Zapamiętaj!
Konstytucja to taka ustawa, która określa zasady ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego danego państwa. Formułuje także podstawowe prawa i obowiązki obywateli. Istniejące w państwie zasady prawne muszą być zgodne z konstytucją.
Zapamiętaj najważniejsze konstytucje!
- Stany Zjednoczone – konstytucja – 1787 r.
- Polska – Konstytucja 3 maja – 1791 r.
- Polska – konstytucja – 1807 r.
- Polska – konstytucja – 1815 r.
- Polska – konstytucja marcowa – 1921 r.
- Polska – konstytucja kwietniowa – 1935 r.
- Polska – konstytucja lipcowa – 1952 r.
Takie pytanie może pojawić się na teście!
Przeczytaj poniższy fragment:
Konstytucja (…) zwana oficjalnie Ustawą rządową miała na celu zachowanie całości i suwerenności państwa, zagwarantowanie przywilejów szlachty, duchowieństwa i mieszczan, wreszcie wprowadzenie nowej formy ustroju państwa. (…) Konstytucja zwiększała znaczenie sejmu szlacheckiego. Wybierany na dwa lata miał być „zawsze gotowy”, tj. w każdej chwili mógł być zwołany na sesję nadzwyczajną. (Rolę senatu znacznie ograniczono). (…) Zniesiono liberum veto, uchwały miały zapadać większością głosów, zakazane zostały konfederacje.
Henryk Samsonowicz, Historia Polski
A teraz odpowiedz na pytanie: O jakiej konstytucji jest mowa we fragmencie?
A. O konstytucji Stanów Zjednoczonych z 1787 r.
B. O konstytucji marcowej z 1921 r.
C. O konstytucji kwietniowej z 1935 r.
D. O Konstytucji 3 maja z 1791 r.
Która odpowiedź jest poprawna? Oczywiście D. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, powtórz z Victorem najważniejsze konstytucje!
Kraj: Stany Zjednoczone
Kiedy podpisano konstytucję?
1787 r.
Dlaczego ta konstytucja jest ważna?
Była to pierwsza konstytucja na świecie.
Co zapamiętać o tej konstytucji?
Uchwalono ją w Filadelfii. Konstytucja ta, do której później wprowadzano uzupełnienia, obowiązuje do dziś.
Najważniejsze uchwały:
- władzę ustawodawczą powierzono Kongresowi składającemu się z Izby Reprezentantów i Senatu;
- prezydent stojący na czele państwa otrzymał władzę wykonawczą; wybierany był co 4 lata;
- naczelnym organem sądowym jest Sąd Najwyższy;
- wszystkie stany tworzące państwo mają dużą autonomię.
Polska
Konstytucja 3 maja
Kiedy podpisano konstytucję?
3 maja 1791 r.
Dlaczego ta konstytucja jest ważna?
Była to pierwsza konstytucja w Europie, a druga na świecie (po Stanach Zjednoczonych).
Co zapamiętać o tej konstytucji?
Została uchwalona w okresie obrad Sejmu Czteroletniego (1788-1792).
Konstytucja miała zapoczątkować głębokie przemiany polityczne i społeczne, które wzmocniłyby Polskę i dały jej sprawnie działający rząd. Miał to być pierwszy krok umożliwiający uwolnienie się od zaborców (Rosji, Prus, Austrii).
Najważniejsze uchwały:
- naczelnym organem władzy był sejm, który miał pełnię władz ustawodawczych;
- zniesiono liberum veto (czyli poseł nie mógł już zerwać obrad sejmu i w ten sposób doprowadzić do obalenia już powziętych uchwał);
- o ważności głosowania decydowała większość głosów;
- zniesiono wolną elekcję;
- zakazano tworzenia konfederacji (czyli związków szlachty, które wysuwały własne żądania polityczne i mogły doprowadzić do niepokojów w państwie);
- ministrowie mieli odpowiadać za naruszenie praw przed sądem sejmowym;
- mieszczanie z miast królewskich otrzymali prawo do sprawowania urzędów.
Konstytucja Księstwa Warszawskiego
Kiedy podpisano konstytucję?
1807 r.
Co zapamiętać o tej konstytucji?
W 1806 r. wojska francuskie po pokonaniu Prus wkroczyły na ziemie polskie. Po raz pierwszy od trzeciego rozbioru Polski (1795 r.) zarysowała się możliwość odbudowy państwa. Z woli cesarza Francuzów, Napoleona Bonapartego, utworzono Księstwo Warszawskie. Napoleon też nadał temu niewielkiemu państwu konstytucję.
Najważniejsze uchwały:
- zniesiono poddaństwo chłopów bez ich uwłaszczenia;
- wprowadzono obowiązujący we Francji kodeks cywilny, który głosił wolność osobistą każdego człowieka i równał wszystkich wobec prawa (niezależnie, czy ktoś był szlachcicem, mieszczaninem, czy chłopem);
- Księstwo Warszawskie było monarchią konstytucyjną związaną unią personalną z Saksonią (na tronie zasiadł król saski Fryderyk August);
- władzę sprawował monarcha, rząd i Rada Stanu;
- sejm miał prawo dyskutowania i uchwalania projektów rządowych;
- prawo wyborcze miała szlachta, bogaci mieszczanie, chłopi oczynszowani i zasłużeni żołnierze;
- kraj na wzór francuski podzielono na departamenty;
- ostateczny głos w sprawach Księstwa miał Napoleon.
Konstytucja Królestwa Polskiego
Kiedy podpisano konstytucję?
1815 r.
Co zapamiętać o tej konstytucji?
W wyniku obrad kongresu wiedeńskiego w 1815 r. na mapie Europy pojawiło się Królestwo Polskie. Konstytucję państwu nadał car Aleksander I.
Najważniejsze uchwały:
- Królestwo zostało połączone unią personalną z Rosją (car był jednocześnie polskim królem);
- władzę sprawował car, a w jego zastępstwie – namiestnik, który był szefem rządu (Rady Administracyjnej);
- sejm, składający się z dwu izb, mógł podejmować uchwały w sprawach przedstawianych przez monarchę i oceniać działalność rządu;
- Królestwo nie prowadziło własnej polityki zagranicznej;
- Królestwo miało polski sejm, rząd i wojsko; działały również niezawisłe sądy.
To jest ważne!
Konstytucja zastąpiona została Statutem organicznym (1832 r.), który znosił odrębność Królestwa od Rosji.
Konstytucja marcowa
Kiedy podpisano konstytucję?
17 marca 1921 r.
Dlaczego ta konstytucja jest ważna?
Była to pierwsza polska konstytucja uchwalona po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r.
Co zapamiętać o tej konstytucji?
Zgodnie z postanowieniami konstytucji marcowej Rzeczpospolita Polska była republiką z ustrojem parlamentarno-gabinetowym. Oznaczało to, że powołany przez prezydenta rząd (gabinet) sprawował władzę, jeżeli posiadał zaufanie większości parlamentu.
Najważniejsze uchwały:
- władzę ustawodawczą sprawował sejm i senat (kadencja – 5 lat);
- o prawomocności powziętych uchwał decydowała zwykła większość, ale przy obecności co najmniej 1/3 liczby posłów;
- władzę wykonawczą powierzono prezydentowi powoływanemu przez sejm i senat na 7 lat; to on mianował i odwoływał rząd, czyli Radę Ministrów;
- ministrowie tworzący rząd byli odpowiedzialni za swoją działalność przed parlamentem;
- wszyscy obywatele byli równi wobec prawa;
- wolność słowa i prasy, sumienia i wyznania, nietykalność własności.
Konstytucja kwietniowa
Kiedy podpisano konstytucję?
23 kwietnia 1935 r.
Co zapamiętać o tej konstytucji?
Konstytucja kwietniowa wprowadziła tzw. system prezydencki, czyli znacznie wzmocniła stanowisko prezydenta w stosunku do organów państwa.
Najważniejsze uchwały:
- Prezydent powoływał rząd, mógł rozwiązać sejm i senat. Powoływał też 1/3 składu senatu. Miał prawo do wydawania dekretów, przez co powiększyły się jego kompetencje ustawodawcze i prawo veta (czyli sprzeciwu) w stosunku do uchwał (czyli mógł je zawiesić).
- Premier i ministrowie byli teraz odpowiedzialni przed prezydentem, a nie przed sejmem;
- Konstytucja ograniczyła bardzo prawa parlamentu: m.in. nie mógł wpływać na organizację rządu, administracji państwowej i wojska.
Konstytucja lipcowa
Kiedy podpisano konstytucję?
22 lipca 1952 r.
Co zapamiętać o tej konstytucji?
Władzę w kraju przejęli komuniści popierani przez ZSRR – totalitarne mocarstwo obejmujące swymi wpływami Europę Środkową i Wschodnią. Konstytucja określała PRL jako państwo demokracji ludowej, w którym władza należy do ludu pracującego miast i wsi. Rzeczywistość wyglądała jednak inaczej. Społeczeństwo nie miało żadnego wpływu na decyzje władzy, działalność wszelkich stowarzyszeń i związków poddana została ścisłej kontroli. Władzę sprawowała niepodzielnie Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.
Zobacz: