RACJONALIZM – prąd, wg którego najistotniejszą cechą i siłą człowieka jest rozum (łac. ratio). Racjonaliści twierdzili, że w dochodzeniu do prawdy i wiedzy należy kierować się rozumem, a przesądy, uprzedzenia i ingerencję sił duchowych – odrzucić. Jest to prąd oświeceniowy, propagujący praktyczne myślenie i działanie, powstały w opozycji do „duchowych” założeń baroku, a z kolei w opozycji do niego powstaną romantyczne: irracjonalizm, duchowość, fantastyka. Za twórcę racjonalizmu uznaje się Kartezjusza, który to wypowiedział słynne słowa: „myślę, więc jestem”.

Racjonalista – to w powszechnym odczuciu człowiek kierujący się w życiu rozumem i rzetelną, sprawdzoną wiedzą, ufający tylko racjonalnym przesłankom, w przeciwieństwie do romantyka, który twierdzi, że „są na niebie i ziemi rzeczy, które się nie śniły filozofom…”.