Ćwiczenie kształtujące umiejętność analizy i interpretacji tekstu na poziomie rozszerzonym.
Fragment 10
Witold Gombrowicz, Dziewictwo
Monarchia bardziej jest dziewicza niż republika, gdyż więcej w niej tajemnicy niż w gadatliwych członkach parlamentu. Monarcha, wywyższony, bezgrzeszny, nieskazitelny, nieodpowiedzialny, jest dziewicą, a w mniejszych rozmiarach – także i generał jest dziewicą.
O, święta tajemnico bytu, o cudzie istnienia, nie ja, przyjmując twe dary, będę patrzył ci na ręce. Przeciwnie – tylko korne pochylenie głowy, głęboki oddech, cześć i wdzięczność, panteizm i kontemplacja, nie zaś fatalne w skutkach analizy. Dziewiczość i tajemnica – to jedno, strzeżmy się więc uchylenia świętej zasłony.
Alicja zaś ze swej strony także oddawała się rozmyślaniom.
Jak dziwny jest świat! Nikt nie odpowie na nim wprost, lecz zawsze symbolicznie. Niczego nie można się dowiedzieć. Paweł, naturalnie, opowiedział legendę. Wszędzie otaczają mnie symbole i legendy, jakby wszyscy zmówili się przeciwko mnie. Raj, Bóg… kto wie, czy i to nie zostało zmyślone specjalnie dla mnie, dla nas – młodych panienek. (…)
Pytania:
- Jak określiłbyś narratora w tym fragmencie Dziewictwa?
- Z jaką sytuacją mamy do czynienia w tym fragmencie opowiadania?
- Co może oznaczać termin “dziewictwo” rozumiany przez pryzmat pierwszego akapitu opowiadania Gombrowicza?
- Jak można zinterpretować drugi akapit?
- Na czym polega problem Alicji?
Odpowiedzi:
- W tym fragmencie narrator ujawnia się tylko w jednym zdaniu – przekazując głos Alicji. Reszta tekstu to wypowiedź Pawła oraz przemyślenia Alicji. Można więc powiedzieć, że narrator mało uwidacznia się w dziele, a treść utworu i wiedza o świecie przedstawionym przekazana jest czytelnikom głównie poprzez mówiące/ myślące postacie.
2. Ten fragment tekstu to dialog (w tym wypadku półdialog) między rozmawiającymi postaciami. Paweł (jak możemy wnioskować z tekstu) odpowiada Alicji na zadane przez nią pytanie. Alicja natomiast, niejako w odpowiedzi, snuje własne przemyślenia co do wypowiedzi chłopaka.
3. Pierwszy akapit zbudowany jest na porównaniu monarchii do republiki. Dowiadujemy się, że ta pierwsza jest bardziej dziewicza, gdyż kryje w sobie tajemnice. Tu wszystko zależy od woli (bądź jej braku) u władcy, od jego nastroju, chęci, charakteru. Wiadomości nie muszą być podane do publicznej wiadomości. Dlatego też monarchę przyrównuje Paweł do dziewicy – jest osnuty tajemnicą, nikt nie jest dopuszczony do jego majestatu. Potwierdza to także kolejne porównanie – generał, choć w mniejszym stopniu niż monarcha, także jest “dziewicą” – sam podejmuje decyzje i nie musi się z nich przed nikim tłumaczyć.
4. Drugi akapit także mówi o sposobie rozumienia dziewictwa, które jest jak tajemnica. Zaczyna się od apostrofy – tu dziewictwo jest porównane (czy nawet tożsame) z tajemnicą bytu, z cudem istnienia. W stosunku do tego można przyjąć jedynie postawę pokorną, nie narzucającą się, pełną oddania i wdzięczności. Nie należy w nią ingerować, analiza, nawet najbardziej dociekliwa, może mieć najwyżej fatalne skutki.
5. Ostatni z przytoczonych fragmentów to rozmyślania Alicji. Spotkała się z zagmatwaną i skomplikowaną odpowiedzią, której sensu nie jest w stanie pojąć. Mamy tu więc do czynienia z problemem komunikacyjnym. Alicja oczekiwała prostego wyjaśnienia, tymczasem dostała opowiedzianą jej przez Pawła legendę. Dochodzi do wniosku, że ludzie, tłumacząc świat w sposób symboliczny i zawoalowany, kryją przed nią tajemnicę, że zmówili się przeciwko nieświadomym osobom. Tak więc problem Alicji polega także na nieumiejętności odczytywania metafor, na niezrozumieniu mowy innych ludzi.
Zobacz: