Jak pisać o przyjaźni?

– Co to jest przyjaciel? – zapytano filozofa, bowiem ludzie od zawsze lubili udawać się do filozofów po najprostsze odpowiedzi.
– Alter ego – odparł Zenon z Elei czterysta sześćdziesiąt lat przed naszą erą.
(Alter ego – drugie ja, ktoś, komu można ufać jak sobie.)

O co może zapytać autor tematu?

Czym przyjaźń jest w życiu człowieka? (Wypowiedź poprzyj przykładami z literatury, sztuki, filmu, może twórczości własnej).
„Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie” – co sądzisz o tym przysłowiu?
„Przyjaciel wierny jest lekarstwem dla życia” (Biblia, Księga Eklezjasty, 6,16). Jak rozumiesz mądrość tych słów?
„Cóż warte by było życie nawet w dostatku, ale bez przyjaciół”. Czy zgadzasz się z refleksją Arystotelesa?
Przedstaw literackie przykłady przyjaźni.
Twój najlepszy przyjaciel, miejsce przyjaźni w Twoim życiu.

Co robimy?

Odpowiadamy wysuwając na plan pierwszy swoje własne opinie i przemyślenia. Z pewnością masz określoną wizję przyjaźni, doświadczenia w tej sprawie, poczyniłeś pewne obserwacje.

Zakładamy, że przyjaźń jest zjawiskiem, które wszyscy cenimy, którego chcielibyśmy zaznać i o którym będziemy mówić dobrze.

Jednakże stwierdzenie faktu to za mało jak na sensowną pracę pisemną. Musisz zastanowić się nad istotą zjawiska, nad przykładami przyjaźni prawdziwej, szczerej, wspaniałej i pełnej poświęceń.

Pamiętaj jednak, że i bywa przyjaźń fałszywa, bolesna, zerwana. I takie przykłady są potrzebne w pracy, jak również refleksja: gdzie jest źródło, gdzie leży przyczyna zmarnowanej szansy na przyjaźń?

Bezdyskusyjnie, przyjaźń to jedna z ważniejszych kwestii w życiu ludzi. Jeśli się z tym stwierdzeniem zgadzasz, to z pewnością potrafisz podać przykłady z własnych obserwacji i doświadczeń. Podawaj je śmiało – niech tylko będą trafne. Mogą wykraczać poza związki międzyludzkie – przyjaźń człowieka i zwierzęcia też się liczy. Liczy się umiejętność „bycia na zawołanie” przyjaciela w każdej minucie dnia i nocy, zdolność do poświęceń, umiejętność dochowania tajemnicy „aż po grób”, możliwość liczenia na kogoś w każdej okoliczności, życzliwość, wzajemny szacunek i zrozumienie, życzliwość, serdeczność okazywana komuś.

Jednak same przykłady z życia w pracy szkolnej nam nie wystarczą. Musimy jeszcze przywołać postaci literackie i uzasadnić ich dobór.

Jak podnieść poziom wypowiedzi?

Każdej pracy pisemnej, każdej wypowiedzi ustnej doskonale zrobią przywołane przykłady literackie i ich krótkie omówienie. Przykłady przywołane z zakresu kultury, sztuki, filmu to coś, co jest wysoko punktowane przy ocenie pracy.

Tematów, w których będziesz potrzebował przywołać literackie przyjaźnie jest bardzo wiele. Mogą być w różny sposób sformułowane, ale w wielu przypadkach będziesz mógł wykorzystać tych samych bohaterów jedynie, odpowiednio do tematu, uzasadniając ich wybór. Zapamiętaj najważniejszych z nich, z pewnością będziesz mógł ich losy przywołać w pracy domowej, na klasówce czy egzaminie gimnazjalnym.

Przyjaźń dzieci

Napisz o przygodach Stasia i Nel – bohaterów powieści Henryka Sienkiewicza W pustyni i w puszczy. Ich mrożące krew w żyłach przeżycia mogą być dobrym argumentem dla poparcia tezy, że mieć u boku przyjaciela, na którym w każdej sytuacji można polegać, to rzecz niezwykle cenna. Staś okazał się idealnym towarzyszem podróży, prawdziwym przyjacielem. Każde działanie chłopca skierowane było na zmniejszenie udręki dziewczynki. Czuł się za nią odpowiedzialny, wyratował ją z wielu niebezpiecznych opresji. Ocalił jej życie, gdy chora na febrę potrzebowała lekarstwa. Był niezwykle opiekuńczy, odważny i bezinteresowny, bo przecież prawdziwy przyjaciel nie czerpie zysków z przyjaźni. Z pewnością wspaniale byłoby przeżyć przygody z kimś tak oddanym jak Staś.

Przyjaźń dziewczyńska

Dowodem tego są losy Ani z Zielonego Wzgórza i jej perypetie z przyjaciółką Dianą. Wcale nie jest to przykład dziecinny, choć składane przysięgi mogą bawić dojrzalszego czytelnika. Przyjaźń ta przetrwała wiele lat, a nawet została poddana próbie, kiedy to matka Diany zabroniła dziewczynkom spotkań. Ceńmy sobie ten przykład, nader mało jest bowiem w literaturze przykładów przyjaźni kobiecej. Z reguły obserwujemy przyjaźń męską.

Przykład antyczny

To oczywiście przypadek Achillesa i Patroklosa, opisany w Iliadzie przez Homera. Pamiętasz tę historię: rozgniewany Achilles (odebrano mu brankę Bryzeidę) opuszcza siły atakujące Troję i zabiera swoje wojska z pola walki. Dopiero wieść o śmierci najlepszego przyjaciela Patroklosa spowoduje powrót wodza i zemstę na zabójcy – Hektorze. Historia Patroklosa i Achillesa stała się literackim wzorcem przyjaźni.

Przyjaźnie wojenne

Tych rejestruje literatura sporo. Wspólne przeżycia i walka z wrogiem łączą ludzi bardzo mocno.

I tak, przypomnieć można powieść Romana Bratnego Kolumbowie. Rocznik dwudziesty. Opowiada o powstańcach Warszawy, młodych ludziach walczących o wolność swojej ojczyzny w roku 1944. Przyjaźń okazuje się bardzo ważną wartością w ich życiu – i ich śmierci.

Podobnie łączy bohaterów powieści Kamienie na szaniec – potrafią zachować lojalność wobec przyjaciół nawet wobec zagrożenia bólem i śmiercią, potrafią zaryzykować życie dla odbicia aresztowanego kolegi.

Wspomnij o bohaterach powieści Arkady Fiedlera Dywizjon 303. Ci bohaterscy żołnierze – lotnicy wsławieni w bitwie o Anglię – przeszli do historii jako wspaniali, waleczni ludzie. Podporucznik Kazimierz Daszewski, sierżant Stefan Karubin, major Zdzisław Krasnodębski, porucznik Witold Paszkiewicz, to tylko niektóre nazwiska bohaterów angielskiego nieba. Gdy brali udział w akcjach, zawsze myśleli o sobie nawzajem. Jeśli ktoś znajdował się w niebezpieczeństwie, tworzyli klucz z pozostałych samolotów i niemieckie meserszmity zmuszone były do odwrotu. Nigdy nie zdarzyło się, by któregoś z lotników pozostawiono samemu sobie. Czy to była prawdziwa przyjaźń, czy przyzwoitość żołnierska? W chwili, gdy ocierali się o śmierć, życie przyjaciela było ważne, a nawet najważniejsze.

Nie zrobi błędu ten, kto wspomni powieści Antoine’a de Saint- Exupéry’ego takie, jak Nocny lot czy Ziemia, planeta ludzi. Pisarz stawia przyjaźń i braterstwo bardzo wysoko w hierarchii propagowanych wartości. Opowiada o pierwszych pilotach, ich lojalność w przyjaźni często decyduje o życiu lub śmierci pionierów lotnictwa.

Najpiękniejszy przykład literackiej definicji. Znajdujemy go w Małym Księciu Antoine’a de Saint-Exupéry’ego. W tej książeczce dla dzieci i dla dorosłych autor zawarł ogrom trafnych i ważnych uwag o człowieku i jego uczuciach. Wśród nich jest mowa o przyjaźni – obrazuje ją spotkanie z lisem. To jest lektura niezbędna w dyskusji o przyjaźni. Mówi o tym, że tę drugą osobę trzeba „oswoić” i przestrzega przed bólem i goryczą, jakie niesie za sobą każde zaangażowanie uczuć, w tym przyjaźń.

Przykład rycerski

To choćby rycerz Roland i jego druh Olivier. Wszyscy wielbiciele starych opowieści rycerskich wiedzą, że rycerz był człowiekiem absolutnie wiernym swoim zasadom, a do nich należała również wierność w przyjaźni. Bohaterowie średniowiecznej Pieśni o Rolandzie uzupełniają się: Roland jest porywczy, Olivier roztropny, Roland nie chce zawezwać pomocy podczas bitwy z Saracenami, Olivier namawia go do tego. I jak to często bywa – przyjaźń ta zrodziła się z konfliktu, ponieważ u progu znajomości rycerze musieli stanąć do pojedynku.

Na średniowieczu nie kończą się wszakże opowieści o rycerskich przyjaźniach. Przypomnij sobie Trylogię. Główni bohaterowie dzieła Henryka Sienkiewicza związani są głęboką przyjaźnią. Zagłoba jest wielkim przyjacielem Skrzetuskiego, Wołodyjowskiego, Kmicica. Sami rycerze także przyjaźnią się ze sobą, choć Wołodyjowski i Kmicic również rozpoczęli od pojedynku i wzajemnej niechęci. Skończy się na tym, że to Kmicic ruszy w sukurs zbolałemu po stracie Anusi Małemu Rycerzowi.
Warta przypomnienia jest też przyjaźń Pana Wołodyjowskiego z Ketlingiem, w imię której Pan Michał zrezygnował z własnych uczuć do Krzysi Drohojowskiej. Obaj odnajdą szczęście w małżeństwach, razem będą bronić Kamieńca Podolskiego, złożą przysięgę rycerską, a gdy nadejdzie klęska – dotrzymają jej i zginą, wysadzając mury twierdzy, której poprzysięgli bronić.

Francuski wariant podobnej przyjaźni to Trzej muszkieterowie pióra Aleksandra Dumasa. Tytuł nie mówi wszystkiego: nierozdzielni druhowie to Aramis, Atos i Portos, ale dołącza do nich czwarty – d’Artagnan. Kto nie zna ich przygód z książki, zna film i nieobce jest mu hasło: „jeden za wszystkich, wszyscy za jednego”.

Inne tytuły. Przeczytaj i przywołaj:

Hamlet Williama Szekspira – przyjaźń Hamleta i Horacego.
Lalka Bolesława Prusa – przyjaźń Rzeckiego z Wokulskim, a także Wokulskiego z Szumanem,
Chłopiec z Salskich Stepów Igora Newerlego – przyjaźń Newerlego z Dierganowem,
Pieśń Filaretów Adama Mickiewicza – przyjaźń młodych filaretów.

Zakończ pracę refleksją o przyjaźni

Możesz oczywiście przytoczyć przykład filmu, w którym przyjaźń odgrywa ważną rolę – często dzieje się tak w westernach (słynna para: Winnetou i Old Shatterhand), w filmach wojennych, w adaptacjach literatury, wreszcie w… serialach kryminalnych. Tak, główni bohaterowie policjanci-partnerzy związani są nie tylko tym samym samochodem i godzinami pracy, ale też przyjaźnią. Podobne seriale nie należą do arcydzieł sztuki filmowej, ale umiejętność obserwacji pewnych schematów, którą zaprezentujesz, powinna zostać dobrze oceniona.

Zakończ ładnym cytatem

• Dopóki będziesz szczęśliwy, wielu będziesz miał przyjaciół, gdy cię los opuści, będziesz sam.
Owidiusz

• Wszystkie wielkości świata nie są warte dobrej przyjaźni.
Wolter

• Umiej być przyjacielem, znajdziesz przyjaciela.
Ignacy Krasicki

• Śmiech nie jest wcale złym początkiem przyjaźni, a na pewno jej najlepszym zakończeniem.
Oscar Wilde

• Nie kupuj sobie przyjaciela podarunkami; gdy przestaniesz dawać, wtedy jego przyjaźń się skończy.
Feliks Feldheim

• Ludzie mają zbyt mało czasu, aby cokolwiek poznać. Kupują w sklepach rzeczy gotowe. A ponieważ nie ma magazynów z przyjaciółmi, więc ludzie nie mają przyjaciół.
Antoine de Saint+Exupéry – Mały Książę