Dla dorosłych czy dla dzieci, czyli dedykacja ze zmyłką…
Leonowi Werth
Dzieci, wybaczcie mi, że dedykuję tę książkę osobie dorosłej. Ale mam poważne powody: ten dorosły to mój – najlepszy na świecie – przyjaciel. Następny argument: ten dorosły wszystko zrozumie (nawet książki dla dzieci). I ostatni powód: ten człowiek przebywa we Francji, gdzie nękają go zimno i głód. Bardzo łaknie dobrego słowa. Jeśli to wszystko Was nie przekonuje, chętnie zadedykuję tę książkę dziecku, którym był kiedyś mój przyjaciel. Wszyscy dorośli byli kiedyś dziećmi (ale nie wszyscy zachowali to w pamięci).
Zmieniam więc moją dedykację:
Leonowi Werth,
kiedy był małym chłopcem
Książka adresowana jest więc do dzieci, a właściwie może lepiej byłoby powiedzieć, że do wszystkich, którzy zachowali dziecięcą wrażliwość i dziecięce spojrzenie na świat.
Świat dzieci i dorosłych…
…został przedstawiony na zasadzie kontrastu, ale określenie „dorosły” tak naprawdę niewiele ma wspólnego z wiekiem. To raczej sposób widzenia świata, traktowania ludzi, brak niewinności i dziecięcej wrażliwości. Taki „dorosły” nie potrafi dostrzec tego, co „widzi się tylko sercem”.
- DZIECI – są wrażliwe, bezinteresowne, ufne, mają wyobraźnię, osądzają sercem, łatwo przywiązują się do miejsca i osób.
- DOROŚLI – „po drodze” zagubili gdzieś dziecięcą wrażliwość, osądzają na podstawie pozorów, po tym, co widzą. Brak im umiejętności tworzenia więzów, nie przywiązują się do miejsca i ludzi.
Autor
Antoine Saint-Exupéry (1900-1944) francuski pisarz, służył w lotnictwie, m.in. na linii Francja – Afryka. Zginął podczas lotu wywiadowczego w czasie II wojny światowej. W swojej prozie (Nocny lot, Ziemia, planeta ludzi, Mały Książę) pisał o braterstwie, odwadze, potrzebie przyjaźni.
Gatunek literacki
– przypowieść (zwana też parabolą) – alegoryczna opowieść, która przekazuje pewną prawdę o ludzkim życiu. W przypowieści sama fabuła ma drugorzędne znaczenie, jest tylko przykładem. Przedstawione zdarzenia są ilustracją prawd o człowieku i jego losie, w prosty sposób przekazują morały – taką rolę pełnią spotkania bohatera, jego rozmowy z ludźmi na różnych planetach.
Czas i miejsce
Czas – akcja utworu trwa osiem dni, rozpoczyna się przymusowym lądowaniem pilota na Saharze. Fabuła obejmuje jeden rok z życia Małego Księcia, poświęcony wędrówkom po różnych planetach i Ziemi, na której spotyka pilota.
Miejsce – Ziemia, pustynia Sahara, gdzie Mały Książę wylądował po swoich międzyplanetarnych podróżach. W opowiadaniach Małego Księcia pojawiają się też inne miejsca – planeta B-612 (stamtąd przybył Mały Książę) oraz planety: Króla, Próżnego, Pijaka, Bankiera, Latarnika, Starszego Pana – geografa.
Wszystkie miejsca akcji mają znaczenie symboliczne:
- pustynia obrazuje sytuację człowieka w świecie, jego samotność,
- poszczególne planety są symbolami ludzkich wad.
Akcja i fabuła
Tak naprawdę są dość ubogie, stanowią bowiem jedynie pretekst do przekazania istotnych treści.
Wątki
To ważne – w powieści przeplatają się trzy równorzędne wątki:
- wątek realistyczny – to przymusowe lądowanie na pustyni oraz naprawa przez pilota zepsutego samolotu,
- wątek baśniowy – czyli wędrówki Małego Księcia,
- wątek psychologiczny – przemiana Małego Księcia, jego dojrzewanie i nauki wyciągnięte podczas podróży.
Bohaterowie
Narrator to postać realna. Jest nim pilot, który po sześciu latach od przedstawionych w powieści wydarzeń opowiada o nich. Nie ma imienia ani nazwiska. Ale wiemy, że jest to postać, która zachowała wrażliwość dziecka, a dzięki Małemu Księciu odkryła ją w sobie na nowo. Wszak sam o sobie mówi:
Nie znajdując ludzi podobnych sobie, wiodłem życie samotnika aż do momentu, kiedy sześć lat temu niespodziewanie wylądowałem na Saharze.
Tam pilot spotkał tajemniczego chłopca, o którym nie może zapomnieć przez wszystkie lata. Dzięki temu spotkaniu inaczej spojrzał na świat, odkrył sprawy naprawdę ważne, ale tego „nikt z klanu dorosłych nie pojmie”.
Mały Książę – to bohater tytułowy. Nie jest to postać realna, pochodzi ze świata baśniowego. Jest miłym i czarującym dzieckiem o jasnych włosach i sympatycznej buzi. Najprawdopodobniej pochodzi z asteroidy, planety oznaczonej symbolem B-612. Wydaje się tak prostoduszny, że aż chciałoby się powiedzieć – naiwny. Nigdy nie kłamie i bezgranicznie wierzy innym. Szanuje poglądy każdego, ale sam dobiera sobie towarzystwo.
Każdy z nas miał kiedyś takie cechy, ale w zetknięciu z okrutną rzeczywistością gdzieś je utracił. Chociaż czasem i nam uda się jeszcze spojrzeć na świat oczyma dziecka.
Wielką miłością Małego Księcia była róża, samotnie rosnąca na jego planecie. Chłopiec dbał o nią, podlewał ją, osłaniał na noc kloszem, ale w pewnym momencie przestał jej wierzyć. Nie był pewien, czy róża odwzajemnia jego uczucia: „Wziął poważnie słowa bez znaczenia i stał się bardzo nieszczęśliwy”.
Opuścił więc swoją planetę i wyruszył w podróż, żeby się czegoś nauczyć.
Bohaterowie drugoplanowi – wszystkie postacie, które chłopiec spotyka w trakcie podróży.
W powieści przeplatają się trzy wątki:
- Realistyczny – postać pilota, jego przymusowe lądowanie i próby naprawy samolotu.
- Baśniowy – najważniejszy, związany z postacią Małego Księcia i jego wędrówkami. Pozwala też uwypuklić refleksje o szczęściu i cierpieniu, życiu i śmierci, samotności i przyjaźni oraz odpowiedzialności za innych.
- Psychologiczny – to dojrzewanie duchowe Małego Księcia, przemiany psychiczne podczas rocznej wędrówki. Najbardziej uwidaczniają się w trakcie rozmów z pilotem i lisem.
Podróże Małego Księcia i co z nich wynika?
W trakcie swojej wędrówki Mały Książę odwiedził siedem planet. Ostatnią była Ziemia. Pozostałe miały pewne cechy wspólne – były małe i zamieszkane tylko przez jedną osobę. Postacie te zostały przedstawione w sposób groteskowy.
Każda z nich reprezentuje pewną cechę, która charakteryzuje świat dorosłych. To dziwi i śmieszy Małego Księcia, który nie rozumie bezsensowności pewnych zachowań.
- Król – to pierwsza osoba, którą spotyka chłopiec podczas wędrówki. Chce rządzić, chociaż nie ma kim. Wydaje wciąż rozkazy, ale… nie ma ani jednego poddanego. Ale śmieszne!
- Próżny – wszystkich przybyszów traktuje jako swoich wielbicieli, wciąż czeka na oklaski i wyrazy podziwu. Mały Książę oczywiście nie rozumie, dlaczego Próżnemu tak bardzo zależy na pochwałach. Ale próżniak!
- Pijak – pije, ponieważ wstydzi się, że pije… Ale tragiczne!
- Bankier – bezustannie liczy gwiazdy, traktuje je jak swoją własność, chce jak najwięcej posiadać. Ale nonsensowne!
- Latarnik – jako jedyny spośród spotkanych zdobywa przyjaźń Małego Księcia. Wciąż zajęty jest pracą – co minutę zapala i gasi latarnię, ponieważ tak szybko na tej planecie następował dzień po nocy. Ale dziwne!
- Geograf – zajmuje się zbieraniem informacji o swojej planecie, ale nigdy jej nie widział, bo nie opuszcza swojego gabinetu. Ale absurdalne! To geograf zachęca chłopca do zwiedzenia Ziemi.
Zauważ!
PLANETY, które odwiedził Mały Książę, są symbolami ludzkich wad, tak powszechnie spotykanych w świecie dorosłych:
- żądzy władzy (Król),
- próżności (Próżny),
- uzależnień i zniewolenia (Pijak),
- materializmu i żądzy bogactwa (Bankier),
- bezmyślnej i bezużytecznej pracy (Latarnik),
- bezmyślności i zaufania do liczb (geograf).
Inne symbole w powieści:
- Róża – symbol miłości, kogoś drogiego, kochanego, dla kogo chce się żyć, a nawet wszystko poświęcić.
- Kolce – cztery kolce róży to jej obrona: „Jest taka krucha i łatwowierna. Ma cztery niepozorne kolce do obrony przed całym złem świata”. Symbolizują więc delikatność i słabość.
- Lis – w przeciwieństwie do jego alegorycznego znaczenia (znanej Wam z bajek chytrości) tutaj jest symbolem przyjaźni, mądrości, wierności, a więc tych cech, które są najważniejsze w związkach międzyludzkich.
- Pustynia – to symbol samotności człowieka, jego opuszczenia.
- Wędrówka – tu traktowana jako symbol życia, jego kolejnych etapów, nowych doświadczeń.
- Wąż – właściwie symbolizuje tutaj śmierć, ale dzięki niemu Mały Książę wraca do róży, może więc oznacza też początek nowego istnienia.
- Studnia – źródło, początek nowego życia.
- Planeta – dom, świat, bo dla każdego mieszkańca jego planeta jest jednocześnie całym światem.
- Baobaby – symbol zła, które trzeba niszczyć z korzeniami. Dlatego Mały Książę pilnował, żeby nie rozprzestrzeniły się na jego planecie.
Pobyt na Ziemi, czyli czego nauczył się Mały Książę?
- Zrozumiał wartość miłości: „Dobrze widzi się tylko sercem. Najważniejsze jest to, co niewidoczne dla oczu”. Zdał sobie sprawę z tego, że tęskni za swoją różą, bo dzięki niej nie czuł się samotny. W ogrodzie pełnym róż przeżył rozczarowanie, ponieważ myślał, że jego róża jest jedyna na świecie. I w pewnym sensie nie mylił się, bo na wybrany kwiat nie można patrzeć tak jak na inne róże. Na tym polega „jedyność” róży Małego Księcia. Ona jest jego, a on jej. Wzajemnie się wybrali, „oswoili”, należą do siebie. Mały Książę zrozumiał wreszcie, że ją kocha i nie może bez niej żyć. Miłość daje szczęście, ale jest też wyborem, poświęceniem, odpowiedzialnością. Do miłości trzeba dojrzeć, trzeba się jej nauczyć. Kiedy chłopiec to wszystko sobie uświadomił, postanowił wrócić do swojej róży.
- Poznał też wartość przyjaźni – to lis go jej nauczył: „Oswoić znaczy stworzyć więzy […]. Jeżeli mnie oswoisz, będziemy się nawzajem potrzebować. Będziesz dla mnie jedyny na świecie. I ja będę dla ciebie jedyny na świecie”. Mały Książę dowiedział się, że przyjaźń to świadomy wybór, trzeba umieć ją szanować, bo dzięki niej życie nabiera blasku. A przy tym wszystkim trzeba być bardzo cierpliwym, bo przyjaźń wymaga czasu. Przyjaciele muszą się poznać, rozumieć i wierzyć sobie nawzajem. I znowu „najważniejsze jest niewidoczne dla oczu”.
- Gdy Mały Książę postanowił wrócić na swoją planetę, musiał też poznać smak śmierci. Ludzkie ciało musiał zostawić na Ziemi – „jest za ciężkie”, żeby je zabrać tak daleko. Śmierć jest rozstaniem z ukochaną osobą, przyjaciółmi, ale jednocześnie oznacza powrót do domu: „Ja także dzisiaj wracam do siebie” – w końcu to przecież tylko zrzucenie ziemskiej powłoki.
Zakończenie podróży
Mały Książę wrócił do swojej róży. Trzeba w to wierzyć. A jeśli kiedyś go spotkacie, spełnijcie prośbę pilota: Bądźcie tak dobrzy i nie pozwólcie mi się dłużej martwić: prześlijcie mi wiadomość, że on wrócił…
Charakterystyka Małego Księcia
Mały Książę to miły i niezwykły chłopiec o jasnych włosach i sympatycznej buzi. Pochodzi z asteroidu B-612. Jaki jest? Prostoduszny, żeby nie powiedzieć – naiwny. Bezgranicznie wierzy innym, jest nieskażony kłamstwem. Bardzo tolerancyjny, cierpliwy, szanuje poglądy innych, bardzo ciekawy świata, stąd zadaje mnóstwo pytań, na które czasami sam sobie odpowiada.
Jest właścicielem swojej małej planety, wyrastających na niej baobabów i trzech wulkanów. Jego wielką miłością była Róża samotnie rosnąca na jego planecie. Mały Książę nie był jednak pewien, czy kwiat odwzajemnia jego uczucia, zdecydował się więc na podróż, podczas której chciał zdobyć odpowiedzi na kilka nurtujących go pytań.
Cechy Małego Księcia – idealisty
- Ufność.
- Ciągłe dziwienie się otaczającemu światu, spotykanym postaciom.
- Bezinteresowność.
- Wrażliwość na piękno.
- Nieprzywiązywanie wagi do wartości materialnych.
- Patrzenie na ludzi sercem, osądzanie ich sercem – widzenie świata i ludzi takimi, jakimi są.
- Wrażliwość – łatwe przywiązywanie się do miejsc i ludzi.
- Chęć nawiązywania przyjaźni.
- Zdolność do wielkich uczuć i poświęceń.
- Kierowanie się w życiu wzniosłymi zasadami, szlachetnymi celami.
- Naiwność – w jego myślach, wyobrażeniach świat wygląda o wiele lepiej niż to bywa w rzeczywistości.
- Przecenianie – mówiąc o otaczającym go świecie, o ludziach, wydarzeniach, przedstawia je zawsze w bardziej pozytywnym świetle niż na to zasługują.
- Bezkrytyczność w stosunku do ukochanej.
Co oznacza „oswoić” kogoś?
Oswoić czy stworzyć więzy – to jedna z nauk, którą Mały Książę pobrał od Lisa. To inaczej pokochać kogoś, zaprzyjaźnić się z nim, uczynić kogoś osobą dla nas wyjątkową, jedyną. Dopiero przyjaźń sprawia, że życie nabiera blasku i wartości – ale na przyjaźń trzeba sobie zasłużyć, przyjacielowi trzeba poświęcić dużo czasu i uwagi. Bez oswojenia wszyscy są tacy sami, nie mają dla nas żadnej wartości.
Ale Lis także wyraźnie zaznacza – człowiek już na zawsze jest odpowiedzialny za to, co oswoił. Co to oznacza? Że o przyjaźń trzeba dbać, trzeba zrobić wszystko, by w przyjaźni wytrwać i aby druga osoba czuła, że ma w nas prawdziwe oparcie.
Zapamiętaj te cytaty
Idąc prosto przed siebie, nie można zajść daleko…
Wśród ludzi jest się także samotnym.
A ponieważ nie ma magazynów z przyjaciółmi, więc ludzie nie mają przyjaciół.
Stajesz się odpowiedzialny na zawsze za to, co oswoiłeś.
Decyzja oswojenia niesie w sobie ryzyko łez.
Mowa jest źródłem nieporozumień.
Dobrze widzi się tylko sercem, najważniejsze jest niewidoczne dla oczu.
Jedynie dzieci wiedzą, czego szukają.
Wypracowanie
Mały Książę – lektura dla dzieci czy dorosłych?
Czy zgadzam się z opinią Małego Księcia o dorosłych? (rozprawka)
Zobacz:
Wyjaśnij znaczenie symboli występujących w utworze Antoine’a Saint-Exupéry’ego pt. Mały Książę.
Kto wyjaśnił Małemu Księciu (Antoine Saint-Exupéry, Mały Książę), czym jest miłość?