminacji: A… B… C… jest znaną nowelą Orzeszkowej, a więc punkt b) odpada już chociażby z tego powodu. Z punktem c) jest trochę gorzej, ale powinniście wiedzieć, kto jest autorem Placówki (Prus) i artykułu O Żydach i kwestii żydowskiej (Orzeszkowa), choć nie są to najsłynniejsze dzieła epoki pozytywizmu. Latarnika z punktu d) wszyscy znają jako dzieło Sienkiewicza. A więc zostaje nam punkt a). Zawiera on dwa wiersze-obrazki Marii Konopnickiej i jej słynny utwór dla dzieci.
15. Jaka tematyka jest charakterystyczna dla poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera?
a) miłość
b) przyroda
c) artysta i sztuka
d) dekadentyzm
15. Odpowiedź: a), b), c), d)
Komentarz
To podchwytliwe pytanie! Uważajcie na tego typu haczyki przy rozwiązywaniu testów na rozmaitych egzaminach. Jeśli zaczniecie odpowiadać na pytania rutynowo, możecie nie dostrzec na przykład faktu, że w danym zadaniu należy zakreślić nieprawidłową odpowiedź albo że (jak tutaj) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe. Jeśli na egzaminie nie powiedziano, że test jest wyłącznie jednokrotnego wyboru, możecie spodziewać się pytań różnego typu, dlatego każde pytanie trzeba czytać uważnie i w całości! Wszystkie powyższe cztery tematy są charakterystyczne dla Tetmajera, przyroda, oczywiście, interesowała go głównie tatrzańska.
16. W jaki sposób realizował Kazimierz Przerwa-Tetmajer w swoich utworach tematykę miłosną?
a) w sposób prowokacyjny, cielesny
b) jako dekadent unikał tego tematu
c) w sposób duchowy i intelektualny
d) za pomocą subtelnych symboli ze świata przyrody
16. Odpowiedź: a)
Komentarz
Kazimierz Przerwa-Tetmajer jest autorem odważnych i zmysłowych erotyków. Najbardziej znane to Lubię, kiedy kobieta…, zawierający opis stanu seksualnej ekstazy oraz Ja kiedy usta ku twym ustom chylę…, w którym uczucie miłości otoczone jest aurą dekadencji.
17. Synestezja to nic innego jak:
a) odmiana metonimii oparta na zależnościach ilościowych
b) rodzaj rymu oparty na współbrzmieniu spółgłosek
c) gatunek poezji oparty na syntezie
d) zabieg łączenia ze sobą różnych doznań zmysłowych
17. Odpowiedź: d)
Komentarz
Synestezja to zabieg polegający na łączeniu ze sobą doznań pochodzących z różnych zmysłów (wzroku, słuchu, węchu, dotyku, smaku). To współodczuwanie, łączenie i przekształcanie różnych wrażeń zmysłowych. W poezji przejawia się w zmetaforyzowanych wyrażeniach, np.: srebrzystoturkusowa cisza, czyli zmysł wzroku (kolor) + zmysł słuchu (cisza).
18. W odniesieniu do którego z poniższych dzieł po raz pierwszy użyto określenia dekadentyzm?
a) Cierpienia młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego
b) Kwiaty zła Charles’a Baudelaire’a
c) Poezje Kazimierza Przerwy-Tetmajera
d) Świat jako wola i przedstawienie Arthura Schopenhauera
18. Odpowiedź: b)
Komentarz
Dekadentyzm to jeden z najważniejszych prądów artystycznych drugiej połowy XIX wieku, ale też określona postawa światopoglądowa. Nazwa pochodzi z języka francuskiego – decadence i oznacza schyłek. A oto cechy dekadentyzmu: przeczucie zbliżającego się kresu sztuki i kultury, sceptycyzm, kwestionowanie wartości moralnych, przekonanie o bezsensowności egzystencji. Wracając do pytania, określenia tego po raz pierwszy użył Teofil Gautier w przedmowie do Kwiatów zła Baudelaire’a.
19. Nirwana to pojęcie:
a) wymyślone przez Arthura Schopenhauera
b) zaczerpnięte z buddyzmu
c) pochodzące od amerykańskich kontestatorów z początku XX wieku
d) bardzo odpowiednie dla określenia tatrzańskiej liryki Kazimierza Przerwy-Tetmajera
19. Odpowiedź: b)
Komentarz
Określenie to zaczerpnięte zostało z buddyzmu i oznacza szczególny i godny osiągnięcia stan wyzbycia się wszelkich pragnień życiowych, wszelkiej aktywności, pogrążenie się w półsen bliski śmierci. Arthur Schopenhauer przeniósł to pojęcie na grunt europejskiej filozofii.
20. Dominantą utworu Kazimierza Przerwy-Tetmajera Evviva l’arte jest kontrast pomiędzy:
a) artystą i sztuką
b) artystą a filistrem
c) miastem a wsią
d) życiem a śmiercią
20. Odpowiedź: b)
Komentarz
Utwór ten stanowi pochwałę sztuki jako najwyższej wartości, której powinien hołdować człowiek. Ale nie każdy człowiek, a jedynie godny sztuki artysta. Przeciwieństwem artysty, którego poeta nazywa “królem bez ziemi”, jest filister, którego życie jest nawet “splunięcia niewarte”. W okresie modernizmu artystyczna cyganeria z bezbrzeżną pogardą odnosiła się do zwykłego, szarego człowieka, posiadacza rodziny, urzędnika, czyli filistra właśnie. Według nich był to człowiek małostkowy, ograniczony, prozaiczny, mieszczuch, kołtun i materialista.
21. W jakim słynnym utworze młodopolskim Kazimierz Przerwa-Tetmajer został sportretowany jako jeden z bohaterów?
……………………………………………………………………………………………………………………………………….
21. Odpowiedź: w Weselu Stanisława Wyspiańskiego.
Komentarz
Kazimierz Przerwa Tetmajer “wystąpił” na kartach dramatu Wyspiańskiego jako Poeta. Warto pamiętać, że utwór powstał na kanwie autentycznej uroczystości, która odbyła się po zaślubinach poety Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną w domu Włodzimierza Tetmajera (przyrodniego brata Kazimierza Przerwy-Tetmajera). W dramacie wystąpiło wiele innych autentycznych postaci krakowskiego życia kulturalnego. Ale o tym – za dwa tygodnie.
Zobacz: