Interpretacja wiersza
1. Początek
Masz przed sobą wierszyk i temat. Jeśli to tylko analiza i interpretacja (najczęściej sama interpretacja) – to wiadomo – będziemy pisać, jak utwór odczytaliśmy. Jeśli temat kierunkuje – od razu, czytając wiersz, szukamy odpowiedzi na pytanie z tematu. Jak temat może kierunkować? Na przykład tak: „Portret generacji Kolumbów, rocznik 20, w utworze Baczyńskiego pt. Pokolenie”. Od razu stawiasz sobie pytanie – jak Baczyński portretuje swoje pokolenie? I tego się trzymasz, interpretując kolejne strofy.
2. Ale początek niech będzie inny
Zaczynamy nie od tytułu, nie od własnych poglądów, tylko od wstępu, który gwarantuje punkty. Jest to wstęp – metryczka wiersza. Jakbyś sporządzał mu dowód tożsamości. Wszystko, co z faktografii wiesz o utworze, zamieść we wstępie. I tak – z jakiego tomu, kiedy napisany, gdzie napisany, jaki to gatunek, czy ma dedykację, adresata, tradycyjny czy biały, mieści się w jakimś nurcie czy nie.
3. Teraz temat główny
Być może, wskazany w temacie. Jeśli to faktycznie najważniejsza sprawa w wierszu – można to sformułować (jednak niekoniecznie w ten sposób) tak: „Pokolenie Baczyńskiego to faktycznie wiersz – portret pokolenia Kolumbów – ich los jest tam najważniejszy”.
Ale może być tak: „Portret dziecka w wybranym trenie Kochanowskiego”. I mimo że tren ukazuje ból ojca, kryzys filozofii – to jednak skupiamy się na portrecie Urszulki.
Gdy temat nie precyzuje kierunku poszukiwań, trzeba określić go samodzielnie. Na przykład: „Interpretacja utworu Naborowskiego Krótkość żywota”. Tematem wiersza jest przemijalność, znikomość ludzkiego życia ukazana w kilku strofach. Jak? To ciąg dalszy pracy.
4. Jak to ujął poeta?
Odpowiedź na pytanie jak – zaczynamy od obserwacji tytułu. Zawsze coś znaczy, nawet jak go nie ma – warto to napisać. „Pozostawiony bez tytułu – mógłbym go zatytułować tak i tak”… Za słuszne zdanie o tytule zdobywasz dodatkowe punkty. Przykład: „W malinowym chruśniaku Leśmiana – już tytuł informuje o przestrzeni utworu, sytuuje scenę, ustala tło.”
5. Kilka słów o konstrukcji
Nawet jeśli zadaniem Twoim jest tylko interpretacja – bardzo dobrze jest na początku pracy uporządkować kilka informacji o utworze. Dosłownie: gatunek, kto mówi, jaka jest sytuacja liryczna. Czy to liryka wyznania, pierwszoosobowa, pośrednia czy bezpośrednia sytuacja – kto do kogo i po co mówi.
6. Obrazy wiersza
Teraz – obserwacja i próba zrozumienia kolejnych strof lub obrazów wiersza – celowo nie mówimy o analizie – bo to co innego. Szukamy sensu, przesłania. Poeta definiuje pokolenie – jak, dlaczego? Pisze o swoim uczuciu – jakie ono jest, formułuje pogląd filozoficzny – jaki, czemu. Uwaga – podział sensu nie musi przebiegać tak jak podział strof. Dlatego warto zadać sobie pytanie o podział utworu w sensie obrazów, całości znaczeniowych, a nie tylko stroficznych.
Uwaga – przy wierszach opisowych – krajobrazowych po prostu zaobserwuj kolejne ujęcia jak zdjęcia w albumie – opisz je. Jakich środków i po co używa poeta, by odmalować to właśnie – taka uwaga zawsze się przyda.
7. Co ze skojarzeniami literackimi?
Jak są – piszmy zawsze. Wystarczy jedno zdanie – np. że temat pokolenia powraca w polskiej literaturze, że znamy takie jak pokolenie romantyków, że łączy taką generację pokoleniowe wydarzenie historyczne. Za dużo nie ma co się rozpisywać – ale zdradzić taką wiedzę zawsze warto.
8. Puenta
Jaki dał obraz pokolenia? Dlaczego taki, co to dało światu? W przypadku Baczyńskiego wiadomo – pokolenie szczególne, sytuacja szczególna, ujęcie tematu też – bo niezwykłą wyobraźnię poetycką miał ten artysta. Tu poza dostrzeżeniem poetyckiego talentu dostrzegamy grozę historii. Emocje, które towarzyszą odczytaniu utworu, zawsze warto zdradzić – o ile nie jest to totalna nuda, oczywiście.
Zobacz: