Czy o kimś, kto przegrał walkę, zawsze można powiedzieć, że został zwyciężony?
Roland
Rycerz, który przegrał bitwę, a na dodatek skazał na śmierć innych. Kiedyś uważany za honorowego zwycięzcę, dziś za dowódcę z nadmiarem ambicji.
Przedstawienie bohatera: hrabia Roland – dowódca tylnej straży wojsk króla Francji Karola Wielkiego, siostrzeniec i wasal króla Karola. Postać historyczna.
Lektura: Pieśń o Rolandzie (autor anonimowy)
Lista zwycięstw: wiele wygranych bitw z poganami nazywanymi Saracenami
Lista porażek: błędna decyzja podjęta przez Rolanda w wąwozie Rancevaux
Roland mógł wezwać posiłki i ocalić życie swoich żołnierzy. Uważał jednak, że zadęcie w róg okryłoby hańbą jego imię, podważyłoby jego autorytet jako dowódcy, zostałoby zinterpretowane jako tchórzostwo.
Cechy: ambicja, honor, upór, zawziętość, odwaga, waleczność, egoizm, pycha, krótkowzroczność, porywczość, wybuchowość, zarozumiałość
Bohater w ocenie innych: Z decyzją Rolanda nie zgadzał się Oliwier, który od początku uważał, że trzeba ściągnąć na pomoc wojska króla Karola. Wystarczyło tylko zadąć w róg. Decyzję tę Roland podjął za późno – w momencie, kiedy faktycznie mogło to być odczytane za słabość, hańbę, strach przed śmiercią. Mimo to został przez ludzi swojej epoki uznany za bohatera i przedstawiany był jako wzór rycerza. Dziś patrzymy na niego bardziej krytycznie i uznajemy go za wielkiego przegranego.
Stanisława Bozowska
Koszt kształcenia ludzi na wsi był ogromny! Siłaczka, żyjąc w biedzie i chłodzie, zachorowała na tyfus i zmarła.
Imię i nazwisko: Stanisława Bozowska
Lektura: Stefan Żeromski, Siłaczka
Lista zwycięstw:
Dla dobra najbiedniejszych poświęciła własne zdrowie i życie. Przygarnęła pod swój dach starą niedołężną kobietę jako swoją gospodynię. Kierowała nią nie wygoda i lenistwo, lecz altruizm, dobroć, szlachetność, poczciwość, litość. Stanisława podjęła na wsi pracę, wręcz misję, nauczycielki – uczyła dzieci i dorosłych. Była także autorką książki zatytułowanej Fizyka dla ludu. Bozowska realizowała w ten sposób młodzieńcze ideały, które ukształtowały się w niej w czasie studiów. Do głównych haseł pozytywizmu należały zasady pracy organicznej (cały organizm społeczny musi dobrze pracować, by państwo dobrze funkcjonowało) oraz pracy u podstaw (konieczna jest edukacja najuboższych, która sprawi, że poziom świadomości społecznej się wyrówna). Gdyby nie jej starania, ci najubożsi ludzie nie mieliby szans na edukację.
Cechy: szlachetna, dobra, wrażliwa, konsekwentna, sumienna, obowiązkowa, pełna zapału do pracy
Opinia innych: Z wdzięczności dla nauczycielki wiejski chłopak ruszył w czasie zamieci dla niej po leki. Po jej śmierci przyniósł pożyczone od Bozowskiej książki, czym zawstydził Obareckiego. Lekarz zdał sobie sprawę, że ten wiejski parobek przewyższył go swoim zapałem, chęcią przyswajania wiedzy, co było efektem pracy Stanisławy Bozowskiej. Dlatego Obarecki odczuwał wobec zmarłej cześć i pokorę.
Ważny cytat (przywołany w Siłaczce fragment wiersza Do młodych Adama Asnyka):
Szukajcie prawdy jasnego płomienia!
Szukajcie nowych, nie odkrytych dróg…
Cytat ten przypomina ideały pozytywistów i cele, które stawiali młodym nauczycielom, lekarzom, ludziom wykształconym. Osiedlali się oni w małych środowiskach i pracowali wśród niewykształconych, biednych, często zacofanych mieszkańców wsi. Nie wszyscy wytrwali w tych ideałach – dawny kolega Stasi, lekarz Paweł Obarecki, poddał się. Przy łóżku umierającej koleżanki wyznał, że jej ofiara była zupełnie niepotrzebna. Wszystkie młodzieńcze obietnice były bowiem ideałami, których nie dało się wypełnić, bo kosztowały zbyt wiele.
Jan Bytnar (pseud. Rudy)
Stracił życie, ale nie zdradził przyjaciół. Prawdziwy bohater!
Imię i nazwisko: Jan Bytnar (pseud. Rudy). Postać historyczna – harcmistrz, dowódca plutonu Grup Szturmowych, oficer Armii Krajowej, działacz podziemnej organizacji „Wawer”.
Lektura: Aleksander Kamiński, Kamienie na szaniec
Lista zwycięstw: Brał udział w wielu akcjach sabotażowych oraz dywersyjnych (wykolejanie niemieckich pociągów, wysadzanie mostów, odbijanie więźniów). Ale największym zwycięstwem Rudego było nieugięcie się przed gestapowcami po aresztowaniu. Bestialsko torturowany nie wydał żadnego z przyjaciół i kolegów z tajnych organizacji.
Cechy: odwaga, opanowanie, upór, niezłomność, poszukiwanie prawdy
Ważny cytat: (fragment wiersza Juliusza Słowackiego Testament mój, który przed swoją śmiercią cytuje Rudy):
Lecz zaklinam – niech żywi nie tracą nadziei
I przed narodem niosą oświaty kaganiec;
A kiedy trzeba, – na śmierć idą po kolei,
Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!…
Rudy wie, że wielu ludzi musiało umrzeć i że te ofiary z życia dla ojczyzny były słuszne.
Santiago El Campeon
Choć do brzegu dopłynął z samym szkieletem ryby, nikt nie ma wątpliwości, że Santiago zwyciężył.
Imię i nazwisko: Santiago El Sampeon
Lektura: Ernest Hemingway, Stary człowiek i morze
Wykonywany zawód: rybak
Stosunek do świata: ogromna pokora wobec zrządzeń losu, chęć do walki z przeciwnościami, determinacja
Cechy: uczciwość, prostota, rozsądek, mądrość, roztropność, cierpliwość, spryt, spokój, opanowanie, zaradność, upór, wytrwałość, nieugiętość, odwaga, skromność, szczerość, wrażliwość, prostolinijność, zaufanie do ludzi
Ocena innych: Manolin – chłopak, który przyjaźnił się ze starcem – uważał go za najlepszego rybaka, wspaniałego nauczyciela i przyjaciela. Bardzo go kochał, martwił się o starca, dbał o niego, dożywiał go, przynosił mu przynęty, podnosił na duchu.
Także znaczna część rybaków szanowała starca, współczuła mu z powodu nieudanych połowów. A gdy Santiago dociągnął do brzegu szkielet ogromnej ryby, nikt nie krył podziwu.
Życie codzienne: Santiago żył bardzo skromnie. Mieszkał w jednoizbowej chacie, w której nie było światła elektrycznego i dostępu do wody. Jedyne sprzęty, które posiadał Santiago, to łóżko, stół i krzesło. Starzec nie miał nawet pościeli – za materac służyły mu stare gazety, a zamiast poduszki, używał spodni, którymi obwijał gazetę, tworząc w ten sposób zagłówek. Przykrywał się starym kocem. Nigdy jednak nie skarżył się na swój los.
Przeciwności losu: walka ze swoją starością, niedołężnością, z silną rybą schwytaną na przynętę oraz z rekinami, które zaatakowały złowionego merlina. Gdy Santiago odczuwał osłabienie swojego organizmu, z ogromną siłą wewnętrzną potrafił przekonać siebie, że nie może się poddać, że musi walczyć, że da radę, że słabość minie. Linka, na której ciągnął rybę, kaleczyła mu dłonie, ale jej nie wypuścił. Już kiedyś miał okazję walczyć o zwycięstwo – siłował się na rękę z największym marynarzem. Ich zaciekła walka trwała dobę i… zakończyła się zwycięstwem Santiago. Wygrana ta przyniosła mu sławę i uznanie w miasteczku. Sprawiła też, że odtąd wierzył w siebie. Ufał, że upór i wiara we własne możliwości mogą doprowadzić człowieka do zwycięstwa. Dlatego nawet w najtrudniejszych chwilach nie poddawał się – mimo wyczerpania po wielogodzinnej walce na morzu, pragnienia i głodu, bolesności całego ciała, krwawiących dłoni, utraty kolejnych narzędzi do walki z rekinami, Santiago nie zrezygnował z walki. Nawet gdy z ryby, o którą walczył, został mu tylko szkielet, nie zamierzał zaprzestać połowów.
Lista zasług: Kiedyś Santiago uratował życie Manolina, którego zaatakowała szarpiąca się ryba. Santiago przerzucił chłopca na przód łodzi i zabił rybę.
Ważne cytaty:
- Credo życiowe: „Każdy dzień jest nowym dniem”. Kiedy człowieka spotyka niepowodzenie, nie powinien się załamywać czy poddawać. Wierzył, że tylko chwilowo opuściło go szczęście, które w każdej chwili może wrócić.
- Stoicki spokój w przyjmowaniu zrządzeń losu: „Za dobre to było, żeby trwać”. Człowiek nie może za długo cieszyć się szczęściem, bo już czyha na niego kolejna niemiła niespodzianka od losu – np. żarłoczny rekin, który odbierze zdobycz.
- Tekst chętnie cytowany w wypowiedziach: „Człowiek nie jest stworzony do klęski. Człowieka można zniszczyć, ale nie pokonać”. Człowieka można zniszczyć – fizycznie, psychicznie, udręczyć, skopać, zdradzić, zabrać mu wszystko, co kocha, ale nikt nie odbierze mu jego triumfu, zwycięstwa, trudu, który udało mu się przezwyciężyć.
Zobacz: