Co to jest charakterystyka?
Charakterystyka to zarazem opis i opowiadanie, tyle tylko że jej tematem jest jakaś osoba (najczęściej bohater lektury).
Kiedy piszemy charakterystykę?
Piszemy ją wtedy, kiedy mamy opisać jakąś osobę. Może to być:
- postać fikcyjna,
- bohater literacki lub filmowy,
- osoba realnie istniejąca: nasz przyjaciel, aktor grający w ulubionym serialu,
- postać nieistniejąca, ale wymyślona: wymarzony przyjaciel.
Istnieją także autocharakterystyki, czyli charakterystyki samych autorów.
Pamiętaj!
Są dwa sposoby charakteryzowania bohatera:
- charakterystyka bezpośrednia (kiedy narrator jasno i konkretnie mówi najważniejsze rzeczy o bohaterze),
- charakterystyka pośrednia (bohater przedstawiany jest poprzez swoje zachowanie oraz słowa, które wypowiada, albo przez opinie innych bohaterów utworu).
Żelazne zasady pisania charakterystyki
W Twojej charakterystyce powinny znaleźć się następujące informacje:
1. Przedstawienie bohatera
Odpowiadasz na pytania typu: kim był, gdzie mieszkał, kiedy żył, z jakiego środowiska się wywodził, czym się zajmował, ile miał lat.
2. Wygląd zewnętrzny, czyli wzrost, postura, kolor włosów, oczu…
Jak opisać wygląd? Oto zbiór pomocnych wyrazów:
- twarz – pociągła, owalna, pyzata, pucułowata, ładna, zwracająca uwagę, piegowata, blada,
- nos – orli, kartofel, spiczasty, płaski, szeroki, zadarty,
- oczy – niebieskie, zielone, szare, piwne, sowie, kocie, fiołkowe, maślane, sarnie, wyraziste, wielkie, z piękną oprawą,
- spojrzenie – przenikliwe, zgaszone, wyraziste, smutne, melancholijne,
- postawa – przystojny, zgrabny, wysoki, niski, postawny, przygarbiony,
- sposób poruszania – człowiek ruchliwy, energiczny, aktywny lub powolny, apatyczny, ociężały.
3. Cechy charakteru i osobowości
Rozróżniaj!
- Usposobienie – czyli to, jak bohater zachowuje się, jaki jest z natury, co prezentuje na zewnątrz, w stosunku do innych ludzi, zwierząt, np. usposobienie:
- pogodne, miłe, wesołe, beztroskie
- ponure, gwałtowne, kłótliwe.
- Charakter – czyli to, jakim jest się w środku, wnętrze, dusza bohatera, np.:
- charakter łatwy – trudny;
- słaby, chwiejny – silny, nieugięty, żelazny;
- nieskazitelny, czysty, dobry – gwałtowny, trudny, despotyczny, zawzięty; niezłomny.
Uwaga! Często mówimy: człowiek z charakterem lub człowiek bez charakteru, coś leży w czyimś charakterze. Zazwyczaj charakter łączy się z usposobieniem, jedno wypływa z drugiego.
- Intelekt i uzdolnienia – czyli umiejętności bohatera, np. charakteryzowana osoba może być inteligentna, bystra, dobrym organizatorem lub przywódcą, świetnym malarzem, muzykiem itd.
- Osobowość – to inaczej indywidualność człowieka, to, czym wyróżnia się z tłumu, np. – nieprzeciętna, niepowtarzalna, bogata, barwna, niebanalna.
Mówimy też, że:
– osobowość można kształtować,
– czyjaś osobowość może wywrzeć na nas wrażenie.
Ocena bohatera
Na koniec autor charakterystyki musi ocenić bohatera. Musi też swoje zdanie uzasadnić i bronić sądu.
Jaka może być ta ocena? Można ocenić postać pozytywnie lub negatywnie. Można jej współczuć, lubić ją, identyfikować się z nią bądź przeciwnie – potępiać. Ale ocena nie musi być jednoznaczna. Można podać argumenty za i przeciw. Nie ma bowiem tylko czarnych i białych charakterów.
Aby opisać, scharakteryzować kogoś, musisz ocenić jego postępowanie w miarę obiektywnie, bez emocji.
Uwaga na pułapki!
- Nie opowiadaj fabuły całej powieści lub życiorysu charakteryzowanej postaci. Skup się na cechach i jedynie jako przykłady podawaj sytuacje z życia bohatera charakterystyki.
- Nie wyliczaj cech. Uzasadniaj je, podawaj przykłady postępowania, w których te cechy znalazły odzwierciedlenie, przytaczaj opinie innych postaci, ludzi na temat tej osoby.
- Nie zapomnij o ocenie. Napisz, czy ta osoba podoba Ci się, co w niej cenisz, a czego nie. Uzasadniaj swoje sądy.
- Pamiętaj! Charakterystyka nie musi być pozytywna. Pisz również o wadach i słabych punktach charakteryzowanej osoby, mów otwarcie, że dana postać zupełnie Ci się nie podoba.
Jak urozmaicić pracę!
- Jak zacząć charakterystykę postaci literackiej?
Na przykład od wypowiedzi trafnie go charakteryzującej, opatrzonej naszym komentarzem. Może to być wypowiedź innej postaci, komentarz narratora albo nasz komentarz o danej postaci.
- Jak urozmaicić rozwinięcie?
Można ubarwić je cytatami z książki udowadniającymi dane cechy postaci. Można też powoływać się na różne sytuacje z życia bohatera na poparcie przedstawionej cechy.
- Jak zakończyć, ocenić?
Można wzbogacić swój sąd kontrowersyjnymi opiniami. Można porównać daną postać do bohaterów innych książek, szukając cech wspólnych, typowych. Można też zastanowić się, czy postać ta mogłaby żyć we współczesnym świecie.
Bank słów
Pisząc charakterystykę, uważaj, by nie powtarzać wyrazów. Oto zbiór przydatnych słów:
- sympatyczny, miły, wzbudza zaufanie lub antypatyczny, niemiły, nieprzyjemny,
- ciepły, serdeczny, uprzejmy, życzliwy, otwarty lub nieprzyjemny, nieuprzejmy, nieżyczliwy, wrogo nastawiony do otoczenia,
- chłodny, powściągliwy, zamknięty w sobie, gbur, mruk lub radosny, wieczny optymista, z uśmiechem na twarzy,
- smętny, smutny, zatroskany, pesymista, zgaszony, obojętny, przygaszony, nieobecny, z głową w chmurach, roztrzepany, często zamyślony lub wesoły, optymista, racjonalista, do tańca i do różańca,
- choleryk, człowiek nerwowy, wybuchowy lub opanowany, stonowany, zrównoważony,
- flegmatyk, człowiek apatyczny, bierny, mało energiczny lub energiczny, zaradny, aktywny, czynny.
Zobacz: