Hektor czy Achilles – który z dwóch helleńskich wojowników wzbudza Twój podziw, szacunek, sympatię? (charakterystyka porównawcza)
Czy bohaterowie eposu napisanego przed tysiącami lat mogą jeszcze budzić nasze żywe uczucia: sympatię, podziw, szacunek?
Przypomnijmy!
Charakterystyka porównawcza polega na wyliczaniu i porównywaniu cech bohaterów oraz na ocenie postaci. Jest w niej wiele miejsca na nasze subiektywne refleksje.
Uwaga!
- Wyliczamy jak najwięcej cech.
- Prezentujemy jak najwięcej ocen.
- Jak najmniej opowiadamy, streszczamy. Wydarzenia przywołujemy tylko po to, by zilustrować przykładami pewne cechy bohatera, np. Hektor był odważny, bo nie wahał się zmierzyć się w pojedynku z najsłynniejszym z wrogów, Achillem.
Ogólne schematy charakterystyki porównawczej
I
1. Wstęp
2. Charakterystyka pierwszego bohatera (wyliczenie cech, ewentualnie ocena).
3. Charakterystyka drugiego bohatera (wyliczenie cech, ewentualnie ocena).
4. Zestawienie (porównanie) obu bohaterów.
5. Podsumowanie: ostateczna ocena obu postaci.
II
1. Wstęp
2. Zestawienie cech obu bohaterów (np. porównywanie kolejnych cech ich wyglądu i charakteru, ocena postaci dokonywana na bieżąco).
3. Podsumowanie: ostateczna ocena postaci.
Pamiętajmy o wyrazach bliskoznacznych:
- był odważny = cechowała go odwaga, wielokrotnie wykazał się odwagą, odznaczał się (wyróżniał się) odwagą
- odważny = mężny, dzielny, nieustraszony, heroiczny, bohaterski
- bohater = heros, dzielny mąż, wojownik, rycerz
- sławny = słynny, wielki, znany, znakomity, świetny, doskonały
- Hektor = syn Priama = królewicz trojański
Jak wzbogacić pracę?
- cytatami
- aluzjami do innych dzieł literackich, np. porównaniem Hektora z Panem Wołodyjowskim
Masz porównać bohaterów „Iliady” Homera: Hektora i Achillesa, i określić swoje uczucia względem nich. Przypomnij sobie, kim byli Hektor i Achilles, jakimi cechami się odznaczali… A potem spróbuj ich porównać. Będzie to tym łatwiejsze, że są bohaterami tej samej książki i na jej kartach nastąpiła ich konfrontacja. Który okazał się wspanialszym wojownikiem, lepszym człowiekiem?
Jak zacząć?
1) Od ogólnych rozważań na temat osób, które wzbudzają nasz podziw, szacunek, sympatię
Kto wzbudza nasz podziw, szacunek, sympatię? Jakie cechy decydują o tym, że kogoś uznajemy za doskonałego wojownika, a jakie o tym, że nazywamy kogoś wartościowym człowiekiem? Kto budzi naszą sympatię?
Myślę, że wojownik doskonały to ktoś, kto znakomicie opanował sztukę walki, dzięki czemu stoczył niejedną zwycięską bitwę, zyskał sławę i podziw współczesnych. Wojownik doskonały to nie tylko mistrz sztuki wojennej. To także ktoś, kto przestrzega pewnych zasad, a więc nie uchyla się przed walką, walczy uczciwie i szanuje przeciwnika. Jest odważny i silny, ale nie okrutny. Zdecydowany, ale nie bezlitosny. Skuteczny, ale uczciwy.
Kto wreszcie wzbudza naszą sympatię? Ktoś, kogo podziwiamy, kogo rozumiemy, z kim możemy się utożsamić. Jak twierdzą psycholodzy, czasem lubimy tych, którzy wykazują pewne słabości, dzięki czemu wydają się nam bardziej ludzcy, mniej boscy, święci.
Kto spełnia te wszystkie kryteria: Hektor czy Achilles? Przyjrzyjmy się bliżej tym postaciom…
2) Od ogólnych rozważań na temat bohaterów antycznych
Czy bohaterowie antyczni mogą jeszcze budzić nasze żywe emocje, jak podziw, sympatia, szacunek?
Hektor i Achilles wydają się dalecy, bo żyli w odległych czasach, odmiennych warunkach, w legendarnej starożytnej Grecji. A jednak powody ich postępowania mogą być zrozumiałe nawet dziś. Możemy odnaleźć w Achillu i Hektorze nasze uczucia i emocje. Dlatego nie przejdziemy obok tych bohaterów obojętnie.
Trzon charakterystyki
Można go zbudować na różne sposoby. Możemy scharakteryzować najpierw jednego, potem drugiego z bohaterów, a następnie ich porównać. Możemy też na bieżąco porównywać poszczególne cechy bohaterów. Wybrałam tę drugą drogę.
Uwaga!
Z fragmentów Iliady, drukowanych w podręcznikach, nie zawsze wyłania się jednoznaczny, jasny obraz bohaterów.
Jak z tego wybrnąć?
- Kilkakrotnie, bardzo dokładnie przeczytaj tekst – dzięki temu zwrócisz uwagę na coraz to nowe szczegóły i uda Ci się wyłowić cechy bohaterów.
- Zwróć uwagę na sposób wypowiadania się Hektora i Achillesa. Co mówią o nich własne wypowiedzi? By poprzeć swoje obserwacje, niektóre słowa bohaterów możesz zacytować w pracy.
- Jeśli informacje zawarte w podręczniku nie wystarczą, by dowiedzieć się czegoś więcej o bohaterach, sięgnijcie po „Słownik kultury antycznej”, „Encyklopedię kultury antycznej”, którąś z mitologii (np. autorstwa Jana Parandowskiego) albo… po całą „Iliadę” Homera.
Rozwinięcie
Oto Hektor – królewicz oblężonej Troi (Ilionu), syn sędziwego króla Priama i królowej Hekuby. A więc nie byle kto – królewski syn. Gdyby nie śmierć zadana z ręki Achilla, może zostałby władcą słynnego, bardzo bogatego miasta.
Achilles wydaje się jeszcze potężniejszy. To heros grecki, cieszący się sławą najdzielniejszego i najokrutniejszego rycerza pośród Greków oblegających Troję. Syn króla Tesalii – Peleusa i bogini morskiej – Tetydy. Matka kąpała go w rzece Styks, by zapewnić mu nieśmiertelność. Niestety, podczas kąpieli trzymała go za piętę, która pozostała jedynym czułym punktem półboga – ugodzony w nią, zginął z rąk Parysa.
Hektor i Achilles to dwaj walczący po przeciwnych stronach antyczni rycerze. Obaj równie słynni, piękni, dzielni, wspaniali wojownicy. Achilles ma sławę nieustraszonego w boju. Budzi strach tak wielki, że pożycza własną zbroję przyjacielowi – Patroklosowi, by ten samą Achillową zbroją wprowadził Trojan w błąd i przeraził ich.
Z kolei Hektor odważnie broni ojczyzny – staje naprzeciw najpotężniejszego z wrogów. Najpierw zabija Patrokla ubranego w zbroję Achillesa i sieje popłoch w szeregach oblegających Troję, a potem, gdy Achilles chce pomścić śmierć przyjaciela, mimo własnego lęku, łez matki i błagań ojca dzielnie staje do walki z półbogiem.
Hektor wydaje się rozsądny, rozważny, dzielny, ale i… ludzki. Tuż przed pojedynkiem z Achillem, na który sam się decyduje, zdjęty nagłym strachem ucieka wzdłuż murów trojańskich przed półbogiem. A jest szybkim, doskonałym biegaczem. W końcu jednak odwaga i chęć walki biorą górę. Hektor nie tylko jest odważny, ale i prawy. Szanuje prawa boskie i ludzkie. Sam Zeus wspomina liczne ofiary składane mu przez królewicza. Mimo że staje do walki z wrogiem, szanuje przeciwnika i proponuje, by bez względu na wynik pojedynku zwłoki żadnego z nich nie zostały znieważone:
Ale wprzódy umowę zróbmy w świętej wierze,
Niech bogi, świadki, nasze zaręczą przymierze:
Jeśli mnie da bóg ciebie na placu położyć,
Przysięgam, że nie będę nad trupem się srożyć,
Boską twą zbroję wezmę, Grekom oddam ciało,
Żądam tylko, by ze mną podobnie się stało.
Achilles wydaje się bardziej porywczy, okrutny, łatwiej ulega emocjom. Dlatego nie chce zgodzić się na propozycję królewicza trojańskiego. Okazuje dumę, zawziętość, brak szacunku dla przeciwnika. Jest mściwy, pamięta tylko o krzywdzie własnej i przyjaciela, a zapomina o obowiązku godnego traktowania wroga:
Hektorze! Przyjaciela mego gdyś obalił,
Jakżeś mógł sobie tuszyć, abyś się ocalił?
Nie dała ci pomyśleć duma zaślepiona,
Że Patrokl miał mściciela, który cię pokona,
Psy i sępy haniebnie pożrą cię pod niebem,
Jego Achaje uczczą wspaniałym pogrzebem.
Zresztą nie jest to jedyny przypadek takiego postępowania boskiego Achilla – wcześniej był bezlitosny wobec przyrodniego brata Hektora, któremu, mimo błagań i obietnicy dużego okupu, nie darował życia, pogrążając jego ciało w nurtach Skamandra. Rzeka ta poniosła też trupy innych trojańskich wojowników obalonych przez Achilla – żadnemu z nich nie przyznał półbóg prawa do godnego pochówku.
Należy się jednak Achillesowi słowo obrony: to dopiero śmierć przyjaciela Patrokla uczyniła go tak okrutnym. Wcześniej przyjmował okup za jeńców i był skłonny darować życie wielu wojownikom. Jego nieugiętość, okrucieństwo i mściwość ustępują też miejsca ludzkim uczuciom, gdy po śmierci Hektora pojawia się w obozie zwycięzcy ojciec pokonanego – stary król Priam.
Wtedy górę biorą nad Achillem inne emocje: litość dla Priama i szacunek dla jego wieku. Achilles lituje się nad starcem, zezwala mu na zabranie zwłok syna i wyprawienie mu godnego pogrzebu.
Jakie z tego wnioski? Achilles wydaje się człowiekiem porywczym i łatwo ulegającym emocjom, a nawet kapryśnym i zmiennym. Kiedy czuje się obrażony przez głównodowodzącego wojsk greckich, Agamemnona, nie bacząc na konsekwencje, unosi się honorem i odstępuje od walki z Trojanami. Nie daje się przebłagać nawet najlepszemu przyjacielowi, zgadza się jedynie pożyczyć mu własną zbroję. Dopiero gdy Trojanie zabiją mu przyjaciela, rozgniewany powróci do walki…
Hektor wydaje się z kolei uosobieniem stałości, rozwagi, opanowania, nie jest tak skłonny do gniewu i kierowania się emocjami jak Achilles. Byłby nawet skłonny do ugody z przeciwnikiem i ocalenia rodzinnego miasta, nie podejmuje jednak dyskusji z półbogiem, gdyż wie, że Achilles i tak nikomu nie przebaczy…
Ważniejsze niż prywatne odczucia jest dla królewicza trojańskiego dobro ojczyzny, dlatego właśnie staje do walki z Achillem:
Broń się mej dzidy, chcącej twoją krwią się skropić!
Obym ci ja mógł całą w twych piersiach utopić!
Lżejsze by się Trojanom Stały walki znoje,
Bo największym pogromem dla nich ręce twoje.
Tak więc Achillesem powodują raczej osobiste uczucia, miłości i zniewagi, Hektorem – dobro rodaków, miłość ojczyzny. Obu rycerzy cechuje odwaga i duma, w przypadku obu może nazbyt wielka. Duma zaślepia ich tak bardzo, że cenią ją bardziej niż własne życie. Chyba dumniejszy z tej dwójki jest jednak Achilles. Hektor w pewnym momencie myśli o ugodzie z nim, jednak wie, że rozgniewany półbóg jest bezlitosny i nieskłonny do ugody. Duma i zapalczywość powodują nawet, że Achilles zapomina o nakazywanym przez ludzi i bogów szacunku dla zmarłych.
Ponadto Hektora cenią i kochają wszyscy. Nawet Helena, przybyła do Troi z daleka, tak mówi o królewiczu podczas jego pogrzebu:
Drogi Hektorze, ze wszystkich braci mężowskich najmilszy Sercu. […]
…nie słyszałam od ciebie wyrzutów ani słów gorzkich,
Tylko przeciwnie, gdy inny domownik w komnatach zamkowych
Złajał mnie któryś z mężowskich braci, z ich sióstr lub małżonek,
Matka mężowska, bo ojciec twój był mi ojcem łaskawym –
Ty ujmowałeś się za mną, wstrzymując gniewnych namową,
Mądrą uwagą, a także swymi dobrymi słowami.
Nawet rozgniewany Achilles żali się bogom, że wolałby zginąć z rąk tak godnego wojownika jak Hektor niż w nurtach rzeki.
Jak zakończyć
Po nazwaniu cech bohaterów i ustaleniu podobieństw i różnic między nimi musisz wybrać. Która postawa życiowa podoba Ci się bardziej: Hektora czy Achillesa? Którego z nich bardziej cenisz, podziwiasz, który z bohaterów wzbudza Twoją sympatię – Ty wiesz najlepiej. Podpowiem tylko, czym możesz się kierować przy dokonywaniu wyboru. A może Hektor i Achilles skojarzą Ci się z innymi bohaterami literackimi?
1.
- Kogo uważam za uosobienie rycerskich cnót? Kogo podziwiam? Raczej Hektora niż Achilla. Równie jak Achilles, wspaniały, odważny, choć może nieco mniej biegły w sztuce rycerskiej, wydaje się Hektor lepszym, silniejszym człowiekiem. Nie ulega tak jak Achilles emocjom. Jest też bardziej prawy i szlachetniejszy, szanuje prawa ludzkie i boskie. Dziś nazwalibyśmy go humanitarnym i stosującym zasady fair play. Ponadto Hektor nigdy nie przedkłada prywaty nad dobro ojczyzny. Nie byłby chyba zdolny do tego, by jak Achilles z prywatnych powodów odstąpić od walki z wrogiem, a potem powrócić na pole bitwy.
Nie bez powodu naszego nieustraszonego bohatera „Trylogii”, Pana Wołodyjowskiego, nazwano Hektorem kamienieckim. Wykazywał te same co Hektor cechy: odwagę, nieugiętość, opanowanie, męstwo, szlachetność i prawość. A gdy przyszło mu zginąć, nie cofnął się przed najgorszym – dla dobra ojczyzny potrafił oddać życie.
2.
- Kogo bardziej cenię: Hektora czy Achilla? Achilles budzi moją sympatię, Hektora nie rozumiem. Hektor jest papierową, posągową postacią, jak w „Trylogii” Skrzetuski, zawsze prawy, uczciwy, szlachetny, zawsze w służbie ojczyzny, nie kieruje się ludzkimi odruchami: gniewem, miłością.
Inny jest Achilles. To urażona miłość własna powoduje, że wycofuje się z walki, a miłość do przyjaciela – Patroklosa każe mu stanąć do walki, by pomścić jego śmierć. To świadczy o jego wrażliwości. Płacz starego króla, mimo że jest ojcem wroga, wzrusza go tak samo jak krzywda zabitego przyjaciela.
Achilles, może chwilami mniej rozsądny, bardziej porywczy i egoistyczny, wydaje się dobrym, wrażliwym człowiekiem. W swej dumie i w okrucieństwie oraz we współczuciu i w litości okazuje się ludzki. Kierują nim emocje: miłość do przyjaciela czy ojca, szacunek i litość dla starca, choć niekiedy zwycięża duma, egoizm, zapalczywość, a nawet okrucieństwo. Jak w każdym z nas.
3.
- Kto wzbudza mój większy podziw i sympatię: Hektor czy Achilles?
Żaden z nich. Obaj wydają się dalekimi postaciami sprzed wieków. Żadnego z nich nie rozumiem. Obaj zbyt chętni do walki, zbyt żądni krwi, zbyt mało dbający o własne życie, zbyt dumni.
Mieli inne usposobienie, ale jedną fatalną cechę wspólną: chęć do walki, nieposkromioną odwagę.
To przez takich jak Hektor i Achilles ludzkość od wieków toczy okrutne wojny. Myślę, że nie powinni być wzorcem w dzisiejszych czasach, kiedy pokój cenimy bardziej niż krwawe zwycięstwa, a życie, zdrowie i szczęście bardziej niż dumę i chęć zemsty.
Zobacz:
Charakterystyka wybranego rycerza starożytnego (Hektor, Achilles, Odyseusz)