Boska komedia – Dante Alighieri
Traktujemy poemat Dantego jako pomost pomiędzy średniowieczem a renesansem – zawiera bowiem cechy obu tych epok. Tematem głównym dzieła jest wędrówka autora po zaświatach: w części I – Piekło, II – Czyściec, III – Raj. Przewodnikiem bohatera po piekle i czyśćcu jest Wergiliusz, po raju wiedzie go ukochana Beatrycze. Panuje tu magia liczb: 3 części, 9 kręgów piekielnych, 9 części czyśćca i 9 nieba, 9 chórów anielskich. W każdej części są 33 pieśni… Pamiętajmy, że 9 = 3 × 3, a Bóg jest wszak jednością w Trzech Osobach – stąd znaczenie trójki. To zamiłowanie do liczb, symboli, alegoryczna wymowa, budowa wszechświata teocentryczna (Bóg na szczycie jako najwyższa wartość) – są średniowieczne. Ale… dzieło napisane zostało po włosku, to Dante – człowiek, jest aktywnym bohaterem, przedstawia swoje subiektywne odczucia, załatwia ziemskie porachunki. Świat, który konstruuje (właściwie zaświat), posiada harmonijną budowę – tak jak w renesansie lubiano.
Makbet – William Shakespeare (spolszczona pisownia: Szekspir)
Słynna tragedia obrazuje ludzką ambicję, niszczącą żądzę władzy, odwieczny morał, iż nie można zbudować trwałej struktury na przemocy i krzywdzie – i że „zło rodzi kolejne zło”. Dowodzą tego dzieje Makbeta – szkockiego wodza, który uwierzył przepowiedni czarownic, iż będzie królem, do tego stopnia, iż dokonał królobójstwa, a potem następnych morderstw. Motorem popychającym go do działania jest niepowtarzalna literacka kreacja kobiety demonicznej, femme fatale – lady Makbet. Oboje małżonkowie przechodzą przemianę, oboje giną – nie mogą unieść ciężaru popełnionej zbrodni. Ważny jest w tragedii świat fantazji – demonów i czarownic, które właściwie uruchamiają machinę zbrodni, przepowiadając Makbetowi częściowo przyszłość. Czy zdejmują z niego część odpowiedzialności? Czy są może literackim upostaciowaniem ludzkich żądz i pragnień, utajonych w psychice, lecz czekających na sprzyjający sygnał? Czym jest życie ludzkie? Czy „bajką opowiedzianą przez głupca” – jak konstatuje nieszczęsny Makbet?
Postacie Szekspirowskie:
- Hamlet – książę duński, rozdarty psychicznie idealista
- Otello – uosobienie zazdrości
- Król Lear – władca szaleniec
Dekameron – Giovanni Boccaccio
Jest to zbiór 100 nowel opowiadanych w 10 dni przez 10 osób (7 kobiet i 3 młodzieńców), którzy uciekli z miasta przed szalejącą zarazą. Zamknięci w podmiejskiej willi umilają sobie czas przetrwania opowieściami utrzymanymi całkowicie w renesansowym duchu. Dominuje tu humor, pochwała sprytu, dążenie do szczęścia i przyjemności – w centrum zdarzeń znajduje się aktywny, walczący o swoje szczęście i bogactwo człowiek. Tematy nowel: miłość duchowa i zmysłowa, zdobywanie kochanki, zdrady małżeńskie, ekscesy duchownych, zakonnic, mnichów itd.…
Dalej pieniądze i fortele, w których wygrywają sprytniejsi, opowieści o rycerzach i zdradzonych mężach, o ludzkich wadach: skąpstwie, głupocie, fałszu, o ludzkich słabościach i namiętnościach… Obfitujący w niedyskretne scenki miłosne – Dekameron – podobno gorszył niektóre czytelniczki. Ma też znaczenie w rozwoju gatunków literackich. Ważny jest chwyt opowieści „ramowej”, w której mieszczą się poszczególne nowele. Druga rzecz: Boccaccia uważa się za twórcę klasycznej noweli, a od jednej z nich pt. Sokół, pochodzi termin: teoria sokoła. Chodzi o przewodni motyw tej krótkiej, jednowątkowej opowieści – motyw powtarzający się w różnych zakrętach akcji, odgrywający kluczową rolę i występujący w tytule. Tu jest nim sokół. Taki typ noweli stał się obowiązującym wzorem na wiele lat.
Zobacz: