Proza na maturze
Analiza prozy – sposób postępowania Uważnie czytamy tekst i: Określamy – co to jest? Czy odczytaliśmy: opis sceny (fabuła, dialog), opis przestrzeni, monolog (wyznanie, mowa, refleksje), list, opis przedmiotu lub postaci, sam dialog – lub może dyskusję wielu głosów? To bardzo ważne ustalenie na początek – porządkuje, sugeruje nastrój (monotonię, dynamikę), określa też świat przedstawiony i nieuchronnie prowadzi do pytania: Kto mówi? Inaczej mówiąc: trzeba określić typ narracji i pozycję
Terminy związane z badaniem tekstu Powtórz wszystkie przed testem! Często pytanie dotyczy jakiegoś terminu i tylko jego znajomość gwarantuje prawidłową odpowiedź. Autor – twórca utworu, z którym mamy do czynienia. Wcale nie musi być narratorem, nie musi też pojawiać się w tekście, choć oczywiście, może. To po prostu ten, kto napisał tekst. Akcja – inaczej fabuła. Ciąg zdarzeń w utworze, np. w powieści albo w dramacie. Akcja jest jednym z typowych dla epiki i dramatu (a nie dla liryki)
Interpretacja? Wiersza – dopowie odruchowo chyba większość maturzystów. To jednak duże uproszczenie – interpretować można przecież każdy rodzaj tekstu literackiego: i lirykę, i epikę, i dramat. Tyle że za każdym razem należy zwrócić uwagę na inne elementy. Na poziomie podstawowym – zwłaszcza treść Proza (od łac. prosus – bezpośredni, prosty) traktowana jest przez pisarzy i czytelników zazwyczaj jako mowa naturalna, niejako „przezroczysta”. Nie spodziewamy się w niej bogactwa środków stylistycznych, lecz konkretnych informacji.
Halina Poświatowska *** Kiedy Izolda umierała, Tristan pochylał się nad szpitalnym łóżkiem, ręką miękką i chłodną dotykał rozpalonego czoła. Podawał oddech z własnych ust i piła Izolda życie z oddechu kochanka. Podtrzymywał jej osuwającą się głowę, wąskie szczupłe plecy. Obojczyki wychudłe podnosiły się spiesznie, aby nadążyć za oddechem. Serce biło prędko, nierówno. Izolda zaciskała palce wokół ręki Tristana. Przemów do mnie – prosiła – chcę słyszeć twój głos, jeszcze mogę słyszeć – mówiła. Milczał
Znajomość tych pojęć na pewno przyda się przy interpretacji. Aluzja literacka – nawiązanie w utworze literackim do innego dzieła, postaci, zjawiska lub motywu literackiego, będące świadomym zamierzeniem autora. Anakolut – wypowiedź celowo niepoprawna, np. zdanie urwane lub zlepek kilku zdań zbudowanych czy zestawionych wbrew regułom logiki i składni. Anakreontyk – nazwa pochodzi od poety greckiego Anakreonta, krótki wiersz o radosnym nastroju, wysławiający urodę życia, miłości i biesiady. Animalizm – zespół cech przynależnych zwierzętom, zwierzęcość,
Jak analizować prozę – tok postępowania Określamy – co to jest? Czy odczytaliśmy: opis sceny (fabuła, dialog), opis przestrzeni, monolog (wyznanie. mowa, refleksje), list, opis przedmiotu lub postaci, sam dialog, dyskusję wielu głosów? To bardzo ważne ustalenie na początek – porządkuje, sugeruje nastrój (monotonię, dynamikę), określa też świat przedstawiony i nieuchronnie prowadzi do pytania: Określamy – kto mówi? Inaczej mówiąc: trzeba określić typ narracji i pozycję narratora. Narrator – to
Związki logiczne między elementami tekstu Pytania tego typu mogą dotyczyć np. wskazania tezy, wypisania kolejnych argumentów (często bywają one rozrzucone w różnych akapitach!), wskazania zdań będących wnioskami. Najczęściej pojawiają się jednak polecenia wymagające określenia zależności pomiędzy kolejnymi akapitami. Przykładowe pytania: Wyjaśnij, jakie funkcje spełnia akapit nr 10 wobec akapitów nr 9 i 11? Odpowiedź jest tu, oczywiście, ściśle związana z analizowanym tekstem, ale z układu akapitów wynika wyraźnie, że ten dziesiąty będzie przynajmniej łącznikiem. Często zdarza
